Πως καθιερώθηκε η Εργατική Πρωτομαγιά

Το 1884, στο συνέδριό της η νεοσύστατη, τότε, Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας αποφάσισε ότι η 1η Μαΐου του 1886 θα είναι ημέρα ενός εκτεταμένου απεργιακού αγώνα των εργατών με σκοπό την καθιέρωση του oκταώρου και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Την απόφαση εκείνη την πήρε στα χέρια της η ίδια η εργατική τάξη των Ηνωμένων Πολιτειών και την έκανε πράξη. Είχε δημιουργήσει μάλιστα κι ένα τραγούδι για το Οκτάωρο το οποίο κατέληγε στο εξής σύνθημα: «Οκτώ ώρες για εργασία, οκτώ ώρες για ανάπαυση κι οκτώ ώρες για ότι θέλουμε»...

Στην Πρωτομαγιάτικη απεργία του 1886 στις ΗΠΑ γύρω στο μισό εκατομμύριο εργάτες παράτησαν τη δουλειά τους και συνενώθηκαν στους δρόμους του αγώνα. Σημαντικές απεργίες και διαδηλώσεις έγιναν στις περισσότερες από τις μεγάλες, αλλά και στις μικρές πόλεις και κωμοπόλεις. Επίκεντρο όμως του αγώνα αναδείχτηκε το Σικάγο, με 90.000 διαδηλωτές να έχουν κατακλύσει την πόλη. Ήταν δε, τόσο μεγάλη και τόσο επιβλητική η κινητοποίησή τους που οι καπιταλιστές θεώρησαν πως έπρεπε να επιβληθούν δυναμικά. Έτσι, στις 3 Μαΐου η αστυνομία πυροβόλησε εν ψυχρώ εναντίον εργατών που διαδήλωναν -κατά των απεργοσπαστών- έξω από το εργοστάσιο θεριστικών μηχανών Μακ Κόρμικ, δολοφονώντας εν ψυχρώ 4 διαδηλωτές και τραυματίζοντας αρκετούς.

Την επομένη, 4 Μαΐου, όταν η εργατική τάξη του Σικάγο πραγματοποιούσε διαδήλωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Χεϊμάρκετ, προβοκάτορας έριξε βόμβα σκοτώνοντας έναν και τραυματίζοντας πάνω από 70 αστυνομικούς. Το αποτέλεσμα ήταν η αστυνομία να στρέψει τα όπλα εναντίον του πλήθους, προκαλώντας πλήθος τραυματιών και τουλάχιστον έναν νεκρό, ενώ τις επόμενες μέρες πέθαναν άλλοι έξι τραυματίες αστυνομικοί που ο θάνατός τους ήταν συνέπεια τραυματισμών που υπέστησαν από τους αδιάκριτους πυροβολισμούς των συναδέλφων τους.

Συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε σκηνοθετημένη δίκη οκτώ άνθρωποι που είτε δε βρίσκονταν στην πλατεία του Χεϊμάρκετ όταν ρίχτηκε η βόμβα, είτε δεν ήταν σε θέση έμμεσα ή άμεσα να έχουν την παραμικρή εμπλοκή σ’ αυτή την υπόθεση. Τελικά, από τους 8 οι Πάρσανς, Σπάις, Φίσερ και Ενγκελ απαγχονίστηκαν στις 11 Νοεμβρίου 1887, ο Λιγκ βρέθηκε νεκρός στο κελί του και οι Νημπ, Σουάμπ και Φίλντεν καταδικάστηκαν σε πολλά χρόνια καταναγκαστικά έργα. (Ουίλ. Φόστερ: «Ιστορία του Παγκόσμιου Συνδικαλιστικού Κινήματος», τόμος Α' σελ. 144-145).

Η πρωτομαγιάτικη, όμως, απεργία του 1886 και η θυσία των εργατών δεν πήγαν χαμένες. Είχαν ως αποτέλεσμα 185.000 εργάτες να κερδίσουν το 8ωρο και τουλάχιστον 200.000 εργάτες να μειώσουν το χρόνο εργασία τους από τις 12 στις 10 και 9 ώρες. Σε πολλές, επίσης, περιοχές κερδήθηκε η ημιαργία του Σαββάτου, ενώ αρκετές βιομηχανίες σταμάτησαν την κυριακάτικη εργασία. Ήταν επομένως, κάτι παραπάνω από φυσιολογική εξέλιξη, να ανακηρυχτεί η Πρωτομαγιά ως η Παγκόσμια Μέρα της εργατικής τάξης.

H Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα

Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην Ελλάδα, από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη, που ιδρύθηκε στις 20 Ιουλίου 1890 και εξέδιδε την εφημερίδα «Σοσιαλιστής». Το 1893, 2.000 διαδήλωσαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο ζητώντας οκτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων. Το 1894, γίνεται μια μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια αιτήματα που λήγει με 10 συλλήψεις και τον Αύγουστο ακολουθεί η σύλληψη του σοσιαλιστή Σταύρου Καλλέργη ο οποίος καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 ημερών.

Η Πρωτομαγιά γιορτάστηκε και το 1894 στο Παναθηναϊκό Στάδιο ύστερα από ενωτικό προσκλητήριο των διαφόρων σοσιαλιστικών ομάδων με ομιλητή τον Πλάτωνα Δρακούλη που αναφέρθηκε στα ιστορικά γεγονότα του Σικάγου. Παρέμβαση με πολεμικό ύφος κατά της πλουτοκρατίας έκανε τότε και ο Σταύρος Καλλέργης.

Από τότε χρειάστηκε να περάσουν δεκαεπτά ολόκληρα χρόνια, ως το 1911 που γιορτάστηκε και πάλι η εργατική Πρωτομαγιά. Στο διάστημα αυτό ξέσπασαν μεγάλες απεργίες σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας και σε πολλούς κλάδους, ενώ πολλά σωματεία και δευτεροβάθμιες οργανώσεις δημιουργήθηκαν.

Το 1911, η Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης ανέλαβε τη διοργάνωση της εργατικής Πρωτομαγιάς στη συμπρωτεύουσα. Οι αστυνομικές δυνάμεις επενέβησαν και συνέλαβαν τους πρωτεργάτες, ανάμεσα σε αυτούς τον Α. Μπεναρόγια, που εξορίστηκε στη Σερβία. Την ίδια χρονιά, στην Αθήνα, αποφασίζεται να γιορταστεί εκ νέου η Πρωτομαγιά με πρωτοβουλία του Ν. Γιαννιού στο Μετς, με κεντρικό σύνθημα «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση και 8 ώρες ύπνο».

Η Πρωτομαγιά γιορτάζεται ξανά το 1919, ένα χρόνο μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ, σε δώδεκα πόλεις. Τη χρονιά εκείνη έγινε και η πρώτη διάσπαση της ΓΣΕΕ, αφού από τα 11 μέλη τα 5 ήταν με το νεοϊδρυθέν ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος) και τα υπόλοιπα με το κόμμα του Βενιζέλου και διαφωνούσαν ως προς το περιεχόμενο του εορτασμού της. Στο μεταξύ, ψηφίστηκε ο Ν.281/1914 «περί Σωματείων» με τον οποίο κατοχυρώνεται το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι και τα σωματεία αρχίζουν να αποκτούν καθαρά εργατικό χαρακτήρα.

Ξεχωριστή σημασία στην ιστορία του τόπου έχουν επίσης τα γεγονότα που συνέβησαν την Πρωτομαγιά του 1936 με τους καπνεργάτες στην Θεσσαλονίκη. Τα γεγονότα ξεκίνησαν γύρω στο Φεβρουάριο, με κατάληψη ενός εργοστασίου ύστερα από την απόρριψη των αιτημάτων των εργατών και συνεχίστηκε με συμπαράσταση καπνεργατών από άλλα εργοστάσια.

40.000 περίπου καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, του Βόλου, της Ξάνθης, της Δράμας και της Καβάλας συμμετείχαν σε απεργία την Πρωτομαγιά ζητώντας την εφαρμογή της συλλογικής σύμβασης. Σε απεργία αλληλεγγύης είχαν κατέβει και οι αυτοκινητιστές οι οποίοι είχαν στήσει στην οδό Εγνατία οδοφράγματα για να προστατευτούν. Δεν υπήρχε κεντρική συγκέντρωση, αλλά μικρές συγκεντρώσεις με ομιλητές σε διάφορα μέρη της πόλης.

Στις 9 Μαΐου οι χωροφύλακες άρχισαν επιθέσεις στις συγκεντρώσεις των απεργών. Σε μια συγκέντρωση στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, χωροφύλακες πυροβόλησαν. Πρώτος έπεσε νεκρός ο Τάσος Τούσης και ακολούθησαν άλλοι τέσσερις. Σ’ αυτό το σημείο έχει στηθεί το μνημείο του καπνεργάτη. Αντί για σημαίες υψώνονταν μαντίλια βουτηγμένα στο αίμα. Οι διαδηλωτές φώναζαν: «Κάτω οι δολοφόνοι, να φύγει η κυβέρνηση Μεταξά».

Με πυροβολισμούς προσπάθησαν να διαλύσουν και τις άλλες συγκεντρώσεις. Οι χωροφύλακες πυροβολούν άοπλο πλήθος. «Απολογισμός»: 20 νεκροί, 300 τραυματίες. Το απόγευμα γίνεται νέα διαδήλωση, τη νύχτα η κυβέρνηση Μεταξά στέλνει στρατιωτικές δυνάμεις από τη Λάρισα και τέσσερα αντιτορπιλικά.

Την επόμενη ημέρα η κηδεία των θυμάτων είναι πραγματικός παλλαϊκός ξεσηκωμός αφού στο νεκροταφείο συγκεντρώθηκαν 150.000 άνθρωποι. Στις 11 Μαΐου κηρύσσονται απεργίες διαμαρτυρίας σε πολλές πόλεις της χώρας και στις 13 Μαΐου πανελλαδική απεργία. Οι καπνέμποροι υποχωρούν στις περισσότερες οικονομικές διεκδικήσεις, ενώ η κυβέρνηση Μεταξά αρνείται να ικανοποιήσει τα πολιτικά αιτήματα.

Ο Γιάννης Ρίτσος, ο οποίος είχε γεννηθεί την Πρωτομαγιά του 1909, συγκλονισμένος απ’ τα γεγονότα, και ιδιαίτερα από το μοιρολόι της μάνας του πρώτου νεκρού πάνω από το πτώμα του γιου της, έγραψε τον «Επιτάφιο».

Σημειώνεται ότι στην Καισαριανή την 1η Μαΐου 1944, η εργατική Πρωτομαγιά συνέπεσε με την άνανδρη εκτέλεση 200 Ελλήνων ανδρών από τις γερμανικές δυνάμεις Κατοχής στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Έτσι, η Καισαριανή δεν εορτάζει μόνο την Εργατική Πρωτομαγιά όπως όλος ο υπόλοιπος ελεύθερος και δημοκρατικός κόσμος. Η ίδια ημέρα είναι ημέρα ιστορικής τιμής και μνήμης. Κάθε χρόνο, στο Σκοπευτήριο, τον ιερό εκείνο τόπο της θυσίας των αγωνιστών της πατρίδας, γίνεται προσκλητήριο νεκρών, φόρος τιμής σ’ εκείνους, που δέχτηκαν περήφανα το θάνατο, γι αυτούς που πέθαναν με το κεφάλι ψηλά, τόσο ψηλά όσο είναι τα ιδανικά που υπερασπίστηκαν.

Η 1η Μαΐου στην Ελλάδα, σύμφωνα με το άρθρο 1 του Α.Ν. 380/68, αποτελεί υποχρεωτική αργία, όταν κηρύσσεται ως τέτοια με απόφαση του υπουργού Απασχόλησης, διαφορετικά εντάσσεται στις προαιρετικές αργίες. Για το εργατικό κίνημα και τους εκπροσώπους του είναι απεργία.

Βίντεο:

• Μάης 1936, τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Μαρτυρίες - Ο Μάης του '36 στη Θεσσαλονίκη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

Πηγές: rizopoulospost.com, agelioforos.gr, Wikipedia

 alexpolisonline.com