Ίδρυση Συμβουλίου Σύγχρονου Πολιτισμού και Γραφείου Πολιτιστικού Σχεδιασμού και Προγραμμάτων σε καθε δήμο

Της Μαρίας Ψαρρού, Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού – Πάντειο Πανεπιστήμιο



Στην πρόσφατη πρόταση για μια νέα πολιτιστική πολιτική που συντάχθηκε για λογαριασμό του ΥΠΠΟΤ από μια ομάδα διακεκριμένων εμπειρογνωμόνων και ερευνητών, ανάμεσα σε άλλα επιμέρους ζητήματα που αφορούν στο σύγχρονο πολιτισμό, τίθεται και το ζήτημα της περιφερειακής πολιτιστικής πολιτικής.

Ως ζητούμενο προβάλλεται η αναζήτηση του «σημείου επικουρικότητας και πολιτικής συναρμοδιότητας του ΥΠΠΟΤ με τις περιφέρειες», προκειμένου να αποφευχθεί η αποσπασματικότητα σε επίπεδο δράσεων, οι αλληλοεπικαλύψεις και ενίοτε η διάσταση σε επίπεδο στοχοθεσίας που έχουν ως αποτέλεσμα τη μειωμένη αποτελεσματικότητα και την κατασπατάληση πόρων.

Προς τούτο, προκρίνεται η ίδρυση και λειτουργία σε κάθε Περιφέρεια και Δήμο ενός Συμβουλίου Σύγχρονου Πολιτισμού, σύμφωνα με τις προδιαγραφές του προτεινόμενου στο νέο οργανόγραμμα Τμήματος Περιφερειακής Πολιτικής του ΥΠΠΟΤ, καθώς επίσης, ενός Γραφείου Πολιτιστικού Σχεδιασμού και Προγραμμάτων. Του εν λόγω Γραφείου, που θα στελεχωθεί από προσωπικό της οικείας Περιφέρειας ή Δήμου και θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του νέου θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία των Ο.Τ.Α., θα προΐσταται Διευθυντής, τα προσόντα του οποίου θα ορίζονται στη σχετική προκήρυξη της θέσης από την Περιφέρεια ή το Δήμο σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Τμήματος Περιφερειακής Πολιτικής της Γ.Δ. Σύγχρονου Πολιτισμού του Υπουργείου.

Το Συμβούλιο Σύγχρονου Πολιτισμού και ο Διευθυντής, με τη συνεπικουρία και την τεχνική υποστήριξη του Γραφείου, θα συντάσσουν Περιφερειακά ή Δημοτικά Πολιτιστικά Επιχειρησιακά Σχέδια, που θα εγκρίνονται από το Περιφερειακό Συμβούλιο ή το Δημοτικό Συμβούλιο, ενώ τυχόν αποκλίσεις θα πρέπει να αιτιολογούνται πλήρως.

Τα σχέδια αυτά θα υπόκεινται σε αξιολόγηση από το Τμήμα Περιφερειακής Πολιτικής του Υπουργείου, προκειμένου να διαπιστώνεται η εκπλήρωση των κριτηρίων σύγκλισης. Η αξιολόγηση θα δημοσιοποιείται και θα τίθεται σε ανοιχτή διαβούλευση με την Περιφέρεια ή το Δήμο και τα αποτελέσματά της θα αποτελούν οδηγό για τη σύνταξη των μελλοντικών σχεδίων.

Στις προτεινόμενες υποχρεώσεις του ΥΠΠΟΤ συγκαταλέγονται:

• η εκπόνηση και δημοσίευση σε ετήσια βάση Σχεδίου Σύγκλισης που θα προβλέπει προγράμματα δράσεων – ενισχύσεων,
• η προκήρυξη σε ετήσια βάση ανταγωνιστικών προγραμμάτων με δυνατότητα συμμετοχής Περιφερειών και Δήμων, καθώς και άλλων δημόσιων και ιδιωτικών φορέων με στόχους που θα προκύπτουν από την εθνική πολιτική,
• η παροχή υποστήριξης και η ενημέρωση για την εκπόνηση μελετών και ερευνών που αφορούν την περιφερειακή πολιτική,
• ο προσδιορισμός υποχρεωτικών προδιαγραφών που αφορούν σε υποδομές, λειτουργίες και οργάνωση,
• η παροχή πιστοποίησης σε τομείς νευραλγικής σημασίας,
• ο διάλογος με τις Περιφέρειες και τους Δήμους, προκειμένου να διαμορφώσει συνολική άποψη σχετικά με τις ανάγκες, τις λειτουργίες, τις προοπτικές των αντίστοιχων Επιχειρησιακών Σχεδίων,
• η τεχνική υποστήριξη για την κατάρτιση των Περιφερειακών και Δημοτικών Πολιτιστικών Επιχειρησιακών Σχεδίων,
• η διοργάνωση ετήσιων συναντήσεων Προγραμματισμού και Απολογισμού της πολιτιστικής πολιτικής των περιφερειών και καθορισμού νέων στόχων και
• η αξιολόγηση των πολιτιστικών περιφερειακών και δημοτικών επιχειρησιακών σχεδίων. 

Το προωθούμενο μοντέλο περιφερειακής πολιτικής καταφανώς επιδιώκει τη σύγκλιση μεταξύ κεντρικού πολιτικού σχεδιασμού και περιφερειακών στρατηγικών στον τομέα του πολιτισμού, η οποία καθίσταται αναγκαία λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και των διοικητικών μεταρρυθμίσεων που εφαρμόσθηκαν πρόσφατα.

Η μεν οικονομική κρίση που εκδηλώθηκε στη χώρα ως απόρροια των γενικότερων οικονομικών ανακατατάξεων σε παγκόσμιο επίπεδο και είχε ως συνέπεια την υπαγωγή της Ελλάδας σε διεθνή οικονομικό έλεγχο[1], έθεσε ασφυκτικούς περιορισμούς στις δημόσιες δαπάνες για τον πολιτισμό, με αποτέλεσμα η στενότητα χρηματοοικονομικών πόρων να αποτελεί συνθήκη εργασίας[2]. Δεδομένης μάλιστα της φύσης του ισχύοντος μοντέλου πολιτιστικής πολιτικής, που βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ υπουργείου και περιφερειακών και τοπικών οργανισμών, είναι εύλογη η οικονομική δυστοκία να επιδρά σε όλο το πεδίο της πολιτιστικής πολιτικής. Ο πολιτισμός θεωρείται εξάλλου εξ ορισμού ευάλωτος στην κρίση (Τσιλίρας, 2010:104).

Οι πόροι των εν λόγω φορέων προέρχονται κυρίως από κρατικές επιχορηγήσεις, ενώ τα επίπεδα χορηγιών[3] παραμένουν χαμηλά, καθώς το θεσμικό πλαίσιο για τη χορηγία που αναπτύχθηκε πολύ πρόσφατα, προσκρούει τόσο σε εμπόδια κουλτούρας προσέλκυσης χορηγών από πολλούς δημόσιους φορείς, αλλά και τη φειδώ του ιδιωτικού τομέα λόγω κρίσης.

Το δε Πρόγραμμα «Καλλικράτης», προέβλεψε στο άρθρο 94 πρόσθετες αρμοδιότητες για τους Δήμους στον τομέα του πολιτισμού[4] και στο άρθρο 186 πρόσθετες αρμοδιότητες για τις Περιφέρειες[5], που σε συνδυασμό με τη συνένωση των δήμων για τη δημιουργία ισχυρότερων μονάδων πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης και την διαφοροποίηση των περιφερειών, επηρέασαν έντονα τους φορείς άσκησης πολιτιστικής πολιτικής σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.

Υπενθυμίζουμε ότι ο ισχύων κώδικας δήμων και κοινοτήτων (ν.3463/2006), αναφέρει τον πολιτιστικό τομέα ως έναν από τους 7 τομείς αρμοδιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Ειδικότερα, βάσει του άρθρου 75, ενθαρρύνεται η ίδρυση πολιτιστικών και πνευματικών κέντρων, καλλιτεχνικών συνόλων, αλλά και η μελέτη και εφαρμογή προγραμμάτων, η διοργάνωση συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων και εκδηλώσεων, προωθούνται οι πολιτιστικές ανταλλαγές σε διεθνές επίπεδο, προβλέπεται η αποφασιστική συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην ανάπτυξη του τοπικού πολιτιστικού τουρισμού, ενώ της παρέχεται η δυνατότητα ανάληψης της συντήρησης και αξιοποίησης παραδοσιακών και ιστορικών κτιρίων.

Από τα παραπάνω, προκύπτει εύλογα η ανάγκη για υλοποίηση της συγκεκριμένης πρότασης για την πολιτιστική πολιτική τουλάχιστον ως προς το σκέλος της περιφερειακής πολιτικής.

Δεδομένης όμως της ανάδειξης μιας σειράς από προβλήματα στην πολιτιστική πολιτική των δήμων, λόγω της αναδιάρθρωσης των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης και των υποχρεωτικών συγχωνεύσεων των δημοτικών επιχειρήσεών τους, την δημιουργία νέων, κατά πολύ μεγαλύτερων γεωγραφικών ενοτήτων, των περιορισμένων προϋπολογισμών[6] και της δραματικής συρρίκνωσης του ανθρώπινου δυναμικού, που οφείλεται τόσο στην υπαγωγή της χώρας στον διεθνή οικονομικό έλεγχο όσο και στη διοικητική μεταρρύθμιση, εγείρονται ορισμένα ερωτήματα ως προς τον τρόπο εφαρμογή της:
Υπάρχει ανθρώπινο δυναμικό ικανό να ανταποκριθεί στις προκλήσεις των γραφείων Πολιτιστικού Σχεδιασμού και Προγραμμάτων, δεδομένου ότι συχνά απαντάται χαμηλό επίπεδο εξειδίκευσης[7];
Υπάρχουν οι αναγκαίοι οικονομικοί πόροι για την απρόσκοπτη λειτουργία των κατά τόπους Συμβουλίων Σύγχρονου Πολιτισμού και των αντίστοιχων γραφείων Πολιτιστικού Σχεδιασμού και Προγραμμάτων;
Οι προσλήψεις Διευθυντών των γραφείων Πολιτιστικού Σχεδιασμού και Προγραμμάτων θα επιτραπούν;
Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες θα είναι πρόθυμες να αφήσουν την καθημερινή μάχη για τα διαχείριση της καθημερινότητας και να ασχοληθούν επισταμένως με έργα και πρωτοβουλίες για την πολιτιστική ανάπτυξη;
Οι πρωτοβουλίες στον πολιτιστικό τομέα γίνονται αντιληπτές από την πλειοψηφία των αιρετών μείζονος σημασίας για την κοινωνική συνοχή και τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη;
Υπάρχουν συντεχνιακά και μικροπολιτικά τοπικά συμφέροντα που θα εναντιωθούν στην υλοποίηση αυτής της πολιτικής;
Η δομή του ίδιου του Υπουργείου και το ανθρώπινό του δυναμικό που στην πλειοψηφία του προέρχεται από τον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις του εν λόγω εγχειρήματος;

Οι παραπάνω προβληματισμοί σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να αποτρέψουν ούτε να εμποδίσουν την υλοποίηση της πρότασης. Επισημαίνουν, όμως, επιγραμματικά τις πιθανές προβληματικές περιοχές, οι οποίες θα καθορίσουν εν τέλει αν η πρόταση αυτή θα παραμείνει ευχολόγιο και άσκηση επί χάρτου ή θα μετασχηματιστεί σε ρεαλιστικό μοντέλο και βέλτιστη πρακτική για την περιφερειακή πολιτιστική πολιτική.


[1]Ν.3845/6.5.2010 «Μέτρα για την εφαρμογή του μηχανισμού στήριξης της ελληνικής οικονομίας από τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο»

[2]http://www.athensvoice.gr/the-paper/article/325/πολιτισμός-σε -κρίση-1

[3]http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_11/07/2010_407239

[4] χορήγηση αδειών ίδρυσης και λειτουργίας ιδιωτικών μουσικών ιδρυμάτων (ωδείων, μουσικών σχολών, χορωδιών, συμφωνικών ορχηστρών και συγκροτημάτων μουσικής δωματίου, η συμμετοχή εκπροσώπου του οικείου δήμου στην οργανωτική επιτροπή φεστιβάλ τοπικής εμβέλειας, η επιχορήγηση φορέων που αναπτύσσουν πολιτιστικού χαρακτήρα δραστηριότητες στη χωρική αρμοδιότητα του δήμου, καθώς και όσων συμβάλλουν στην τουριστική ανάπτυξη και προβολή του, ύστερα από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου που λαμβάνεται με πλειοψηφία των δύο τρίτων (2/3) των μελών του.

[5] χορήγηση αδειών ίδρυσης και λειτουργίας Ανώτερων Σχολών Δραματικής Τέχνης, Χορού και Κινηματογράφου, συμμετοχή σε προγράμματα πολιτιστικών και αθλητικών φορέων της περιφέρειας και των δήμων, συντονισμός δράσεων των πολιτιστικών φορέων της περιφέρειας, υλοποίηση πολιτιστικών προγραμμάτων και εκδηλώσεων υπερτοπικής σημασίας, θέσπιση βραβείων, χορηγιών και άλλων μέσων για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης των γραμμάτων και των τεχνών, με παράλληλη εποπτεία και ενίσχυση συλλόγων και φορέων που επιδιώκουν αντίστοιχους σκοπούς, κοινή οργάνωση με τοπικούς φορείς πολιτιστικών εκδηλώσεων με σκοπό τη διατήρηση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς και τη διάδοσή της στους νέους.

[6] Επτακοίλη Γ. & Πουρνάρα Μ. Ο Καλλικράτης ξέχασε τον πολιτισμό, Η Καθημερινή, 6/3/2011.

[7]http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_08/11/2011_462040

πηγη: localit.gr