Νέα ΚΑΠ: στρεμματικές ενισχύσεις, «πρασίνισμα» των ενισχύσεων και καθιέρωση του «ενεργού γεωργού»

Νέα ΚΑΠ: Ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν


Ανατροπές και περικοπές αγροτικών κονδυλίων που υπερβαίνουν το 1 δισεκατομμύριο ευρώ φέρνει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, με μεγάλους όμως κερδισμένους τους νέους αγρότες στην Ελλάδα που θα ενισχυθούν την επόμενη επταετία με έξτρα πριμ της τάξης των 300 εκατ. ευρώ.

Λιγότερες κατά 837 εκατ. ευρώ άμεσες αγροτικές επιδοτήσεις θα λάβουν οι αγρότες την επταετία 2014-2020, σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο 2007-2013, ενώ οι απώλειες για τα κονδύλια που προορίζονται για προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης θα περικοπούν κατά 234 εκατ. ευρώ σε βάθος επταετίας.
Μέχρι σήμερα, ο μέσος όρος ενίσχυσης ανά επιλέξιμο εκτάριο στην ΕΕ ανερχόταν στο επίπεδο των περίπου 271 ευρώ, μέγεθος που απέχει σημαντικά εκείνου της Ελλάδος, η οποίας με μέσο ύψος ενίσχυσης 384 ευρώ ανά εκτάριο βρισκόταν στην 5η κατά σειρά θέση μεταξύ των κρατών-μελών, παρουσιάζοντας διαφορά από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο αυξημένη κατά 41% και πλέον. Πλέον γίνεται προφανές ότι με τη συμφωνηθείσα ανακατανομή μειώνονται αισθητά οι άμεσες ενισχύσεις και στη χώρα μας προκειμένου να καλυφθεί η διαφορά.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έκθεση της ΠΑΣΕΓΕΣ, το συνολικό ύψος των άμεσων ενισχύσεων της Ελλάδος, σε σταθερές τιμές 2011, θα μειωθεί από 14,703 δισ. ευρώ σε 13,866 δισ. ευρώ. Η διαφορά (837 εκατ. ευρώ) αντιστοιχεί σε ποσοστιαία μείωση της τάξης του 5,7% περίπου.


Η κλιμάκωση

Το μεγαλύτερο μέρος των παραγωγών της χώρας εισπράττουν ποσά μικρότερα των 5.000 ευρώ

Σε ετήσια βάση και σε τρέχουσες τιμές το ανώτατο όριο των άμεσων ενισχύσεων της Ελλάδας κατά το έτος 2013, ανερχόμενο στο ύψος των 2,216 δισ. ευρώ, προβλέπεται να μειωθεί στο επίπεδο των 2,063 δισ. ευρώ το 2014. Πρόκειται για μια μείωση της τάξης περίπου του 6,9%, η οποία προβλέπεται ότι θα υπερβεί το 12% το 2020. Πρόκειται για πτώση σημαντικά μεγαλύτερη εκείνης του μέσου όρου στην ΕΕ «27» (6,9%). Είναι προφανές ότι η ιδιαίτερα σημαντική μείωση των πόρων για την αγροτική ανάπτυξη, κατά 18% περίπου το 2020 σε σχέση με επίπεδό τους το 2013, αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά το ύψος των επενδύσεων για την ανάπτυξη του γεωργικού τομέα κατά τη νέα προγραμματική περίοδο.

Συγκριτικά, μεταξύ των δύο περιόδων, της τρέχουσας (2007-2013) και της επόμενης (2014-2020), όπως επισημαίνεται σε έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι διαθέσιμοι πόροι για την αγροτική ανάπτυξη περιορίζονται από 95,5 δια. ευρώ στην ΕΕ «27» σε 84,9 δισ. ευρώ στην ΕΕ «28». Η διαφορά (10,6 δισ. ευρώ σε σταθερές τιμές 2011) αντιστοιχεί σε πτώση της τάξης του 11,1% και πλέον.
Στην Ελλάδα, οι διαθέσιμες εισροές για την αγροτική ανάπτυξη περιορίζονται πλέον από 3,963 δισ. ευρώ κατά την τρέχουσα περίοδο σε 3,729 δισ. ευρώ τη νέα προγραμματική περίοδο, μειούμενες κατά 234 εκατ. ευρώ, μέγεθος που αντιστοιχεί σε πτώση της τάξης του 5,9% περίπου.
Αλλάζει το σύστημα

Eπιστροφή στις ενισχύσεις ανά στρέμμα
Μέχρι σήμερα οι αγρότες έπαιρναν επιδοτήσεις με βάση τον αριθμό των δικαιωμάτων που είχαν εξασφαλίσει όταν άλλαξε το σύστημα (δηλαδή την τριετία 2000-2002). Πλέον, όμως, θα πληρώνονται με κριτήρια την έδρα και το είδος της εγκατάστασής τους. Ουσιαστικά η νέα ΚΑΠ σηματοδοτεί την επιστροφή στις στρεμματικές ενισχύσεις, ανεξάρτητα όμως από το είδος της καλλιέργειας.

Η νέα ΚΑΠ προβλέπει να δοθεί στους νέους αγρότες το 2% από τον 1ο πυλώνα των άμεσων ενισχύσεων, που ειδικά για την Ελλάδα μεταφράζεται σε 300 εκατ. ευρώ κατά την προσεχή επταετία. Στόχος, η ενίσχυση των νέων αγροτών έως 40 ετών στα πρώτα τους επιχειρηματικά βήματα, χωρίς εγγυητικές επιστολές.

Επίσης, ένα από τα κυριότερα στοιχεία της νέας ΚΑΠ θα είναι και το «πρασίνισμα» των άμεσων ενσχύσεων. Το 30% του εθνικού δημοσιονομικού φακέλου θα δίνεται σε όσους τηρούν προκαθορισμένες πρακτικές επωφελείς για το κλίμα και το περιβάλλον, που υπερβαίνουν τις υποχρεώσεις της πολλαπλής συμμόρφωσης. Προβλέπεται η κατάργηση των ποσοστώσεων σε γάλα και ζάχαρη, αλλά και η κατάργηση των επιδοτήσεων στους μη ενεργούς αγρότες.
Πρόκειται για ιδιοκτήτες αγροτικών εκτάσεων, οι οποίοι έχουν αποσυρθεί από την παραγωγή και δεν τις καλλιεργούν. Βασικός σκοπός της αλλαγής αυτής που φέρνει η νέα αγροτική πολιτική της ΕΕ έχει να κάνει με την καθιέρωση του ορισμού του «ενεργού γεωργού».

Σκοπός είναι με την κατάρτιση καταλόγων και κριτηρίων να αποκλείονται επιχειρήσεις αλλά και ιδιώτες που εισέπρατταν μέχρι σήμερα επιδοτήσεις, παρότι η κύρια δραστηριότητά τους δεν ήταν γεωργική. Η Κομισιόν έχει θέσει πλαφόν το 5% του εισοδήματος να προέρχεται από αγροτικές δραστηριότητες, αλλά παρέχεται η δυνατότητα άσκησης πολιτικής για περαιτέρω αύξηση του ποσοστού από το κάθε κράτος-μέλος.

Το μεγαλύτερο μέρος των παραγωγών της χώρας εισπράττουν ποσά μικρότερα των 5.000 ευρώ. Η κατηγορία αυτή συγκεντρώνει (κατά το 2012) το 80% των γεωργών που εισέπραξαν το 39% της συνολικής αξίας. Από την άλλη πλευρά, ένα πολύ μικρό ποσοστό (1,3%), εισπράττει ενισχύσεις μεγαλύτερες των 20.000 ευρώ (14% των άμεσων πληρωμών).


ΠΟΙΟΥΣ ΑΦΟΡΟΥΝ

Προγράμματα και ειδικά κονδύλια
Κατά τη νέα περίοδο, τα κράτη- μέλη και οι περιφέρειες θα έχουν τη δυνατότητα να σχεδιάζουν θεματικά υποπρογράμματα, ώστε να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή σε θέματα όπως οι νέοι αγρότες, οι μικροκαλλιεργητές, οι ορεινές περιοχές, οι γυναίκες στις αγροτικές περιοχές, ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής ή η προσαρμογή σε αυτήν, η βιοποικιλότητα και οι αλυσίδες εφοδιασμού τοπικής εμβέλειας.

Σε ορισμένες περιπτώσεις θα προβλέπονται υψηλότερα ποσοστά στήριξης στο πλαίσιο των υποπρογραμμάτων. Η εξορθολογισμένη δέσμη μέτρων θα βασίζεται στα δυνατά σημεία των μέτρων που ισχύουν σήμερα. Μεταξύ άλλων, θα καλύπτει τα εξής:

• Νέοι αγρότες: Ο συνδυασμός των μέτρων μπορεί να περιλαμβάνει επιχορηγήσεις εκκίνησης επιχειρήσεων (μέχρι 70.000 ευρώ), γενικές επενδύσεις σε πάγια περιουσιακά στοιχεία, κατάρτιση και συμβουλευτικές υπηρεσίες.
• Μικροκαλλιεργητές: Ενίσχυση εκκίνησης επιχειρήσεων μέχρι 15.000 ευρώ ανά μικρή εκμετάλλευση.
• Εργαλειοθήκη διαχείρισης κινδύνου: Οι ασφάλειες και τα αμοιβαία κεφάλαια -για ασφάλιση καλλιεργειών, έναντι καιρικών συνθηκών και νόσων των ζώων (που επί του παρόντος διατίθενται βάσει του άρθρου 68 στον 1ο πυλώνα)- διευρύνθηκαν ώστε να συμπεριλάβουν τη δυνατότητα σταθεροποίησης του εισοδήματος, η οποία θα επιτρέπει ενισχύσεις (έως και για το 70% των ζημιών) από ένα αμοιβαίο κεφάλαιο αν το εισόδημα μειωθεί κατά 30%.
• Ομάδες/Οργανώσεις παραγωγών: Υποστήριξη για τη δημιουργία ομάδων/οργανώσεων με βάση επιχειρηματικό σχέδιο, αλλά μόνο για μονάδες που ορίζονται ως μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
• Γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα - Ενισχύσεις για το κλίμα: Κοινές συμβάσεις, διασυνδέσεις με την κατάλληλη κατάρτιση/ενημέρωση, μεγαλύτερη ευελιξία στην επέκταση των αρχικών συμβάσεων.
• Βιολογική γεωργία: Νέο ειδικό μέτρο για μεγαλύτερη προβολή του τομέα.
• Δασοκομία: Ενισχυμένη και στοχευμένη στήριξη μέσω επιχορηγήσεων και ετήσιων ενισχύσεων.
• Ορεινές περιοχές: Για τις ορεινές περιοχές και τις γεωργικές εκτάσεις, η ενίσχυση μπορεί να φτάσει τα 450 ευρώ ανά εκτάριο (αυξήθηκε από 250 ευρώ ανά εκτάριο).
• Αλλες περιοχές με φυσικούς και άλλους ειδικούς περιορισμούς: Νέα οριοθέτηση των φυσικών περιοχών με περιορισμούς -με ισχύ από το 2018 το αργότερο- βάσει 8 βιοφυσικών κριτηρίων.

Τα κράτη-μέλη διατηρούν τη δυνατότητα να χαρακτηρίζουν μέχρι και το 10% των γεωργικών τους εκτάσεων ως περιοχές με ειδικούς περιορισμούς ή ως περιοχές αναγκαίες για τη διατήρηση ή τη βελτίωση του περιβάλλοντος.

• Συνεργασία: Εκτεταμένες δυνατότητες στήριξης της τεχνολογικής, περιβαλλοντικής και εμπορικής συνεργασίας (π.χ. πιλοτικά προγράμματα, κοινά περιβαλλοντικά προγράμματα, δημιουργία αλυσίδων εφοδιασμού τοπικής εμβέλειας και τοπικών αγορών).
• Μη γεωργικές δραστηριότητες: Επιχορηγήσεις για εκκίνηση επιχειρήσεων και ανάπτυξη πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων.
• Βασικές υπηρεσίες και ανανέωση χωριών: Επενδύσεις σε ευρυζωνικές υποδομές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που μπορούν να υπερβούν τα μέχρι τώρα καλυπτόμενα έργα μικρής κλίμακας, μετεγκατάστασης δραστηριοτήτων/μετατροπής κτιρίων.
• Leader: Μεγαλύτερη έμφαση σε μέτρα ευαισθητοποίησης και άλλα προπαρασκευαστικά μέτρα για στήριξη στρατηγικών, προώθηση της ευελιξίας όσον αφορά τον συνδυασμό με άλλα κονδύλια σε τοπικό επίπεδο, π.χ. τη συνεργασία αγροτικών-αστικών περιφερειών.

Συμπερασματικά η ΠΑΣΕΓΕΣ υπογραμμίζει ότι η εφαρμογή της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής μετά το 2014 πρέπει κυρίως να εστιαστεί στη στρατηγική και στις πολιτικές προτεραιότητες που πρέπει να υιοθετηθούν. Η στρατηγική που οφείλει να ακολουθήσει η χώρα πρέπει, πρώτα απ' όλα και πάνω απ' όλα, να εξυπηρετεί τη διατροφική της αυτάρκεια, την αειφορική διαχείριση των φυσικών της πόρων, την ανάπτυξη με κριτήρια κοινωνικής και οικονομικής σύγκλισης και συνοχής σε περιφερειακό επίπεδο, αλλά και τη διατήρηση του παραγωγικού και κοινωνικού ιστού, ιδιαίτερα στις ορεινές, μειονεκτικές, νησιωτικές περιοχές της χώρας.
Οι πολιτικές προτεραιότητες πρέπει να αφορούν κυρίως στους τομείς και κλάδους εκείνους στους οποίους παρουσιάζεται μεγαλύτερο το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων, έχοντας ως στόχο τη διασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής εσωτερικής σύγκλισης των ενισχύσεων μέχρι το 2020, με κριτήρια αναπτυξιακά, που ανταποκρίνονται στη στρατηγική αυτή και με σταδιακή εφαρμογή της σύγκλισης, έτσι ώστε να είναι πολιτικά διαχειρίσιμη.

Τα κονδύλια την περίοδο 2014-2020

• 13,866 δισ. ευρώ θα είναι κατά την επταετία 2014 - 2020 το συνολικό ύψος των άμεσων ενισχύσεων της Ελλάδος από 14,703 δισ. ευρώ την επταετία 2007-2013.
• 3,729 εκατ. ευρώ θα είναι οι διαθέσιμες εισροές για την αγροτική ανάπτυξη για τη νέα προγραμματική περίοδο από 3,963 δισ. ευρώ κατά την τρέχουσα περίοδο.
• 300 εκατ. ευρώ είναι το έξτρα πριμ για τους νέους αγρότες για την επόμενη επταετία.
• 84,9 δισ. ευρώ θα διατεθούν στην ΕΕ «28» για την αγροτική ανάπτυξη από 95,5 δισ. ευρώ στην ΕΕ «27», όπως επισημαίνεται σε έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
• 2,063 δισ. ευρώ είναι το ανώτατο όριο των άμεσων ενισχύσεων της Ελλάδας κατά το 2014 από 2,216 δισ. ευρώ το 2013.
• 12% θα είναι το ποσοστό της μείωσης των επιδοτήσεων το έτος 2020. Πρόκειται για πτώση σημαντικά μεγαλύτερη εκείνης του μέσου όρου στην ΕΕ «27» (6,9%).

ΚΩΣΤΑΣ ΝΑΝΟΣ