Ανοικτή διάθεση δημόσιων δεδομένων στους πολίτες, προς όφελος της ανάπτυξης, της διαφάνειας και της δημοκρατία

Την ανάγκη ανοικτής διάθεσης δημόσιων δεδομένων στους πολίτες, προς όφελος της ανάπτυξης, της διαφάνειας και της δημοκρατίας, επεσήμαναν ο Υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Κυριάκος Μητσοτάκης και η Υφυπουργός Εύη Χριστοφιλοπούλου, μιλώντας στο εργαστήριο διαβούλευσης με θέμα «Ανοικτή Διακυβέρνηση – Ανοικτά Δεδομένα: Πρόκληση για την Ανάπτυξη», που πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης.

Τι είναι τα ανοικτά δημόσια δεδομένα;

Είναι τα στοιχεία και οι πληροφορίες που παράγουν και διαθέτουν οι φορείς της δημόσιας διοίκησης και τα οποία είναι προσβάσιμα από όλους, χωρίς θεσμικούς και τεχνικούς φραγμούς. Τα τελευταία χρόνια ενισχύονται και στην Ελλάδα οι πολιτικές για την ευρύτερη δυνατή διάθεση και περαιτέρω χρήση των δημοσίων δεδομένων, δεδομένου και του ότι αυτά έχουν παραχθεί με χρήματα και πόρους των πολιτών.

Πως προκύπτουν οικονομικά οφέλη προς την ανάπτυξη;

Η ανοικτή διάθεση των δημοσίων δεδομένων μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικά οφέλη άμεσα μέσω της φορολογίας, είτε από υπηρεσίες που αναπτύσσονται με τα ανοικτά δεδομένα είτε από το εισόδημα που δημιουργούν οι νέες θέσεις απασχόλησης που δημιουργούνται στην αγορά. Διαφορετικά σύνολα δεδομένων ενεργοποιούν διαφορετικούς τομείς της οικονομίας. Για παράδειγμα, η διάθεση στοιχείων προσβασιμότητας μειώνει τα εμπόδια για εργασία, ταξίδια και τουρισμό για ανθρώπους με κινητικά προβλήματα. Η διάθεση δεδομένων σχετικά με τις δημόσιες μεταφορές, ειδικά δεδομένων πραγματικού χρόνου, αυξάνει τόσο τον αριθμό των επιβατών όσο και τον διαθέσιμο χρόνο τους.

Σημαντική είναι και η μείωση κόστους από την αποδοτικότερη λειτουργία του συνόλου του δημοσίων υπηρεσιών. Σήμερα, αρκετοί δημόσιοι οργανισμοί δεν έχουν πρόσβαση στα δεδομένα που παράγουν ή συλλέγουν άλλοι οργανισμοί του δημοσίου. Για παράδειγμα, η πρόσβαση σε γεωχωρικά δεδομένα του κτηματολογίου θα μπορούσε να διευκολύνει τη λειτουργία των υποθηκοφυλακείων ή των πολεοδομιών, οδηγώντας σε σημαντικές μειώσεις τόσο στο κόστος λειτουργίας τους όσο και στο κόστος διεκπεραίωσης των συναλλαγών από την πλευρά του πολίτη. Παράλληλα, η ελεύθερη διάθεση δημοσίων δεδομένων μειώνει το κόστος συναλλαγής των πολιτών, τόσο με το κράτος καθώς περισσότερα και καλύτερης ποιότητας δεδομένα έχουν ως αποτέλεσμα πιο πληροφορημένους πολίτες, και επομένως οδηγούν σε μείωση του αριθμού των άκαρπων επισκέψεων σε δημόσιες υπηρεσίες.

Σημαντική είναι και η ενίσχυση του ανταγωνισμού και η μείωση του κόστους των υπηρεσιών που προσέφεραν ιδιωτικές επιχειρήσεις που προηγουμένως έπρεπε να πληρώσουν για να αποκτήσουν δημόσια δεδομένα.

Τα Ανοικτά Δεδομένα εκτιμώνται πως θα οδηγήσουν σε οικονομικά οφέλη πλέον των 40 δις ευρώ για την Ε.Ε. (http://ec.europa.eu/digital-agenda/en/open-data-0), καθώς και σε αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας που θα ξεπερνά τα 3 τρις δολάρια, σε επτά διαφορετικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας (εκπαίδευση, μεταφορές, καταναλωτικά προϊόντα, ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο και φυσικό αέριο, υγεία και καταναλωτική πίστη) σε παγκόσμιο επίπεδο, με μία κατανομή μεταξύ Η.Π.Α. (1.1 τρις), Ευρώπης (900 δις) και του υπόλοιπου κόσμου ($ 1.7 τρις). (http://bit.ly/Hv9OgH).

Παραδείγματα χρήσης ανοικτών δεδομένων

 Δεδομένα για το οδικό δίκτυο της χώρας [Ανάπτυξη/Περιορισμός Δαπανών]

Το οδικό δίκτυο της χώρας (γεωμετρία οδών, ονομασία και αριθμοδότηση οδών) δεν τηρείται επίκαιρο από κανέναν φορέα της δημόσιας διοίκησης. Κάθε δημόσια αρχή που επιθυμεί να εκτελέσει ένα έργο ή μια υπηρεσία που απαιτεί πληροφορίες του οδικού δικτύου υποχρεούται:

• Είτε να προμηθεύεται το οδικό δίκτυο της χώρας από ιδιώτες και αποκλειστικά για δική της χρήση (αγοράζουμε την ίδια πληροφορία συνέχεια)
• Είτε να προμηθεύεται ετήσια δικαιώματα από ιδιώτες για τη χρήση του οδικού δικτύου, με επιπλέον ετήσια επιβάρυνση των δημοσίων αρχών
• Είτε να χρησιμοποιεί παράνομα πληροφορία από το διαδίκτυο (π.χ. Google Maps – η Google δεν τηρεί επίσημη πληροφορία και δεν επικαιροποιεί το οδικό δίκτυο με την ίδια συχνότητα για όλες τις περιοχές της Ελλάδας)
• Είτε δεν προμηθεύεται την αναγκαία πληροφορία (έλλειψη πόρων) με αποτέλεσμα τη μη εκτέλεση έργων, την καθυστέρηση εξυπηρέτησης του πολίτη, αλλά και προβλήματα στη λειτουργία της ίδιας της δημόσιας αρχής.

Η πιο απλή λειτουργία στην οποία απαιτείται το οδικό δίκτυο είναι η αντιστοίχιση μιας ταχυδρομικής διεύθυνσης στην Ελληνική επικράτεια σε συντεταγμένες (x, y). Με τον τρόπο αυτό μία δ/νση (σχολείο, ΚΕΠ) αντιστοιχίζεται σε χάρτη. Πρόκειται για αναγκαία λειτουργία (π.χ. ασφαλιστικές περιοχές, όρια αντικειμενικών αξιών, θέσεις δημοσίων υπηρεσιών) η οποία είτε δεν εκτελείται, είτε εκτελείται κατά τρόπο που συνιστά σπατάλη δημοσίων πόρων (επαναπρομήθεια οδικού δικτύου, έργα ψηφιοποίησης).

Ενδεικτικές Χρήσεις

Με βάση το οδικό δίκτυο και σε συνδυασμό με ανοικτά δεδομένα, όπως δρομολόγια αστικής συγκοινωνίας, στοιχεία κίνησης οχημάτων στους δρόμους και θέση/ώρες λειτουργίας μνημείων/μουσείων/αρχαιολογικών χώρων μπορεί μια εταιρία να φτιάξει εφαρμογή, μέσω Internet, κινητών τηλεφώνων κ.α., που θα προτείνει διαδρομή για μετάβαση από μια περιοχή στην άλλη και με προτάσεις για επισκέψεις σε χώρους ενδιαφέροντος. Τέτοιες υλοποιήσεις βοηθούν την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Με βάση το οδικό δίκτυο και σε συνδυασμό με ανοικτά δεδομένων όπως θέση υπηρεσιών υγείας, θέση σχολείων, θέση δημόσιων υπηρεσιών, δρομολόγια αστικών συγκοινωνιών, συντελεστές δόμησης, επίπεδα μόλυνσης ατμόσφαιρας και ηχορύπανσης μπορούσαν να αναπτυχθούν από εταιρίες Real Estate για την λήψη αποφάσεων σε σχέση με αστικές περιοχές. Επίσης με συσχέτιση ανοικτών δεδομένων όπως τα παραπάνω εταιρίες συμβούλων μπορούν να παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες όπως έρευνες marketing για την προώθηση προϊόντων, προτάσεις για το πώς πρέπει να κατανεμηθεί μια αλυσίδα καταστημάτων, επιλογή περιοχής για άσκηση κάποιας επαγγελματικής δραστηριότητας κ.α.

Με βάση το οδικό δίκτυο και σε συνδυασμό με στοιχεία όπως θέσεις ξενοδοχείων, σημείων τουριστικού ενδιαφέροντος, υπηρεσιών υγείας, δρομολογίων, ακτοπλοϊκών δρομολογίων κ.α. μπορούν να αναπτυχθούν τουριστικές εφαρμογές που θα προωθήσουν την ανάπτυξη και τη βελτίωση των υπηρεσιών στο χώρο του τουρισμού.

Αποτελέσματα χρήσης ανοικτών δεδομένων «οδικού δικτύου» σε άλλες χώρες

Η σημασία της τήρησης έγκυρου, επίκαιρου και άμεσα διαθέσιμου οδικού δικτύου σε ψηφιακή μορφή, είναι αναγνωρισμένη στο εξωτερικό εδώ και δεκαετίες. Το οδικό δίκτυο αξιοποιείται καθημερινά από δημόσιες αρχές για διάφορες διαδικασίες, αλλά και από τον ιδιωτικό τομέα για πλήθος θεματικών περιοχών (π.χ. logistics, real estate, κατασκευές, ΑΠΕ). Ακολουθούν δύο ενδεικτικά παραδείγματα:

• Στη Μεγάλη Βρετανία, οποιοδήποτε σταθερό αντικείμενο ανθρωπογενούς προέλευσης μεγαλύτερο σε πλάτος από 30 εκατοστά διαθέτει έγκυρη και μονοσήμαντη ταχυδρομική διεύθυνση (π.χ. ακόμη και γραμματοκιβώτιο). Υπεύθυνος φορέας για τη διαρκή επικαιροποίηση του οδικού δικτύου είναι η Ordnance Survey (αντίστοιχος φορέας του ΕΚΧΑ), η οποία διαθέτει το οδικό δίκτυο δωρεάν στις δημόσιες αρχές.
• Η κυβέρνηση της Δανίας από το 2002 διαθέτει ελεύθερα το οδικό δίκτυο και τις διευθύνσεις της χώρας σε όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Η προσπάθεια κόστισε μέχρι το 2009 2 εκ ευρώ. Όμως τα άμεσα οικονομικά οφέλη στο ίδιο χρονικό διάστημα ήταν 62 εκ ευρώ. Για το 2010, το κόστος επικαιροποίησης και διάθεσης του οδικού δικτύου είναι 0,25 εκ και τα άμεσα οφέλη 18 εκ. Δηλαδή επιστροφή στην επένδυση (Return on Investment) 70:1 που επιμερίζεται 70%-30% μεταξύ ιδιωτικού/ δημόσιου τομέα. Συνεπώς η δράση έχει άμεσα χρηματικά οφέλη για τη δημόσια διοίκηση, αλλά πολύ περισσότερο για τον ιδιωτικό τομέα (αναπτυξιακό μέτρο).

 Ιατρική Διοικητική Πληροφορία

- δεδομένα συνταγογράφησης – δεδομένα κατανάλωσης φαρμάκων (ανωνυμοποιημένα και ομαδοποιημένα)

- βάση δεδομένων φαρμάκων (ΕΟΦ)

- Ποια ουσία ή φάρμακο (με βάση διεθνή προτυποποίηση) δίδεται σε ποια περιοχή και πότε (ανωνυμοποιημένα και ομαδοποιημένα)

Ενδεικτικά θα μπορούσε να αναπτυχθεί εφαρμογή που θα έδινε τη δυνατότητα στους γιατρούς να επιλέγουν φάρμακο και να συνταγογραφούν με βάση τη δραστική ουσία.

 Τιμές Καταναλωτικών προϊόντων και Παροχής Υπηρεσιών

Ανάπτυξη εφαρμογών που θα ενισχύσουν έρευνα αγοράς, ανταγωνισμός, μείωση τιμών. Στο πρότυπο του e-prices με τις τιμές των super market να διατεθούν ανοικτά

• τιμές βενζίνης
  
• δίδακτρα ιδιωτικών σχολείων, φροντιστηρίων
  

 Δανία, ελεύθερη πρόσβαση σε «βασικά δεδομένα»

Στη Δανία, το άνοιγμα «βασικών δεδομένων» θα εξασφαλίσει για την κυβέρνηση εξοικονόμηση κόστους σε περίπου 45 εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Πολίτες, δημόσιες αρχές και ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν πρόσβαση σε ό,τι η Δανία ονομάζει «βασικά δεδομένα» και περιλαμβάνουν στοιχεία για τους ανθρώπους, τις επιχειρήσεις, τις διευθύνσεις γης / ακινήτων και γεωγραφική πληροφορία, όπως για παράδειγμα διοικητικά και εκλογικά όρια.

Με την ολοκλήρωση της πρωτοβουλίας, το 2020, αναμένεται ετήσια εξοικονόμηση για τον δημόσιο τομέα περίπου 45 εκατομμύρια δολάρια, ως αποτέλεσμα της μείωσης του διαχειριστικού κόστους αλλά και την μείωση κόστους αγοράς δεδομένων ως αποτέλεσμα της κοινής χρήσης από τους φορείς του δημόσιου τομέα. Η ετήσια εξοικονόμηση που εξασφαλίζεται για τον ιδιωτικό τομέα, αφού πλέον οι επιχειρήσεις δε χρειάζεται να υποβάλουν τα ίδια στοιχεία στο δημόσιο τομέα πολλές φορές ή να αγοράζουν δεδομένα που διαχειρίζεται το δημόσιο, εκτιμάται ότι θα είναι περίπου 87 εκατομμύρια δολάρια. Αναμένεται ότι ειδικότερα οι τομείς της αγοράς ακίνητης περιουσίας, της ασφάλιση, των τηλεπικοινωνιών και των επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν γεωχωρική πληροφορία θα επωφεληθούν άμεσα από το άνοιγμα των βασικών δεδομένων.

Ιστοσελίδα ανάρτησης των ανοικτών δεδομένων www.data.gov.gr

Το data.gov.gr είναι ο κεντρικός κατάλογος δημόσιων δεδομένων που παρέχει πρόσβαση στα δημόσια δεδομένα όλων των φορέων της ελληνικής κυβέρνησης. Τέτοια σύνολα δεδομένων μπορεί απορρέουν από τις ακόλουθες θεματικές ενότητες: οικονομικά στοιχεία, προμήθειες, αποφάσεις του κράτους, φορολογία και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, περιβάλλον, οικοδομική δραστηριότητα, επενδύσεις, πολιτισμός και τουρισμός, εκπαίδευση και έρευνα, τιμές προϊόντων και υπηρεσιών, αποτελεσματικότητα των δημοσίων υπηρεσιών. Προς το παρόν στον κατάλογο διατίθενται 37 σύνολα δεδομένων. Στην πλατφόρμα υποβάλλονται επίσης προτάσεις για σύνολα δεδομένων του δημόσιου τομέα που είναι σκόπιμο να διατεθούν ανοικτά: http://data.gov.gr/datasetrequests/

Σύνολα ήδη αναρτημένων ανοικτών δεδομένων του Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης:

• Πρόγραμμα Διαύγεια – Αποφάσεις
  
• Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών
  
• Τεχνικά Δελτία – Διαγωνισμοι – Συμβασεις της ΚτΠ ΑΕ
  
• Στατιστικά Και Σχόλια Διαβούλευσης OpenGov
  
• Εξέλιξη της απασχόλησης στο Δημόσιο Τομέα (2009-2012)
  
• Μηνιαία Μεταβολή Τακτικού Προσωπικού Δημοσίου Τομέα (2013)
  
• Τελικές Εργασίες Σπουδαστών ΕΣΔΔΑ
  
• Επιμορφωτικά προγράμματα ΕΚΔΔΑ
  
• Αποθετήριο Μελετών Δημοσίου
  
• Νέες Τεχνολογίες στις Επιχειρήσεις