Αιγοπρόβατα:Αντιμετώπιση της Θνησιμότητας των Αμνοεριφίων

Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι αιγοπροβατοτρόφοι μας είναι το μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας των αμνοεριφίων τις πρώτες δύο εβδομάδες της ζωής τους, ιδιαίτερα το ποσοστό θνησιμότητας αυξάνεται ακόμη περισσότερο κυρίως στις όψιμες γέννες. Δεν θα ήταν δε υπερβολικό να αναφερθεί πως σε πολλές εκτροφές το ποσοστό αυτό ξεπερνά και το 50%.

Απ` αυτά αντιλαμβάνεται κανείς πως το γεγονός αυτό αποτελεί μια σοβαρή οικονομική αιμορραγία για τον Έλληνα εκτροφέα αιγοπροβάτων αλλά και κατ` επέκταση για την ελληνική κτηνοτροφία και οικονομία.
Αυτά λοιπόν που θα αναφερθούν απευθύνονται κατά βάση σε κτηνοτρόφους με αφορμή την έναρξη των τοκετών και σίγουρα δεν έχουν την έννοια ενός άρθρου καθαρά επιστημονικού.
Στόχος λοιπόν της αναφοράς αυτής είναι να εντοπιστούν οι παράγοντες εκείνοι που είναι υπεύθυνοι για την αυξημένη θνησιμότητα την συγκεκριμένη περίοδο.
Η θνησιμότητα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν ένα πολύπλοκο πρόβλημα γιατί όπως διαπιστώνεται είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης παθογόνων μικροοργανισμών από τη μία και από την άλλη κλιματολογικών συνθηκών, επιπέδου ανοσοποίησης, διατροφής μητέρων, προληπτικής υγιεινής, συστημάτων σταυλισμού και ανθρώπινου παράγοντα.
Αυτούς λοιπόν τους παράγοντες θα μπορούσε κανείς να τους διαχωρίσει ως εξής:
• Συνθήκες εκτροφής.
• Προδιαθέντες παράγοντες.
• Παθογόνοι μικροοργανισμοί που προκαλούν λοιμώξεις.

I. Συνθήκες εκτροφής
α. Κλιματολογικές συνθήκες κατά την περίοδο τοκετών
Στην πλειονότητα τους τα αιγοπρόβατα γεννούν κυρίως τη χειμερινή περίοδο, όπου επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες ψυχροί άνεμοι, βροχές κ.α. Αυτές οι συνθήκες προδιαθέτουν τα αμνοερίφια ιδιαίτερα αν και η λήψη πρωτογάλακτος καθυστερήσει σε υπογλυκαιμία και ψύξη με αποτέλεσμα να αυξάνεται η νοσηρότητα των νεογνών.
β. Συστήματα Σταυλισμού 
Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα ζώα σταυλίζονται σε πρόχειρες κατασκευές. Στερούνται θερμαντικής πηγής για την εξασφάλιση θερμοκρασίας γύρω στους 14ο C που θεωρείται απαραίτητη για τις πρώτες ώρες της ζωής του νεογέννητου. Απουσιάζουν οι απαραίτητοι εκείνοι βοηθητικοί χώροι (κελιά τοκετών, χώροι απομόνωσης κ.α.) για την καλύτερη περιποίηση νεογνών. Είναι αδύνατη η εφαρμογή ενός προγράμματος απολύμανσης και προληπτικής υγιεινής.
γ. Επίπεδο εκπαίδευσης Κτηνοτρόφων
Δυστυχώς, ακόμη και στις μέρες μας η αιγοπροβατοτροφία ασκείται κατά ένα μεγάλο ποσοστό από ανθρώπους που αρνούνται να παρακολουθήσουν την εξέλιξη και την πρόοδο τα τελευταία χρόνια.
­­Αλλαγές στην νοοτροπία και στην αντίληψη θα οδηγούσαν στη βελτίωση της διατροφής, της προληπτικής υγιεινής, στον καλύτερο σταυλισμό και στις μεθόδους διαχείρησης.

II. Προδιαθέντες παράγοντες
α. Διατροφή, θρεπτική κατάσταση, υγεία και ηλικία εγκύων ζώων
Η διατροφή των εγκύων αιγοπροβάτων θα πρέπει να καλύπτει ανάγκες συντήρησης του ίδιου ζώου αλλά και των νεογνών που εγκυμονεί. Εκτός από επαρκείς ποσοτικά η διατροφή θα πρέπει να είναι και άριστη ποιοτικά.
Η ποσοτικά ανεπαρκείς διατροφή στα έγκυα ζώα μειώνει το διάστημα εγκυμοσύνης και προκαλεί γέννηση ασθενικών και ελλειποβαρών αμνοεριφίων. Αυτό μπορεί κανείς εύκολα να το διαπιστώσει στα δίδυμα και τρίδυμα αμνοερίφια.
Η έλλειψη ορισμένων ιχνοστοιχείων και βιταμινών στη διατροφή των εγκύων οδηγεί σε γέννηση νεκρών ή θνησιγενών αμνοεριφίων, όπως συμβαίνει με την έλλειψη σελληνίου (μυϊκή δυστροφία), αβιταμίνωση Α (τύφλωση) κ.α.
β. Η Πολυδυμία
Το μειωμένο σωματικό βάρος των νεογέννητων εκτός από αποτέλεσμα υποσιτισμού εγκύων ζώων μπορεί να οφείλεται και στην πολυδυμία. Θα ήταν ιδιαίτερα σημαντικό να γνώριζε ο κτηνοτρόφος την πολυδυμία των εγκύων ζώων, έτσι ώστε να μην είχαμε τέτοια προβλήματα. Σήμερα γίνονται διαγνώσεις εγκυμοσύνης με υπέρηχους και παρέχεται η δυνατότητα στον παραγωγό να γνωρίζει πόσα έμβρυα κυοφορεί η προβατίνα ή η γίδα.
γ. Μη λήψη πρωτογάλακτος
Το πρωτόγαλο εκτός από το ότι θωρακίζει αμυντικά τον οργανισμό, εκτός του ότι είναι η ενεργειακή πηγή για την επιβίωσή του, διαδραματίζει μετά αντισώματα που περιέχει και ελαφρά καθοριστικό ρόλο και βοηθά στην κινητικότητα του εντέρου εμποδίζοντας τον πολλαπλασιασμό των μικροβίων στον εντερικό σωλήνα.
Τα αμνοερίφια αμέσως μετά την γέννα θα πρέπει όσο γίνεται πιο γρήγορα και μέσα σε 12 ως 24 ώρες να πάρουν πρωτόγαλα. Από εκεί και πέρα μειώνεται η ικανότητα απορρόφησης ανοσοσφαιρινών και αντισωμάτων από τον εντερικό σωλήνα. Είναι κατά συνέπεια σημαντικό το νεογέννητο αμέσως μετά τον τοκετό να θηλάσει ποσότητα πρωτογάλακτος έτσι ώστε να εξασφαλίσει ανοσία απέναντι σε μικρόβια και να εφοδιασθεί με ενέργεια για την επιβίωσή του ιδιαίτερα σε δύσκολες καιρικές συνθήκες.

III. Λοιμώξεις από παθογόνους μικροοργανισμούς
Αμέσως μετά την γέννα τα νεογέννητα αμνοερίφια έρχονται σε επαφή με μια μεγάλη ποικιλία μικροοργανισμών του περιβάλλοντος. Το σύστημα εκτροφής και ενσταυλισμού που εφαρμόζεται (διατήρηση νεογέννητων με τα ενήλικα, έλλειψη κελιών τοκετών) ευνοούν την εγκατάσταση, τον πολλαπλασιασμό και την μετάδοση των μικροοργανισμών. Έτσι έχουμε :
• Μικροοργανισμούς που προκαλούν ομφαλοφλεβίτιδες, αρθρίτιδες, ηπατίτιδες κ.α. (σταφυλόκοκκοι, στρεπτόκοκκοι, κορυνοβακτηρίδια, βάκιλοι κ.α.). Καλό είναι αμέσως μετά την γέννα να απολυμαίνεται ο ομφάλιος λώρος με βάμμα ιωδίου ή αντιβιοτικών με μορφή σπρέι.
• Μικροοργανισμοί που προσβάλουν κυρίως το αναπνευστικό σύστημα. Η έκθεση νεογέννητων σε ψυχρά ρεύματα αέρα, σε υγρό χωρίς στρωμνή και κακώς αεριζόμενο περιβάλλον οδηγεί σε ερεθισμό του βλεννογόνου του αναπνευστικού και την εκδήλωση ασθενειών του αναπνευστικού.
• Μικροοργανισμοί που προσβάλουν κυρίως το πεπτικό σύστημα και προκαλούν διάρροιες. Τέτοιοι μικροοργανισμοί είναι μερικοί ιοί (ρότα, κοραναϊοί) πρωτόζωα, κρυπτοσπορίδια, κλωστρίδια κ.α. Η μόλυνση γίνεται από το στόμα κατά την προσπάθεια που κάνουν τα νεογέννητα να εγερθούν και να θηλάσουν.

Μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης της θνησιμότητας των νεογέννητων αμνοεριφίων
Υπάρχουν δύο κατηγορίες μέτρων που πρέπει να παρθούν για την αντιμετώπιση της θνησιμότητας των αμνοεριφίων.
•  Είναι τα γενικά μέτρα βελτίωσης των συνθηκών εκτροφής.
•  Είναι και τα ειδικά μέτρα αντιμετώπισης της θνησιμότητας αμνοεριφίων.

Στα γενικά μέτρα βελτίωσης των συνθηκών εκτροφής θα πρέπει:
• Απαραίτητα να διασφαλιστεί χώρος αποκλειστικά για τοκετούς όπου θα διατηρείται καθαρός, απολυμασμένος, να αλλάζεται η στρωμνή τακτικά.
• Απαραίτητη θεωρείται η χρήση θερμαντικής πηγής. Αυτή θα πρέπει να τοποθετείται πάνω από τα νεογέννητα, έτσι ώστε να αποφεύγονται η υποθερμία. Να στεγνώνει γρήγορα το αμνοερίφιο και να νιώθει άνετα.
• Βελτίωση διατροφής εγκύων ζώων. Πριν αναφέρθηκαν οι συνέπειες της ανεπαρκής διατροφής των εγκύων ζώων. Σε γενικές γραμμές θα πρέπει μετά τον 3ο μήνα εγκυμοσύνης, σταδιακά να αυξάνουμε την χορηγούμενη ποσότητα διατροφής. Θα πρέπει το σιτερέσιο που χορηγείται να είναι ισόρροπο και να καλύπτει τις διαιτολογικές ανάγκες των εγκύων ζώων. 
• Λήψη πρωτογάλακτος : Πριν αναφέραμε για την σημασία της γρήγορης και έγκαιρης λήψης πρωτογάλακτος από τα νεογέννητα. Η ιδανική ποσότητα για την επίτευξη της μέγιστης προστασίας των νεογέννητων είναι τα 40 – 50 ml/kg Ζ.Β. και μέχρι 500 ml το μέγιστο για κάθε αμνοερίφιο τις πρώτες ώρες της ζωής του. Καλό είναι αυτή η ποσότητα να χορηγείται σε πολλά γεύματα από την πρώτη στιγμή της ζωής του.
Στα ειδικά μέτρα αντιμετώπισης της θνησιμότητας πρέπει :
• Να ενισχύσουμε την αντίσταση του οργανισμού του νεογέννητου. Αυτό πετυχαίνεται με τον εμβολιασμό των εγκύων ζώων προς το τέλος της εγκυμοσύνης. Η μεταφορά των αντισωμάτων γίνεται μέσο πρωτογάλακτος. Θα πρέπει να προσέξουμε όμως κατά τον εμβολιασμό αυτός να γίνει περίπου 20 - 30 ημέρες πριν τον τοκετό και βέβαια το χρόνο λήψης του πρωτογάλακτος όπως αναφέραμε και πιο πάνω.
• Προσβεβλημένα νεογέννητα που εμφανίζουν διάρροιες θα πρέπει να απομονώνονται και να ακολουθείται ειδική αγωγή για την αποκατάσταση της υγείας τους. Για το σκοπό αυτό κυκλοφορούν διάφορα σκευάσματα στην αγορά (αντιβιοτικά - σουλφαναμίδες)