Γιορτή της ρητίνης, μουσείο ρητίνης, πάρκο ρητίνης και μαστίχα από πεύκο στην Λέσβο

Μπορεί το 70 % της ελληνικής παραγωγής ρητίνης να παράγεται στη Βορειοκεντρική Εύβοια και το 85% των ρητινοκαλλιεργητών να ζει επίσης στην περιοχή,   η ρητίνη όμως τιμάται στην Λέσβο. Στην Λέσβο έχουν καθιερώσει  μονοπάτια ρητίνης ,  πάρκο ρητίνης και   γιορτή της ρητίνης.  Πέρυσι έβγαλαν και ένα νέο προϊον μαστίχας από πεύκο

Από την γιορτή της ρητίνης 2014 στην Λέσβο όπου παρουσιάστηκε  νέο προϊόν μαστίχας από  πεύκο

Την Κυριακή 12 Οκτωβρίου  2014 στο πνευματικό κέντρο Αμπελικού έγινε η καθιερωμένη εκδήλωση για τη ρητίνη, που διοργανώνει κάθε χρόνο η εθελοντική ομάδα “ΑΜΠΕΛΟΣ”.
Η εκδήλωση ξεκίνησε με το χαιρετισμό του νέου προέδρου του τοπικού Συμβουλίου Αμπελικού κ. Ραφαήλ Μελιγωνίτη. Ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο λαογράφος κ. Νικόλαος Βαλάκος ο οποίος επιτυχώς ανέπτυξε το θέμα “Η ιστορία της ρητίνης στο Αμπελικό». Ακολούθησε η παρουσίαση σε οθόνη προβολής των νέων εκθεμάτων που προστέθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια στο μουσείο ρητίνης.

Η ευχάριστη έκπληξη της φετινής εκδήλωσης ήταν η παρουσίαση ενός νέου προϊόντος, μαστίχας από ρητίνη πεύκου που παρασκεύασε η »ΑΜΠΕΛΟΣ» μαζεύοντας στοιχεία από παλιούς ρετσινάδες . Η συνταγή είναι καθαρά τοπική, χωρίς κανένα χημικό στοιχείο και ελπίζουμε να γίνει το φυσικό προϊόν του Αμπελικού, το οποίο θα εκτείθεται στο μουσείο ρητίνης. Μάλιστα μοιράσθηκε σε όλους τους παρευρισκομένους οι οποίοι έμειναν έκπληκτοι από τη πλούσια και αρωματική γεύση της. Είναι γνωστό ότι η ρητίνη του πεύκου έχει αντιμικροβιακή και αντιοξειδωτική δράση, βοηθά στη θεραπεία παθήσεων του γαστρεντερικού και πεπτικού συστήματος.

 πηγή: lesvosnews.gr


Το 1996 φτιάχτηκε το μουσείο ρητινοσυλλογής με εκθέματα από τη ζωή των ρετσινάδων (φωτογραφικό υλικό, το αρχείο του συνεταιρισμού ρητίνης, τα εργαλεία των ρετσινάδων, ρητίνη, μαστίχα από ρητίνη, καθώς και ένα ξύλινο αυτοκίνητο απεικόνισης του πρώτου αυτοκινήτου που ήρθε στο Αμπελικό γι’ αυτό το σκοπό.

Το 2008 το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, με πρωτεργάτες τους καθηγητές Δημήτριο Παπαγεωργίου και Ειρήνη Στάθη, γύρισε ένα ντοκιμαντέρ με την ονομασία «Όταν τα πεύκα είχαν πρόσωπο» και θέμα τη ρητινοσυλλογή στο Αμπελικό.

"Στα χρόνια της ρητίνης" Συνέντευξη-μαρτυρία του γηραιότερου παλιού ρητινοσυλλέκτη του Αμπελικού, κ. Γιάννη Καρδαγάνη στην Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ (φύλλο 25/06/2010)

Νέες ανακαλύψεις, αρχαιολογικής αξίας (Ιούλιος 2010)

Εργασία του 4ου Γυμνασίου Μυτιλήνης (σχ. έτος 2013-2014) για τη ρητίνη

Δείτε επίσης:

Τα μονοπάτια της ρητίνης

Το πάρκο ρητίνης

Τη γιορτή της ρητίνης


Από την ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ

Τι είναι η ρητίνη
Ορισμένα κωνοφόρα δένδρα, όταν τραυματιστούν από διάφορες αιτίες (άνεμο, φωτιά, κεραυνό ή κ.ά.) εκκρίνουν ένα πυκνόρρευστο, κολλώδες, άχρωμο υγρό, τη ρητίνη, η οποία καλύπτει την πληγή και προστατεύει το δένδρο από προσβολές υγρασίας, σήψης και ξυροφθόρων εντόμων. Η ροή της ρητίνης γίνεται μέσω των ρητινοφόρων αγωγών, οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους δημιουργώντας ένα «δίκτυο συγκοινωνούντων αγγείων».
Ρητινοφόρους αγωγούς διαθέτουν τα πεύκα, η ερυθρελάτη και τα ξενικά είδη ψευδοτσούγκα και λάρικα, όμως σημαντικές ποσότητες ρητίνης παράγουν κυρίως η χαλέπιος πεύκη (Pinus halepensis) και δευτερευόντως η τραχεία πεύκη (Pinus brutia). Στην Ελλάδα σήμερα η παραγωγή ρητίνης προέρχεται εξ ολοκλήρου από τη χαλέπιο πεύκη, ενώ στο παρελθόν ρητινεύονταν και κάποια δάση τραχείας πεύκης.
Συγκομιδή της ρητίνης
Στη χώρα μας η ρητινοσυλλογή ρυθμίζεται από το Β.Δ 439/68 ΦΕΚ (150/Α/1968).
Σήμερα χρησιμοποιείται αποκλειστικά η μέθοδος της αποφλοίωσης με διάνοιξη μετώπου και  χημική επίδραση πάστας θειικού οξέος. Η μέθοδος αυτή αξιοποιώντας την ανατομία του ξύλου (αξονικοί και ακτινικοί ρητινοφόροι αγωγοί) προκαλεί τον ερεθισμό και το άνοιγμα των ακτινικών αγωγών. Χρησιμοποιούνται ειδικά εργαλεία για τη διαμόρφωση του μετώπου ρητίνευσης και την τοποθέτηση σε αυτό της πάστας θειικού οξέος. Η παραγόμενη ρητίνη οδηγείται από το μέτωπο με τη βοήθεια μεταλλικών οδηγών ροής σε μεταλλικά ή πλαστικά δοχεία τα οποία στερεώνονται κατάλληλα στη βάση του μετώπου.
Οι εργασίες ρητίνευσης ξεκινούν το Μάρτιο κάθε έτους και ολοκληρώνονται το μήνα Νοέμβριο.
Η  ρητίνευση δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα του ξύλου, που εξακολουθεί να είναι κατάλληλο για διάφορα προϊόντα (πριστή ξυλεία, χαρτοπολτός, μοριόπλακες κ.ά) μέχρι την απορητίνευσή του, οπότε το δένδρο υλοτομείται αμέσως αφού αφαιρεθούν όλα τα μεταλλικά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία ρητίνευσης.
Χρήσεις της ρητίνης
Η χρήση και παραγωγή της ρητίνης είναι γνωστή στον άνθρωπο από την αρχαιότητα.  Η αρχαιότερη ιστορική αναφορά παγκοσμίως είναι αυτή του Θεόφραστου στην «περί φυτών πραγματεία» του, το 300 περίπου π.χ. στην οποία αναφέρει λεπτομερώς τη μέθοδο συλλογής ρητίνης στην εποχή του καθώς και τη μέθοδο παρασκευής της κολοφώνιας πίσσας. Οι αρχαίοι λαοί, όπως Κινέζοι, Ιάπωνες και Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν τη ρητίνη για την παραγωγή λάκκας και βερνικιών. Είναι επίσης γνωστή η χρήση της στη στεγανοποίηση των ξύλινων πλοίων, την παρασκευή του υγρού πυρός (εύφλεκτης πολεμικής ύλης) κατά το μεσαίωνα, αλλά και στην παραγωγή της ρετσίνας και εμπλάστρων για ιατρικούς σκοπούς.
Σήμερα χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη παραγωγής ποικιλίας βιομηχανικών προϊόντων.

• Το τερεβινθέλαιο (κοινώς νέφτι) –το υγρό απόσταγμα της ρητίνης– χρησιμοποιείται κυρίως ως διαλυτικό στην παρασκευή,  χρωμάτων, αρωμάτων, καλλυντικών, φαρμάκων, κλπ.
• Το κολοφώνιο –το στερεό απόσταγμα της ρητίνης– χρησιμοποιείται στην τυπογραφία, υφαντουργία, μεταλλουργία, καθώς και στην παρασκευή ποικιλίας προϊόντων όπως, , αντιδιαβρωτικά, αρωματικά κεριά, αδιάβροχα υλικά, τεχνητά δόντια, έμπλαστρα, συντηρητικά, προσθετικά γεύσης, χρώματα, φάρμακα, χαρτόκολλες, διάφορα γαλακτώματα, τσίχλες κλπ.

Οικονομική και κοινωνική σημασία της ρητίνης
Παρά την ευρεία χρήση της ρητίνης που παράγεται από ζώντα δένδρα η παραγωγή της στην Ελλάδα μειώνεται συνεχώς.
Τα μεταπολεμικά χρόνια η μεγαλύτερη παραγωγή ρητίνης έγινε το 1961 όπου έφτασε τους 41.000 τόννους και η ποσότητα αυτή αντιπροσώπευε το 3% της παγκόσμιας παραγωγής. Έκτοτε εμφανίζει πτωτική τάση που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

• Παραγωγή ρητίνης το 1973: 20.587 τόννους, το έτος  1983: 12.558 τόννους, το έτος 1993: 6.265 τόννους, το έτος 2003: 5.761 τόννους, ενώ το έτος 2008 μόλις 3.901 τόννους.
• Κατά τη δεκαετία του  ’70  συλλογή ρητίνης γινόταν σε περισσότερες περιοχές της χώρας όπου σήμερα έχει πλέον σταματήσει κάθε σχετική δραστηριότητα. Τέτοιες περιοχές είναι η Μυτιλήνη, Αταλάντη, Θήβα, Καπανδρίτι, Λαύριο, Πεντέλη, Πειραιάς, Πόρος, Αργολίδα κλπ., ενώ μετά την τελευταία μεγάλη πυρκαγιά το 2007 τέθηκε εκτός ρητινοσυλλογής και η Ηλεία. Σήμερα στην Ελλάδα ρητινεύονται αποκλειστικά τα δάση της χαλεπίου πεύκης στις παρακάτω περιοχές: Εύβοια, Σκόπελο, Κορινθία,  Χαλκιδική (Κασσάνδρα, Πολύγυρος) και  Αττική (Μέγαρα, Αιγάλεω).
• Το 1935 λειτουργούσαν 32 εργοστάσια επεξεργασίας της ρητίνης, το 1991 είχαν μειωθεί σε 9 και σήμερα ουσιαστικά σε πλήρη δραστηριότητα υπάρχει μόνο ένα στη Μάνδρα Αττικής, ενώ  2 μικρότερα υπάρχουν στην Εύβοια.
• Ο αριθμός των ρητινεργατών έχει περιοριστεί στους 1.000 περίπου, ενώ οι αναφορές για τη δεκαετία του ’80 τους ανεβάζουν σε πάνω από 3.500 χιλιάδες. Η πλειοψηφία των ρητονοσυλλεκτών δραστηριοποιείται στην Εύβοια.

Συνοπτικά μπορούμε να συνοψίσουμε τις αιτίες που οδήγησαν στην παρούσα κατάσταση, διαχρονικά, ως εξής:

1. Η εσωτερική μετακίνηση, κυρίως των νέων, από την ύπαιθρο προς τις πόλεις για αναζήτηση καλύτερης απασχόλησης και εισοδήματος.
2. Η μορφολογία και η σύνθεση των εκτάσεων που ρητινεύονται (μεγάλες κλίσεις, υπόροφος πυκνής και συχνά απροσπέλαστης βλάστησης κλπ. δυσχέρειες) κάνουν τη δουλειά του ρητινοσυλλέκτη επίπονη και χρονοβόρα.
3. Η εξαιρετικά χαμηλή τιμή πώλησης της ρητίνης που προσέφεραν οι εγχώριες  επιχειρήσεις επεξεργασίας της. Στον τομέα αυτό τα τελευταία χρόνια, τείνει να δημιουργηθεί  μονοπωλιακή κατάσταση.
4. Η αδυναμία των παραγωγών και των γεωργικών ενώσεών τους να προωθήσουν τη ρητίνη σε αγορές εκτός Ελλάδας προκειμένου να εξασφαλίσουν καλύτερες τιμές.
5. Το γεγονός ότι οι περιοχές ρητίνευσης γειτνιάζουν με μεγάλα τουριστικά θέρετρα (Χαλκιδική, Ολυμπία, Λουτράκι κλπ.) όπου οι κάτοικοι εργάζονται στις τουριστικές επιχειρήσεις εξασφαλίζοντας το εισόδημά τους.
6. Οι πυρκαγιές των δασών που αφανίζουν τις εκτάσεις που ρητινεύονται (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ηλεία).

Η σημασία της ρητίνευσης στην προστασία των δασών
Τα δάση της χαλεπίου πεύκης –δημόσια και ιδιωτικά–  είναι εκείνα τα οποία απειλούνται περισσότερο από τον κίνδυνο πυρκαγιάς. Οι ρητινοσυλλέκτες εργαζόμενοι κατά τους θερμούς θερινούς μήνες μέσα σε αυτά αποτελούν τους άμισθους φύλακες. Προστατεύουν  το προϊόν του προσωπικού τους μόχθου, το ρετσίνι και ταυτόχρονα  το ίδιο το δάσος , την πηγή του προϊόντος αυτού.
Ανοίγουν μονοπάτια για να κινούνται από δένδρο σε δένδρο και απομακρύνουν  τον υπόροφο γύρω από τα δένδρα που ρητινεύουν προκειμένου να διευκολύνουν την εργασία τους. Έχει υπολογισθεί ότι κάθε ρητινοσυλλέκτης καθαρίζει το 20% της συνολικής έκτασης που ρητινεύει.
Εκτός από τις υπηρεσίες φύλαξης και καθαρισμού των δασών που προσφέρουν, οι ρητινοσυλλέκτες, επεμβαίνουν άμεσα  και με προσωπικό ενδιαφέρον στην κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα που πυρκαγιές αντιμετωπίστηκαν εν τη γενέσει τους  από τους ρητινεργάτες και αποφεύχθηκε η καταστροφική επέκτασή τους.
Για την προσφορά τους αυτή επιδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό για κάθε κιλό παραγόμενης ρητίνης. Επίσης τους παραχωρούνται από τη Γενική Διεύθυνση Δασών τα υλικά ρητίνευσης (πάστα θειικού οξέος, ψεκαστήρες, σακούλες και δοχεία συλλογής ρητίνης), σε μια προσπάθεια διατήρησης και ενίσχυσης του παραδοσιακού και εξόχως σημαντικού αυτού επαγγέλματος για την προστασία των δασών.

Μουσείο Ρητίνης στην Λέσβο 

 

 

Βιομηχανικές φυτείες χαλεπίου πεύκης για την παραγωγή ρητίνης

Την προσθήκη ρητίνης στα υγρά καύσιμα προτείνουν επιστήμονες τριών πανεπιστημίων καθώς δρα ως βελτιωτικό στην καλή λειτουργία του κινητήρα, επιτυγχάνοντας παράλληλα και την μείωση των εκπομπών αέριων ρύπων!

Η ανακοίνωση έγινε στο 16ο Πανελλήνιο Δασολογικό Συνέδριο που διοργανώνεται από την Ελληνική Δασολογική Εταιρεία και το Τμήμα Δασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.

Η έρευνα για τη ρητίνη πραγματοποιήθηκε από τους Α. Σκαλτσογιάννη, Δ. Μήτρα, Μ.Τσακτσίρα από το Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Εργαστήριο Δασικής Γενετικής και Βελτίωσης Δασοπονικών Ειδών του ΑΠΘ, Κ.Τσανακτσίδη και Ε. Κατσίδη από το Τμήμα Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης, Εργαστήριο Ποιοτικού Ελέγχου Καυσίμων του ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας και τον E. Φάββα από το Ινστιτούτο Φυσικο-Χημείας του Δημόκριτου.

Όπως εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ.Σκαλτσογιάννης, η ρητίνη ή ρετσίνι, όπως είναι γνωστή, λόγω τη χημικής της δομής, χρησιμοποιήθηκε για να μελετηθεί η επίδρασή της στη βελτίωση της ποιότητας των υγρών συμβατικών καυσίμων ως μέσο απομάκρυνσης της υγρασίας, σε αντίθεση με πρακτικές που χρησιμοποιούνται σήμερα και είναι ιδιαίτερα δαπανηρές χωρίς σημαντικά αποτελέσματα. Σημειώνεται ότι η μείωση της υγρασίας είναι μία πολύ σημαντική παράμετρος αφού η παρουσία της είναι υπεύθυνη για τη διάβρωση τμημάτων του κινητήρα, τη δημιουργία πάγου σε χαμηλές θερμοκρασίες και άλλων σοβαρών προβλημάτων.

«Διαπιστώσαμε ότι η ρητίνη “τραβάει σαν σφουγγάρι” την υγρασία των καυσίμων, ανεβάζοντας έτσι την ποιότητά τους αφού γίνεται καλύτερη καύση, ο κινητήρας διατηρείται σε καλή κατάσταση και υπάρχει σημαντική μείωση των εκπομπών αερίων ρύπων» ανέφερε ο κ.Σκαλτσογιάννης.

Ρητίνη

Η Ελλάδα θεωρείται η μεγαλύτερη ρητινοπαραγωγός χώρα της Ευρώπης, λόγω της ποσότητας και της ποιότητας των προϊόντων της ρητίνης που παράγει από τους φυσικούς πληθυσμούς χαλεπίου πεύκης. Η ρητίνη, ως δευτερογενές δασικό προϊόν, αποτελεί τη βάση για την παραγωγή εκατοντάδων χημικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας όπως αρώματα, χρωστικές, κόλλες κτλ., και για αυτό παραμένει ένα ανανεώσιμο φυσικό προϊόν με παγκόσμια οικονομική σημασία.

«Τα πειραματικά αποτελέσματα δείχνουν, ότι η χρήση της ρητίνης, αντί των άλλων τεχνικών, θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματική και οικονομική. Σημαντικό πλεονέκτημα αυτής είναι ότι αποτελεί ένα φυσικό ανανεώσιμο προϊόν που μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά την αποθήκευση των καυσίμων πριν τη χρήση τους με περιορισμένο κόστος, το οποίο είναι εντοπισμένο μόνο στη συλλογή της ρητίνης» λέει ο κ.Σκαλτσογιάννης. Διευκρινίζει δε, ότι σύμφωνα με τα πειράματα, 2,5 με 5 κιλά ρητίνης σε έναν τόνο καυσίμου, σε μια δίωρη επεξεργασία, μπορεί να μειώσει την υγρασία κατά 70%.

«Η περιεχόμενη υγρασία στο πετρέλαιο και στα υπόλοιπα καύσιμα αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα υπεύθυνο για τη διάβρωση τόσο των κινητήρων όσο και των δεξαμενών αποθήκευσης και μεταφοράς. Επιπλέον είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία πάγου σε χαμηλές θερμοκρασίες, με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της ροής του καυσίμου δια μέσω των σωληνώσεων, ένα σημαντικό πρόβλημα ιδιαίτερα στα καύσιμα των αεριωθούμενων» ανέφερε ο καθηγητής υπογραμμίζοντας και τη θετική επίδραση της ρητίνης στη βελτίωση των φυσικοχημικών ιδιοτήτων των καυσίμων που την καθιστούν αντιρρυπαντικό παράγοντα, συμβάλλοντας στη μείωση των εκπομπών των αερίων ρύπων.

Ρητινοσυλλέκτες, φύλακες των δασών

Τα αποτελέσματα της εργασίας των επιστημόνων, συνηγορούν στην άποψη ότι είναι δυνατή η μετατροπή της ρητινοσυλλογής από περιστασιακή απασχόληση των παραδασόβιων πληθυσμών της χώρας, σε μια δυναμική καλλιέργεια υψηλών προδιαγραφών με θεαματική πρόσοδο.

«Αν ληφθεί υπόψη ότι η χώρα μας και γενικότερα η Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι πλεονασματικές στην παραγωγή αγροτικών προϊόντων, η επιδότηση μερικών εξ αυτών πρόκειται να σταματήσει σύντομα και ελλειμματικές στην παραγωγή δασικών προϊόντων, θεωρούμε ότι η ίδρυση φυτειών (βιομηχανικές φυτείες) με υψηλοαποδοτικούς γενοτύπους χαλεπίου πεύκης για παραγωγή ρητίνης θα αποτελέσει το κίνητρο επιχειρηματικότητας τόσο των ιδιωτικών όσο και των δημόσιων φορέων».

Σημαντικό πλεονέκτημα για την εφαρμογή της πρότασης των καθηγητών είναι και το γεγονός ότι τα δάση της χαλεπίου πεύκης στη χώρα μας αποτελούν τα πλέον πυρόπληκτα δασικά οικοσυστήματα οπότε οι ρητινοσυλλέκτες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν και ως οι φυσικοί φύλακες των δασών.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, enet.gr