Σκουρλέτης: Οι τέσσερις άξονες για την αναθεώρηση του «Καλλικράτη»

Σε τέσσερις βασικούς άξονες εστιάζουν οι παρεμβάσεις για την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του «Καλλικράτη»: τα οικονομικά της Αυτοδιοίκησης, τον αναπτυξιακό ρόλο της, τη διακυβέρνηση και τη σχέση με τους πολίτες και τον αναπροσδιορισμό κατανομής των αρμοδιοτήτων, όπως ανέφερε ο υπουργός Εσωτερικών Πάνος Σκουρλέτης κατά τον χαιρετισμό του στο «9ο Forum της Αυτοδιοίκησης», που διοργανώνεται από την Ένωση Δημάρχων Αττικής και την Περιφερειακή Ένωση Δήμων Αττικής (ΠΕΔΑ).

Ο κ. Σκουρλέτης σημείωσε ότι ο εξαντλητικός διάλογος που ξεκίνησε από το καλοκαίρι του 2016 συνεχίζεται και ότι «υπάρχουν σημαντικά σημεία σύγκλισης τόσο ως προς τον στόχο της μεταρρύθμισης όσο και ως προς την έκταση και τις κύριες πλευρές της. Υπάρχουν οι προϋποθέσεις συμφωνίας για ώριμες αλλαγές που θα συμβάλουν στην αποφασιστική ενίσχυση του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο κοινωνικό πεδίο και στην οικονομία».

Σε ότι αφορά στο ζήτημα της χρηματοδότησης ο κ. Σκουρλέτης τόνισε ότι το υπουργείο επεξεργάζεται «την αλλαγή του τρόπου κατανομής της κρατικής επιχορήγησης στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, περιορίζοντας τις ανισότητες στη στήριξη των μικρών και μειονεκτούντων ΟΤΑ. Εξετάζονται νέα κριτήρια κατανομής και τρόποι είσπραξης των ιδίων εσόδων. Παράλληλα, μελετάται η θέσπιση ενός δημοκρατικού και αποτελεσματικού συστήματος οικονομικής διαχείρισης και δημοσιονομικής εποπτείας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που θα εξασφαλίζει και τη βιωσιμότητα και τις αρχές της αυτοτέλειας».

Τον ίδιο στόχο, συμπλήρωσε ο υπουργός υπηρετεί και η μοντελοποίηση των ΟΤΑ, δηλαδή «η επεξεργασία μιας διακριτής αντιμετώπισης δήμων ειδικών κατηγοριών, όπως οι νησιωτικοί και οι ορεινοί, οι οποίοι στο σημερινό καθεστώς υφίστανται τις συνέπειες μιας ισοπεδωτικής προσέγγισης».

Σε ότι αφορά στην αναβάθμιση του αναπτυξιακού ρόλου των ΟΤΑ, ο κ. Σκουρλέτης είπε ότι «ο σχετικός προβληματισμός αφορά στη διασύνδεση των ΟΤΑ με χρηματοδοτικά εργαλεία, την εμπλοκή τους στον αναπτυξιακό προγραμματισμό και την θεσμοποίηση συνεργειών μεταξύ όλων των βαθμίδων της διοίκησης με σταθερή συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης».

Αναφορικά με τον επανασχεδιασμό των θεσμών της ενδοδημοτικής αποκέντρωσης για ισχυρές τοπικές δομές με αρμοδιότητες, σε συνδυασμό με την ενίσχυση των θεσμών άμεσης κοινωνικής συμμετοχής, ο κ. Σκουρλέτης υπογράμμισε: «Καταλύτης εδώ είναι το εκλογικό σύστημα. Πέρα από κάθε αμφιβολία και δισταγμό, η απλή αναλογική μπορεί να εκφράσει στο μέγιστο βαθμό την λαϊκή εντολή. Ειδικά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση κι εφόσον ενισχυθούν οι συμμετοχικοί θεσμοί, η εύρεση «κοινού τόπου» δεν είναι αδύνατη.

Ήρθε ο καιρός να απελευθερώσουμε τοπικές δυνάμεις, να δώσουμε μια νέα ώθηση στη κουλτούρα των συνεργασιών και των συγκλίσεων. Είναι η ώρα να αφήσουμε πίσω μας εκείνες τις στρεβλώσεις βάσει των οποίων ένας συνδυασμός του 20% συγκέντρωνε τελικά το 60% των δημοτικών συμβούλων. Κι είστε όλοι εσείς που έχετε την ευθύνη και την ευκαιρία να συμβάλλετε σε αυτό. Φυσικά, είμαστε ανοιχτοί σε σκέψεις και προτάσεις για δικλείδες ασφαλείας που θα διασφαλίζουν την ομαλή διοίκηση των ΟΤΑ».

Ακολουθούν σημεία της τοποθέτησης του υπουργού Εσωτερικών:

«Κύριε Πρόεδρε της ΠΕΔΑ,

Κυρίες και κύριοι,

Ορισμένα από τα θέματα που θα κουβεντιάσετε αυτό το διήμερο χαρακτηρίζονται από μια αναντίρρητη καθολικότητα. Το διαπίστωσα από τις συναντήσεις που είχα στο υπουργείο τους τελευταίους μήνες με δεκάδες αιρετά στελέχη της Αυτοδιοίκησης, αλλά και από τις επισκέψεις μου σε πολλές περιοχές της χώρας. Αυτή η άμεση επικοινωνία είχε ιδιαίτερη αξία. Μας επέτρεψε να δούμε τις πραγματικές διαστάσεις των προβλημάτων και κατέστησε σαφές ότι μας ενώνουν περισσότερα απ’ όσα μας χωρίζουν.

Ταυτόχρονα, μου δόθηκε η ευκαιρία να διαπιστώσω τις πολύ μεγάλες δυνατότητες για τοπική ανάπτυξη, ερχόμενος σε επαφή με πρωτότυπες ιδέες και σχέδια, με ένα ανθρώπινο δυναμικό που πιστεύει ότι μπορεί να κάνει τη διαφορά, με τοπικές αρχές που θέλουν να αξιοποιήσουν κάθε πιθανότητα για έναν βιώσιμο μετασχηματισμό του παραγωγικού – οικονομικού μοντέλου, το οποίο διαρθρώθηκε σε άλλες εποχές και καταστάσεις.

Όλες αυτές οι δυνάμεις αναζητούν ουσιαστικά διέξοδο από το ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον των τελευταίων ετών. Αυτό ακριβώς που επιδιώκει επίμονα και η κυβέρνηση, ενάντια στις διαρκείς αντιξοότητες. Γι’ αυτό και έχει ιδιαίτερη αξία να δούμε τις στοχεύσεις μας για την – υπό συζήτηση – αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε συνάρτηση με τις συνολικότερες επιδιώξεις μας για την κοινωνία και την οικονομία. Οι αλλαγές οφείλουν να στηρίξουν τις προσπάθειες παραγωγικής ανασυγκρότησης, οικονομικής ανάκαμψης και εξόδου από την επιτροπεία.

Να διευκρινίσω εξαρχής ότι δεν πρέπει να ταυτίζουμε την αποκέντρωση με τον κατακερματισμό. Η ισχυροποίηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν στοχεύει στη δημιουργία «φέουδων», αλλά στην ανατροπή ενός ξεπερασμένου, συγκεντρωτικού και αναποτελεσματικού διοικητικού συστήματος.

Η σημερινή συνάντηση συνδέεται ευθέως με την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, του «Καλλικράτη». Μιλώντας για αλλαγές στον «Καλλικράτη» μιλάμε για εμβάθυνση της δημοκρατίας και για ενίσχυση των συμμετοχικών δομών. Για βελτίωση της σχέσης του δήμου και των Υπηρεσιών του, με τον δημότη. Για μια πιο ισορροπημένη σχέση στο ζήτημα των αρμοδιοτήτων και για ενίσχυση της αποκέντρωσης και της αυτοτέλειας των δήμων. Για μια νέα προσέγγιση στην οικονομική διαχείριση και στην κατανομή της χρηματοδότησης. Μιλάμε, συνολικά πια, για ένα σύγχρονο κοινωνικό κράτος, για μια νέα σελίδα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Ο εξαντλητικός διάλογος ξεκίνησε από το καλοκαίρι του 2016 και συνεχίζεται, ενώ έχουμε ήδη στα χέρια μας ένα πολυσέλιδο πόρισμα που λαμβάνουμε υπόψη μας. Θεωρώ ότι υπάρχουν σημαντικά σημεία σύγκλισης τόσο ως προς τον στόχο της μεταρρύθμισης όσο και ως προς την έκταση και τις κύριες πλευρές της. Υπάρχουν οι προϋποθέσεις συμφωνίας για ώριμες αλλαγές που θα συμβάλουν στην αποφασιστική ενίσχυση του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο κοινωνικό πεδίο και στην οικονομία.

Οι παρεμβάσεις μας αφορούν καίριους τομείς που χρήζουν επανεξέτασης και αποσαφήνισης. Εστιάζουμε σε τέσσερις βασικούς άξονες:

τα οικονομικά της Αυτοδιοίκησης
τον αναπτυξιακό ρόλο της
τη διακυβέρνηση και τη σχέση με τους πολίτες
τον αναπροσδιορισμό κατανομής των αρμοδιοτήτων
Στο ζήτημα της χρηματοδότησης επεξεργαζόμαστε την αλλαγή του τρόπου κατανομής της κρατικής επιχορήγησης στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, περιορίζοντας τις ανισότητες στη στήριξη των μικρών και μειονεκτούντων ΟΤΑ. Εξετάζονται νέα κριτήρια κατανομής και τρόποι είσπραξης των ιδίων εσόδων. Παράλληλα, μελετάται η θέσπιση ενός δημοκρατικού και αποτελεσματικού συστήματος οικονομικής διαχείρισης και δημοσιονομικής εποπτείας των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που θα εξασφαλίζει και τη βιωσιμότητα και τις αρχές της αυτοτέλειας.

Τον ίδιο στόχο εξάλλου, υπηρετεί η «μοντελοποίηση» των ΟΤΑ, η επεξεργασία μιας διακριτής αντιμετώπισης δήμων ειδικών κατηγοριών, όπως οι νησιωτικοί και οι ορεινοί, οι οποίοι στο σημερινό καθεστώς υφίστανται τις συνέπειες μιας ισοπεδωτικής προσέγγισης.

Σοβαρές προσπάθειες γίνονται ώστε ο αναπτυξιακός ρόλος των ΟΤΑ να αναβαθμιστεί. Ο σχετικός προβληματισμός αφορά στη διασύνδεση των ΟΤΑ με χρηματοδοτικά εργαλεία, την εμπλοκή τους στον αναπτυξιακό προγραμματισμό και την θεσμοποίηση συνεργειών μεταξύ όλων των βαθμίδων της διοίκησης με σταθερή συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Οι αλλεπάλληλες δομικές παρεμβάσεις των τελευταίων ετών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να επιφέρουν πραγματικές τομές στα ζητήματα της λαϊκής συμμετοχής. Επανασχεδιάζουμε τους θεσμούς της ενδοδημοτικής αποκέντρωσης για ισχυρές τοπικές δομές με αρμοδιότητες, σε συνδυασμό με την ενίσχυση των θεσμών άμεσης κοινωνικής συμμετοχής.

Καταλύτης εδώ είναι το εκλογικό σύστημα. Πέρα από κάθε αμφιβολία και δισταγμό, η απλή αναλογική μπορεί να εκφράσει στο μέγιστο βαθμό την λαϊκή εντολή. Ειδικά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση κι εφόσον ενισχυθούν οι συμμετοχικοί θεσμοί, η εύρεση «κοινού τόπου» δεν είναι αδύνατη.

Ήρθε ο καιρός να απελευθερώσουμε τοπικές δυνάμεις, να δώσουμε μια νέα ώθηση στη κουλτούρα των συνεργασιών και των συγκλίσεων. Είναι η ώρα να αφήσουμε πίσω μας εκείνες τις στρεβλώσεις βάσει των οποίων ένας συνδυασμός του 20% συγκέντρωνε τελικά το 60% των δημοτικών συμβούλων. Κι είστε όλοι εσείς που έχετε την ευθύνη και την ευκαιρία να συμβάλλετε σε αυτό. Φυσικά, είμαστε ανοιχτοί σε σκέψεις και προτάσεις για δικλείδες ασφαλείας που θα διασφαλίζουν την ομαλή διοίκηση των ΟΤΑ.

Κυρίες και κύριοι

Εκτιμούμε ότι μπορούν να γίνουν άλματα στον τομέα της εξυπηρέτησης του πολίτη και της εσωτερικής λειτουργίας των Δήμων μέσω της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών και της ψηφιοποίησης της λειτουργίας της διοίκησης.

Η κατανομή των χιλιάδων υφιστάμενων αρμοδιοτήτων, χαρακτηρίζεται από αλληλεπικαλύψεις, κατακερματισμό και ασάφεια, με αποτέλεσμα, ακόμα και αρμοδιότητες που ορθά έχουν απονεμηθεί, να ασκούνται με δυσκολία, με γραφειοκρατικά προσκόμματα και εμπλοκές. Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν ένας απλός αναπροσδιορισμός αρμοδιοτήτων, έστω και με πρόνοια για την απαραίτητη χρηματοδότηση, μπορεί να εγγυηθεί την ουσία του αιτήματος για περισσότερες αρμοδιότητες στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η απάντηση μοιάζει απλή. Οι αρμοδιότητες πρέπει να μπορούν να ασκηθούν. Γι’ αυτό απαιτείται αποσαφήνιση του πεδίου, περιορισμός των αλληλοεπικαλύψεων. Με λίγα λόγια, ένα καθαρό τοπίο που θα επιτρέπει στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης να ασκήσουν το έργο τους.

Το ζήτημα των αρμοδιοτήτων έχει άμεση σχέση και με την προώθηση της μητροπολιτικής διακυβέρνησης. Η μητροπολιτική διοίκηση, στη βάση ενός προσδιορισμένου τρόπου δράσης και με συγκεκριμένες αρμοδιότητες, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις μεγάλες προκλήσεις των αστικών συγκροτημάτων, με περιφερειακή αρμοδιότητα, αλλά και με εμπλοκή των ΟΤΑ α’ Βαθμού στις μεγάλες παρεμβάσεις.

Αύριο θα μιλήσετε και για τη διαχείριση των απορριμμάτων στα νησιά. Επιτρέψτε μου μια μικρή αναφορά. Είναι γνωστό ότι εκκρεμούν σημαντικά βήματα για την ανάπτυξη των υποδομών διαχείρισης των απορριμμάτων. Προς την κατεύθυνση της επίσπευσης αναμένεται να συμβάλει η διάθεση στην Περιφέρεια Αττικής 150 εκατ. ευρώ μέσω του ΥΜΕΠΕΡΑΑ και δεκάδων ακόμη εκατομμυρίων ευρώ προς τους δήμους. Επίσης, στο τέλος αυτού του μήνα περιμένουμε το πόρισμα της Επιτροπής που σύστησε η Γενική Γραμματεία Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων του Υπουργείου Εσωτερικών, στην οποία μετέχουν οι νησιωτικοί δήμοι της Περιφέρειας Αττικής όπως και ο ΕΔΣΝΑ και τα συναρμόδια υπουργεία με στόχο την βελτίωση της διαχείρισης των απορριμμάτων των νησιών και την αντιμετώπιση των υφιστάμενων προβλημάτων.

Κυρίες και κύριοι

Τον περασμένο Δεκέμβριο είχα πει ότι το 2017 θα ήταν το τελευταίο έτος μείωσης της χρηματοδότησης των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Στο μεσοπρόθεσμο προβλέπεται η αύξηση των ΚΑΠ για το 2018 κατά περίπου 300 εκατ. ευρώ.

Ωστόσο, οι ΟΤΑ δεν αφέθηκαν στην τύχη τους το προηγούμενο χρονικό διάστημα.

Διατίθενται σ’ αυτούς 2,27 δισ. ευρώ μέσω διαφόρων προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Άλλα 326 εκατ. ευρώ διατίθενται στους δήμους μέσω του προγράμματος εξόφλησης ληξιπρόθεσμων οφειλών τους και 65 εκατ. ευρώ προβλέπονται για την εξόφληση των υποχρεώσεων από δικαστικές αποφάσεις και διαταγές πληρωμής. Από το 2015 έως σήμερα έχουν ρυθμιστεί βεβαιωμένες και ληξιπρόθεσμες οφειλές ΟΤΑ προς το ελληνικό Δημόσιο και τα ασφαλιστικά Ταμεία, ύψους 572 εκατ. ευρώ. Αρκετά εκατομμύρια έχουν δοθεί από το υπουργείο ως έκτακτη χρηματοδότηση και σύντομα αναμένεται η στοχευμένη κατανομή 20 εκατ. ευρώ σε μικρούς νησιωτικούς και ορεινούς δήμους.

Επιγραμματικά θα θυμίσω τις νομοθετικές παρεμβάσεις μας για χρηματοδοτήσεις ΟΤΑ από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για την εκπόνηση μελετών, την ωρίμανση και εκτέλεση έργων. Τη δυνατότητα επιμήκυνσης αποπληρωμής δανείων του Ταμείου Παρακαταθηκών έως και τριανταπέντε έτη. Αρκετές ακόμη θετικές διατάξεις περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο που βρίσκεται ακόμη στη φάση εξέτασης από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.

Κάθε μας μέτρο, κάθε διάταξη, κάθε προσπάθεια, ακόμη και από αυτές που συναντούν ιδιαίτερα προσκόμματα και μας αναγκάζουν να εργαστούμε σκληρότερα, έχει ως στόχο να βελτιώσει την καθημερινότητα του λαού μας. Πρώτο μέλημα είναι η ανόρθωση της οικονομίας, η δημιουργία προϋποθέσεων διεξόδου από τα σημερινά ασφυκτικά πλαίσια. Ταυτόχρονα όμως, κι εδώ είναι καθοριστικής σημασίας η δική σας συμβολή, όπως και των πολιτών που εκπροσωπείτε, υπηρετούμε την επιτακτική ανάγκη ουσιαστικών, δημοκρατικών τομών στο επίπεδο του πολιτικού και κοινωνικού πολιτισμού μας, θωρακίζοντας το παρόν και το μέλλον του τόπου μας.

Σας ευχαριστώ».