Επιχειρησιακά Σχέδια Δήμων: Από το Copy/paste στην ανυπαρξία στοχοθεσίας, δεικτών μέτρησης και χρονοπρογραμματισμού

Κάθε δήμος στη χώρα μας υποχρεούται σύμφωνα με τον Καλλικράτη να καταρτίζει επιχειρησιακό σχέδιο. Το επιχειρησιακό σχέδιο είναι ένα κείμενο στο οποίο αποτυπώνονται τα εξής:

1. Η υπάρχουσα κατάσταση μέσα και έξω από το δήμο
2. Το όραμα και η στρατηγική της πολιτικής ηγεσίας του δήμου
3. Οι άξονες πολιτικής και οι δράσεις που εκφράζονται σε μέτρα
4. Οι επιδιωκόμενοι στόχοι όπως μετρώνται μέσω δεικτών
5. Το Roadmap του δήμου για τη δημοτική περίοδο.

Πολλοί δήμοι στην Ελλάδα, συντάσσουν ένα επιχειρησιακό σχέδιο αντιγράφωντας και επικολλώντας κείμενα από επιχειρησιακά σχέδια άλλων δήμων. Αυτή η πρακτική, πέρα από το ότι είναι ανέντιμη, είναι και διοικητικά, οργανωσιακά ανεπίτρεπτη.
Η κακή αυτή πρακτική, καθώς και η συνήθεια να ανατίθεται η εκπόνηση του επιχειρησιακού σχεδίου σε εξωτερικούς συνεργάτες, πέρα από το ότι είναι παράνομη, δεν βοηθά ουσιαστικά τον ελληνικό δήμο να προχωρήσει.
Για την εκπόνηση του επιχειρησιακού χρειάζεται καταρχήν Συνεργασία [alignment]. Συνεργασία της μονάδας προγραμματισμού (που πολλές φορές είναι υποστελεχωμένη και όχι τυχαία) με τους πολιτικούς, τους υπηρεσιακούς προϊσταμένους του δήμου και της κοινωνίας των πολιτών. Όλοι αυτοί θέτουν το περίγραμμα των στόχων της πόλης τους.
Το επιχειρησιακό σχέδιο ενός δήμου το διαβάζει ο υπάλληλος του δήμου, το διαβάζει και ο πολιτικός, το διαβάζει και μια εταιρεία, ένας οργανισμός, ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα, ένα ερευνητικό κέντρο. Οι φορείς αυτοί ενδέχεται να σκεφθούν να συνεργασθούν με το δήμο.
Κατά τη νέα προγραμματική περίοδο είναι απαραίτητη η Διαβούλευση και η Συνεργασία μεταξύ τόσο των δήμων όσο και των φορέων ΜΚΟ, οργανισμών ΑΕΙ και λοιπών ώστε να υλοποιηθούν έργα στο δήμο. Χωρίς διαφάνεια, συνεννόηση και διαβούλευση πάνω σε ανοικτά δεδομένα δεν πρόκειται να υλοποιηθεί έργο στο δήμο.
Ποια είναι η σημερινή κατάσταση?
Τα χρηματοδοτούμενα έργα εγκρίνονται κάτω από ανορθολογικό, φορμαλιστικό και αδιαφανή τρόπο. Για τούτο και δεν αλλάζει η κουλτούρα της εσωτερικής λειτουργίας των δήμων, παρά την όποια εφαρμογή της νομοθεσίας για τα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Το επιχειρησιακό σχέδιο ενός ελληνικού ΟΤΑ αποτελεί την ακτινογραφία του. Βάσει αυτού θα διεκδικήσει με ανταγωνιστικό τρόπο ο κάθε δήμος κονδύλια ευρωπαϊκά και μη για να χρηματοδοτήσει έργα και δράσεις. Η χρηματοδότηση του business plan είναι η ειδοποιός διαφορά μεταξύ ενός δήμου και μιας επιχείρησης.
Υφίσταται μια πολιτισμική ασυμβατότητα μεταξύ της προβλεπομένης νομοθεσίας και της ακολουθούμενης πρακτικής μέσα στους δήμους. Σε αυτό συντελεί και η πρακτική του «δώσε και μένα μπάρμπα» μεταξύ ΟΤΑ και κεντρικής χρηματοδότησης.
Η ασυνεννοησία μεταξύ των οργανικών μονάδων ενός φορέα όπως ο ΟΤΑ, η περιχαράκωση μεταξύ τους, η έλλειψη συνεργασίας και η επιφυλακτικότητα που επικρατεί μεταξύ των υπαλλήλων και της πολιτικής ηγεσίας του ΟΤΑ οδηγεί στα κάτωθι φαινόμενα:

1. Φορμαλισμός και προσήλωση στο γράμμα του νόμου και όχι στη δυνατότητα αλλαγής των διαδικασιών με στόχο την διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των μονάδων του φορέα
2. Έλλειψη σαφούς στοχοθεσίας, για τη δημοτική περίοδο. Δεν γνωρίζει ο κάθε υπάλληλος ποιος είναι ο στόχος της μονάδας του για το έτος, με ποιο τρόπο θα τον επιτύχει, με ποιο δείκτη θα μετρήσει το αποτέλεσμα των προσπαθειών του και ποιοι θα είναι οι ωφελούμενοι.
3. Έλλειψη αντιστοίχησης έργων που προτείνονται, όταν προτείνονται, από την πολιτική ηγεσία ενός ΟΤΑ με τους άξονες χρηματοδότησης, τους θεματικούς στόχους και τις προδιαγραφές των έργων.
4. Το επιχειρησιακό πρόγραμμα ενός δήμου καθίσταται ένα άνευρο κείμενο γεμάτο ευχολόγια, χωρίς αντίκρισμα στην πραγματικότητα.
5. Ανυπαρξία Roadmap του δήμου, εξειδικευμένου σε άξονες πολιτικής καθ’ έτος.
6. Ανυπαρξία χρονοπρογραμματισμού του κάθε έργου, άρα πηγαίνουμε στα τυφλά, με βάρκα την ελπίδα.

Για τους λόγους αυτούς χρειάζεται ένας ριζικός ανασχεδιασμός της πρακτικής που ακολουθείται στους ΟΤΑ , όσον αφορά στη διαδικασία εκπόνησης του επιχειρησιακού σχεδίου. Χρειάζεται πρωτίστως ευαισθητοποίηση τόσο των πολιτικών , πολλοί εκ των οποίων δεν γνωρίζουν τη σημασία του επιχειρησιακού σχεδίου όσο και των υπαλλήλων.
Ο ελληνικός δήμος πρέπει να είναι ανταγωνιστικός, δηλαδή να έχει καλή οικονομική κατάσταση, ορθολογική κατανομή του προσωπικού, συνεργασία, καθαρή αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης μέσα κι έξω από το δήμο και το κυριότερο:

ΜΕΤΡΗΣΙΜΗ ΠΟΣΟΤΙΚΑ/ΠΟΙΟΤΙΚΑ/ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΧΟΘΕΣΙΑ
Ο σκοπός ενός ΟΤΑ είναι η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων με γνώμονα την εξυπηρέτηση του πολίτη. Οι ελληνικοί ΟΤΑ είναι επιχειρησιακές οντότητες. Είναι εγγύτερα στον δημότη. Αποτελεί όμως οξύμωρο σχήμα το γεγονός ότι παρ’ όλη την εγγύτητά του στον πολίτη δεν είναι εξοπλισμένος με καλές πρακτικές και εξειδικευμένο προσωπικό.
Ίσως διότι δεν υπήρξαν ποτέ πλήρως αυτοδιοικούμενοι και ανεξάρτητοι οικονομικά δήμοι. Ποτέ όμως δεν είναι αργά. Η πρακτική του «δώσε και μένα μπάρμπα» είναι καιρός να πεθάνει. Οι σχέσεις ελεημοσύνης και εκδούλευσης μεταξύ του ΟΤΑ και της κεντρικής κυβέρνησης είναι σχέση ντροπής  για το αυτοδιοικούμενο των ΟΤΑ.

Στο παραπάνω πλαίσιο η εκπόνηση του επιχειρησιακού σχεδίου του δήμου πρέπει να εκφράζει το δυναμισμό του τελευταίου μιλώντας για τη δυνατότητα του για ανάπτυξη, διαφανή και συνεργατική με τους όμορους δήμους.

*Στην ιστοσελίδα : fotiszygoulis.wix.com/greeklocalgovernment υπάρχει ανοικτό το επιχειρησιακό σχέδιο του Δήμου Ηρακλείου Αττικής και τρόπος με τον οποίο εκπονήθηκε. Όσοι επιθυμούν μπορούν να αποστέλλουν τις παρατηρήσεις τους στο mail: fotiszygoulis@gmail.com

*Φώτης Ζυγούλης,  προϊστάμενος προγραμματισμού στο Δήμο Ηρακλείου Αττικής και υποψήφιος διδάκτωρ στο Ανασχεδιασμό Διοικητικών Διαδικασιών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, fotiszygoulis@gmail.com

*Ράνια Τσοπανά, υπάλληλος τμήματος δημοσίων σχέσεων στο Δήμο Νέας Ιωνίας Αττικής, raniaaa_t@yahoo.gr