Διαφθορά: Βουλευτές, δημάρχους και εφοριακούς «δείχνουν» οι πολίτες

Τους βουλευτές, τους εφοριακούς και τους δημάρχους δείχνουν ως «βασικούς ύποπτους» διαφθοράς οι πολίτες, όπως προκύπτει από έρευνα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας που πραγματοποιήθηκε με τηλεφωνικές συνεντεύξεις και χρήση δομημένου ερωτηματολογίου σε πανελλαδικό δείγμα 1.116 κατοίκων*: «Η πλειοψηφία της κοινής γνώμης εκτιμά ως εκτενή τη διαφθορά σε όλα τα κλιμάκια δημοσίων υπαλλήλων και λειτουργών, με κορυφαία ωστόσο την περίπτωση των βουλευτών και των τοπικών αρχόντων. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι η εικόνα της κοινής γνώμης για τα επίπεδα διαφθοράς των πολιτικών επιδεινώθηκε κατά την περίοδο 2009-2013. Η συντριπτική πλειοψηφία της κοινής γνώμης, πάνω από το 80%, εκτιμά ως αναποτελεσματική τη δράση της πολιτικής εξουσίας εναντίον της διαφθοράς, δηλώνοντας με σαφήνεια ότι ούτε το πλήθος των συλλήψεων διεφθαρμένων δημοσίων υπαλλήλων και λειτουργών είναι μεγάλο ούτε οι ποινές που επιβλήθηκαν για τα αδικήματα είναι αντίστοιχες του μεγέθους του αδικήματος», αναφέρεται ανάμεσα στα βασικά συμπεράσματα έρευνας του Πανεπιστημίου της Μακεδονίας με την οποία οι επιστήμονες προσπάθησαν να προσεγγίσουν το ζήτημα της διαφθοράς – της δημόσιας διοίκησης και των πολιτικών – και τον τρόπο αντιμετώπισής της.

Σύμφωνα με την έρευνα που παρουσιάζει «το βήμα» το υψηλότερο ποσοστό εκτιμήσεων για εκτεταμένη διαφθορά συγκεντρώνουν οι βουλευτές (89%), ακολουθούμενοι από τους εφοριακούς (82%) και τους δημάρχους (81%), γεγονός στο οποίο επηρέασαν και οι πολύκροτες δίκες των Άκη Τσοχατζόπουλου και Βασίλη Παπαγεωργόπουλου.

Αύξηση για πολιτικούς, μείωση για δημοσίους υπαλλήλους



Άκρως ενδιαφέρουσα είναι επίσης η σύγκριση των ποσοστών που κατέγραψε η έρευνα με τα ποσοστά που καταγράφηκαν σε έρευνες του Ευρωβαρομέτρου την άνοιξη του 2011 και την άνοιξη του 2009. Από τη σύγκριση των στηλών προκύπτει διαφορετική τάση (αυξητική) στα ποσοστά των πολιτών που εκτιμούν ως εκτεταμένη τη διαφθορά των πολιτικών προσώπων (βουλευτών και τοπικών αρχόντων) και διαφορετική τάση (πτωτική) στα ποσοστά των πολιτών που εκτιμούν ως εκτεταμένη τη διαφθορά των περισσοτέρων κατηγοριών δημοσίων υπαλλήλων (αστυνομικοί, γιατροί, πανεπιστημιακοί, επιθεωρητές Δημόσιας Υγείας). Ιδιόμορφη είναι η περίπτωση των εφοριακών, των υπαλλήλων της Πολεοδομίας και των υπαλλήλων που είναι επιφορτισμένοι με την αδειοδότηση επενδυτικών έργων, καθώς σε αυτές τις κατηγορίες σημειώθηκε μείωση των αρνητικών εκτιμήσεων για την έκταση της διαφθοράς μεταξύ 2009 και 2011 και στη συνέχεια αύξηση των αρνητικών εκτιμήσεων μεταξύ 2011 και 2013. Είναι πιθανό πως η κοινή γνώμη έδειξε αρχικά να πείθεται από τη ρητορική της κυβέρνησης Παπανδρέου για περιορισμό της διαφθοράς στο Δημόσιο, ωστόσο στη συνέχεια, και ως συνέπεια της αναποτελεσματικότητας των μηχανισμών καταπολέμησης της διαφθοράς, η κοινή γνώμη επέστρεψε στις προ των εξαγγελιών του 2010-2011 αρνητικές εντυπώσεις της για την έκταση του φαινομένου σε συγκεκριμένους κλάδους της δημόσιας διοίκησης, κυρίως σε αυτούς που σχετίζονται με ελεγκτικούς μηχανισμούς.

Μάλιστα από την έρευνα καταδεικνύεται πως η δυσαρέσκεια των πολιτών, αναφορικά με τη διαχείριση τέτοιων ζητημάτων, έχει αυξηθεί κατακόρυφα μέσα στο 2013, όπου, αν μη τι άλλο, η κυβέρνηση και δικαιοσύνη προσπαθούν να παρουσιάσουν έμπρακτες ενέργειες για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Έλλειψη πολιτικής βούληση η κυριότερη αιτία

Ως κυριότερη αιτία άνθησης της διαφθοράς στην Ελλάδα προκρίνεται (περίπου από το 80%-85% της κοινής γνώμης) και πάλι η αναποτελεσματικότητα ή απροθυμία της πολιτικής εξουσίας, όπως αυτές αποτυπώνονται είτε στην επιβολή ελαφρών ποινών είτε στη διατήρηση καθεστώτος αδιαφάνειας στις δημόσιες δαπάνες. Βεβαίως μέρος της ευθύνης αποδίδεται (περίπου από το 60%-65%) και στους ίδιους τους δημοσίους υπαλλήλους, η μη αξιοκρατική επιλογή των οποίων καθιστά πιθανότερη τη μη άρτια άσκηση των καθηκόντων τους ή την εκμετάλλευση της νομοθεσίας για προσωπικό τους όφελος κατά τις συναλλαγές τους με τους πολίτες.

Τα ποσοστά είναι υψηλά για όλες τις κατηγορίες υπαλλήλων και λειτουργών, ωστόσο θα πρέπει να συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι η ερώτηση ουσιαστικά πρότεινε το σύνολο της λίστας και δεδομένης της τάσης επιλογής θετικών απαντήσεων σε τέτοιου τύπου ερωτήσεις (δηλαδή ύπαρξης διαφθοράς στη συγκεκριμένη περίπτωση) δεν θα πρέπει να δοθεί έμφαση στα ποσοστά που συγκέντρωσε η κάθε κατηγορία αλλά στη σύγκριση μεταξύ των κατηγοριών.

Ψηφίζουν ΣΥΡΙΖΑ όσοι έχουν πέσει θύματα δωροδοκίας

Οι ερωτώμενοι, μάλιστα, δηλώνουν σε ποσοστό 42% πως έχει δωροδοκήσει στο παρελθόν κάποιο δημόσιο υπάλληλο, ενώ οι περισσότεροι αναφέρουν ότι έχουν γίνει δέκτες τέτοιων αιτημάτων από λειτουργούς. Σε όσους από τους ερωτωμένους απάντησαν ότι έχουν γίνει δέκτες αιτημάτων δωροδοκίας κατά το παρελθόν τέθηκε το επιπρόσθετο ερώτημα του χρονικού σημείου στο οποίο συνέβη αυτό για τελευταία φορά. Το 17% του δείγματος απάντησε ότι αυτό συνέβη για τελευταία φορά μέσα στους τελευταίους δώδεκα μήνες, το 25% απάντησε ότι συνέβη πριν από ένα ως τρία χρόνια και οι περισσότεροι (58%) απάντησαν ότι αυτό συνέβη παραπάνω από τρία χρόνια πριν. Η κατανομή δείχνει ότι η συχνότητα εκδήλωσης αιτημάτων δωροδοκίας από την πλευρά δημοσίων υπαλλήλων και λειτουργών ελαττώνεται.

Από την έρευνα προκύπτουν και ενδιαφέροντα συμπεράσματα για την επιλογή ψήφου στις εκλογές του 2012, καθώς, όσοι απάντησαν θετικά στο ερώτημα εάν τους έχει ζητηθεί να δωροδοκήσουν στο παρελθόν, φαίνεται πως προτίμησαν το ΣΥΡΙΖΑ στην κάλπη, ενώ εκείνοι που δήλωσαν ότι δεν έχουν γίνει δέκτες τέτοιων αιτημάτων, ψήφισαν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ.

Αιτίες διαφθοράς δημοσίων υπαλλήλων

Αναφορικά με τις αιτίες που δημιούργησαν και άφησαν τη διαφθορά να γιγαντωθεί σε ολόκληρο το φάσμα του ελληνικού δημόσιου βίου οι περισσότεροι από τους ερωτώμενους εκτιμούν ότι η πολιτική εξουσία δεν κάνει πολλά για να σταματήσει το φαινόμενο.

Άλλες αιτίες είναι:

Οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν επιλέγονται αξιοκρατικά και συνεπώς δεν είναι αξιόπιστοι στην άρτια άσκηση των καθηκόντων τους

Δεν υπάρχει διαφάνεια στις δημόσιες δαπάνες και συνεπώς το δημόσιο χρήμα μπορεί εύκολα να καταχραστεί

Τα παραθυράκια στους νόμους δίνουν στους υπαλλήλους την ευκαιρία να ζητήσουν από τους πολίτες χρήματα προκειμένου να τους εξυπηρετήσουν

Η τιμωρία για τη δωροδοκία δεν είναι σκληρή

Η τιμωρία για την κατάχρηση δημοσίου χρήματος δεν είναι σκληρή

Πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα αποδέχονται τη διαφθορά ως κομμάτι της καθημερινής τους ζωής

Οι δύσκολες οικονομικές συνθήκες ευνοούν τη δωροδοκία ή την κατάχρηση δημοσίου χρήματος ως μέσο αύξησης του εισοδήματος των υπαλλήλων

Σημειώνεται, τέλος, ότι την ερμηνεία που συνδέει τη διαφθορά στον δημόσιο τομέα με την πολιτική κουλτούρα αποδέχθηκαν σε μεγαλύτερα ποσοστά οι ελεύθεροι επαγγελματίες (άνω του 80% αυτών σε σχέση με τα δύο τρίτα του συνολικού δείγματος και στις δύο περιπτώσεις), ένδειξη ότι αυτή η κατηγορία του δείγματος αποδίδει εμμέσως ευθύνη για τη διαφθορά στη δική της επαγγελματική τάξη και όχι αποκλειστικά στους υπαλλήλους.

*Ταυτότητα της έρευνας

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τηλεφωνικές συνεντεύξεις και χρήση δομημένου ερωτηματολογίου σε πανελλαδικό δείγμα 1.116 κατοίκων. Χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της στρωματοποιημένης δειγματοληψίας με αναλογική αντιπροσώπευση των στρωμάτων. Στο ερωτηματολόγιο εντάχθηκε και ένα «πείραμα εντός ερωτηματολογίου» (survey experiment), το οποίο στόχευε στην έκθεση τυχαία επιλεγμένων ομάδων του δείγματος σε συγκεκριμένα σενάρια-ερεθίσματα και στη συνέχεια στη συγκριτική καταγραφή των αντιδράσεων των ερωτωμένων στα ερεθίσματα αυτά. Συγκεκριμένα, συγκεντρώθηκαν 105 ως 110 ερωτηματολόγια για καθένα από τα δέκα διαφορετικά σενάρια (δύο ομάδες ελέγχου [control groups] και οκτώ ομάδες μεταχείρισης [treatment groups]), το περιεχόμενο των οποίων σχετιζόταν με πληροφορίες για εικονικά κρούσματα διαφθοράς πολιτικών προσώπων των οποίων η αποτελεσματικότητα διαχείρισης, η κομματική στήριξη, η χρήση πελατειακών δικτύων και η συμβολή τους στη δημιουργία καλύτερων οικονομικών συνθηκών διαβίωσης εμφάνιζε διακύμανση. Τα αποτελέσματα της έρευνας σταθμίστηκαν ως προς το φύλο και την ηλικία και το μέγιστο σφάλμα εκτίμησης είναι ±3,0%, με σαφώς χαμηλότερα διαστήματα σφάλματος για τις περιπτώσεις αναλογιών με μικρότερη διακύμανση.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε εν μέσω μιας παρατεταμένης δημόσιας συζήτησης για την ανάγκη αντιμετώπισης της διαφθοράς των πολιτικών προσώπων και τον βαθμό αποτελεσματικότητας των ενεργειών των κυβερνήσεων της περιόδου 2010-2013 ως προς το ζητούμενο αυτό. Ειδικότερα, η έρευνα υλοποιήθηκε μόλις δύο μήνες μετά την ανακοίνωση της καταδίκης σε κάθειρξη του πρώην δημάρχου Θεσσαλονίκης και χρονικά παράλληλα με την πρώτη εβδομάδα της δίκης του επί ενός έτους προφυλακισμένου πρώην αντιπροέδρου και υπουργού της κυβέρνησης ΠαΣοΚ. Σημειώνεται επίσης ότι η έρευνα υλοποιήθηκε σε περίοδο εκτεταμένης, πλην όμως όχι οξείας, συζήτησης για την ανάγκη επαναπροσδιορισμού των αναγκών του δημοσίου τομέα σε προσωπικό και κριτικής για την αποτελεσματικότητα, την κατάρτιση και τον τρόπο επιλογής των εν ενεργεία δημοσίων υπαλλήλων. Τονίζεται ότι η έρευνα πραγματοποιήθηκε έξι εβδομάδες πριν από την κρίση που προκάλεσε στην τρικομματική κυβέρνηση ΝΔ – ΠαΣοΚ – ΔΗΜΑΡ η απόφαση του Πρωθυπουργού να απολύσει το σύνολο των υπαλλήλων της Δημόσιας Τηλεόρασης στις 11 Ιουνίου 2013 και τη συνεπαγόμενη έναρξη μιας οξείας συζήτησης για τις απολύσεις στον δημόσιο τομέα στα τέλη Ιουνίου 2013, ενώ η μελέτη και η σύνταξη της έκθεσης συμπερασμάτων ολοκληρώθηκε τον περασμένο Ιούλιο.