Εκδήλωση για την επανάσταση του 1821 στην Εύβοια: Παρασκευή 3 Απριλίου στο Κινηματοθέατρο Ελύμνιον

Ο Δήμος Μαντουδίου-Λίμνης-Αγίας Άννας σας προσκαλεί στην εκδήλωση, που συνδιοργανώνει με την Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Ευβοίας (Ο.Π.Σ.Ε.) και τα Γ.Α.Κ.- Τοπικό Αρχείο Λίμνης, με θέμα :

«Η Επανάσταση στην Εύβοια»

την Παρασκευή 3 Απριλίου 2015 ώρα 19:30 στο Κινηματοθέατρο «Ελύμνιον » στη Λίμνη Ευβοίας.

Πρόκειται για έναν καινούργιο θεσμό ο οποίος ξεκινά από τη Λίμνη, τη γενέτειρα του Αγγελή Γωβιού αρχηγού του αγώνα για την λευτεριά της Εύβοιας.

Ακολουθεί το αναλυτικό πρόγραμμα της εκδήλωσης στο επισυναπτόμενο αρχείο.

Η παρουσία σας θα είναι τιμή για εμάς.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ
«Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΒΟΙΑ»

Ημέρα: Παρασκευή 3 Απριλίου 2015
Τόπος: Κινηματοθέατρο Ελύμνιον
Ώρα έναρξης: 19:30

Συντονισμός εκδήλωσης: Σοφία Τζουτζά, Εκπαιδευτικός


-    Τη Υπερμάχω (Έναρξη)

-    Ευλογία αιδεσιμολογιωτάτου πρωτοπρεσβυτέρου π. Κωνσταντίνου Λιάσκου

-    Χαιρετισμός Δημάρχου Μαντουδίου, Λίμνης, Αγίας Άννας κ. Χρήστου Καλυβιώτη

-    Σύντομη αναφορά στην επαναστατημένη Εύβοια, από τη Γενική Γραμματέα της Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Ευβοίας κ. Νία Κομπορόζου

-    Ομιλία του προϊσταμένου των ΓΑΚ - Τοπικό Αρχείο Λίμνης κ. Βασίλη Δούκουρη με θέμα: Ο Αγγελής Γωβιός, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος και η επανάσταση στην Εύβοια. Μια νέα ανάγνωση της δράσης τους

-    Το Εφηβικό τμήμα του χορευτικού  ομίλου «Το Λύμνι» σε χορούς της Λίμνης

-    Εθνικός  Ύμνος (Λήξη της εκδήλωσης)

 

 _________________________________________

 

Επανάσταση στην Εύβοια

πηγή:  www.agiasofia.com/epanastasis/epanastasis7.html

Οι Τούρκοι κατακτητές είχαν αποδώσει εξαιρετική σημασία στήν Εύβοια λόγω τής γεωγραφικής της θέσης. Διατηρούσαν πανίσχυρη στρατιωτική δύναμη καί μέ τά οχυρά τής Χαλκίδος καί τού Καραμπαμπά, είχαν αποκτήσει τόν έλεγχο τής Ανατολικής Στερεάς. Η οθωμανική εξουσία στήν Εύβοια ήταν ιδιαιτέρως σκληρή, η γή ανήκε εξ ολοκλήρου στούς Τούρκους καί οι Ρωμιοί δούλευαν στά κτήματα σάν σκλάβοι. Οι Χριστιανοί τής Καρυστίας υπόφεραν τά πάνδεινα καί δέν τολμούσαν ούτε κάν νά έχουν ιερείς γιά νά λειτουργούν τίς εκκλησίες τους. Η σφαγή ενός ραγιά από μουσουλμάνο δέν θεωρείτο αδίκημα. Ο Διονύσιος Κόκκινος στό έργο του, αναφέρει περιστατικά στά οποία οι μουσουλμάνοι τής Χαλκίδας σκότωναν Χριστιανούς είτε γιατί τό πεπόνι πού τούς πούλησαν δέν ήταν νόστιμο, είτε γιατί δέν τούς άρεσε τό ρακί κτλ. Κλέφτικα καπετανάτα δέν υπήρχαν καί ο Τούρκος πασάς είχε σίγουρο τό πασαλίκι του. Ποτέ του δεν πίστευε ότι οι σκλάβοι πού τόν προσκυνούσαν στό διάβα του θά σήκωναν ποτέ κεφάλι.

Τήν εποχή αυτή διοικούσε τήν Εύβοια ο μουσελίμης Αχμέτ Μπέης αντί τού Γιουσούφ πασά, πού υπηρετούσε στό στρατόπεδο τού Χουρσίτ πασά στήν Ήπειρο. Τή Δευτέρα τού Πάσχα (11 Απριλίου 1821), οι αγάδες έχοντας γνώση γιά τά επαναστατικά κινήματα τών γκιαούρηδων, έκαναν σύσκεψη περί τού πρακτέου. Στό συμβούλιο πήρε μέρος καί ο διοικητής τής Καρυστίας Ομέρ Μπέης. Άλλοι πρότειναν γενική σφαγή καί δήμευσητών περιουσιών τών Χριστιανών, άλλοι πρότειναν νά εκτελεστούν μόνο οι πρόκριτοι καί κάποιοι ζήτησαν νά μή γίνει τίποτα. Τελικά οι αγάδες αποφάσισαν νά συλλάβουν όλους τούς πρόκριτους, τούς οποίους αργότερα τούς κατέσφαξαν μέχρι ενός.

«Η επανάστασις τής Ευβοίας εκρίνετο προβληματική, ως επεχούσης τά δευτερεία, άν ουχί τά ίσα, τής Κρήτης κατά τήν τυραννίαν τών Τούρκων, ών ένεκα οι Χριστιανοί κάτοικοι κατήντησαν κατά μέγα μέρος φέροντες μορφήν μόνην ανθρώπου.

Ως τοιούτοι οι Ευβοείς ανεπίδεκτοι εθεωρούντο οργανώσεως επαναστατικής, μή φέροντες πρόσωπα οπωσδήποτε διακεκριμένα. Σποράδην τό μυστήριον εγνωρίζετο παρά τισι διά τών εν Αθήναις καί Λεβαδεία εταίρων, εκ τού ανωτέρου δέ ιερατικού κλήρου τής νήσου ο μέν εν Χαλκίδι εδρεύων αρχιεπίσκοπος Γρηγόριος.

Επί τής εποχής αυτής εδιοίκει τήν Εύβοιαν επιτροπικώς, αντί τού πρσφάτως διορισθέντος Ιουσούφ πασσά, μουτεσελίμης τις εκ Βιτωλίων Αχμέτ βεγής. Ούτος, ως καί οι λοιποί τών βέγιδων καί αγάδων τής Χαλκίδος, ανησυχούντες επί τοίς διαφόροις ακούσμασι, συνεσκέπτοντο ιδία περί τού ποιητέου ως πρός τούς ραγιάδας τής Ευβοίας. Άλλων δέ άλλα προτεινόντων, τών μέν σφαγήν γενικήν καί δήμευσιν, τών δέ σφαγήν μερικήν τών προκριτέρων, τών δέ περιφρόνησιν καί τά τοιαύτα.

Απεφασίσθη ούτως, όπως ομηρεύσωσιν εν τώ φρουρίω οι δημογέροντες τής νήσου, εφαρμοσθέντος δέ τού μέτρου αυτού, οι όμηροι ούτοι, τή μέν νυκτί εφυλακίζεντο, τή δέ ημέρα ηγγαρεύοντο εν τή χειρομύλη, οι πλείστοι δ' αλληλοδιαδόχως, ως ο Δημήτριος Αποστολίδης, Ιωάννης Αστέρης, Ιωάννης τής Ζαχαρούς, Σταμάτιος Νικολάκης καί άλλοι, εσφάγησαν υπό τών Τούρκων, ο μέν διά ταύτην, ο δέ δι' εκείνην τήν πρόφασιν.»

Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί τής ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήναι 1859

Από τό 1205 μέχρι τό 1470 η Εύβοια ήταν υπό ενετική κατοχή, ενώ τό 1470 κατελήφθη από τούς Οθωμανούς. Γιά έξι αιώνες λοιπόν η Εύβοια δέν ήταν ελληνική. 

Παρόλη τήν τρομοκρατία τών μπέηδων καί τίς συλλήψεις, οι Ευβοείς σήκωσαν τό λάβαρο τής επαναστάσεως. Κατά τά μέσα τού Μαϊου τού 1821 οι κάτοικοι τής Λίμνης, γενέτειρας τού Αγγελή Γοβγίνα, ήταν οι πρώτοι στό Γριπονήσι πού πήραν τά όπλα. Απέναντι στή Λαμία βρισκόταν παλουκωμένος ο Διάκος καί τούς καλούσε νά κτυπήσουν τούς τυράννους. Οι Λιμναίοι σέ συνεννόηση μέ τούς Τρικκεριώτες αρμάτωσαν τέσσερεις σκούνες καί μέσα σέ μικρό χρονικό διάστημα οργάνωσαν στολίσκο. Ο Τομαράς σχημάτισε τό πρώτο επαναστατικό στρατόπεδο στήν οχυρή θέση Άγιος, έξι ώρες μακρυά από τό Νεγρεπόντε (Χαλκίδα) καί οι Λιμνιώτες ανέλαβαν τήν τροφοδοσία τού στρατοπέδου παρέχοντας ψωμί, κρέας, κρασί, μπαρούτι καί βόλια.

Αποφασίστηκε νά κτυπηθούν πρώτα οι Τουρκαλβανοί τού Αλή Πασά στό Ξηροχώρι. Στό μεταξύ, ο Τομαράς καί ο Βαλτινός ή Κλωτσοτύρης, οχύρωσαν τό Ντερβένι, πού είναι ένα στενό πέρασμα σέ μία ορεινή θέση, έξη ώρες μακρυά από τή Χαλκίδα. Στό χωριό Άγιος, εκείνες τίς ημέρες έφτασε ο πρωτοσύγκελος Μακάριος Βαρλαάμ Σκυριανός. Αυτός είχε σταλεί από τούς Τούρκους τής Χαλκίδας μέ συνοδό του τόν Αμούς Αγά νά αφοπλίσει καί νά μαζέψει τά όπλα τών επαναστατών. Αλλά στό χωριό Κοντοδεσπότι, μερικοί τσοπάνηδες σκότωσαν όλους τούς Τούρκους συνοδούς. Κατόπιν μέ τούς τσοπάνηδες εκείνους ο Βαρλαάμ κατευθύνθηκε πρός τόν Άγιο, όπου ενώθηκε μέ τούς Κλέφτες τού Τομαρά. Γιά αρχηγό τους, οι επαναστάτες τής Εύβοιας καθότι δέν ήταν εμπειροπόλεμοι, κάλεσαν τόν πρώτο ξάδελφο τού Οδυσσέα Ανδρούτσου, Βερούση Μουτσανά, πού καταγόταν από τίς Λιβανάτες τής Λοκρίδας.

«Υπερμεσούντος δέ τού Μαΐου, πρώτοι τών Ευβοέων οι Λίμνιοι ησπάσθησαν τόν υπέρ τής Πατρίδος τόν ιερόν αγώνα, συννενοηθέντες καί μετά τών Τρικεριωτών, οίτινες εξώπλισαν εκείθεν δύο ιμπρίκια, ών τό μέν επλοιαρχείτο υπό τού Ευσταθίου Κουτμάνη, τό δέ υπό τού καπετάν Κωνσταντίνου, αλλά καί οι Λίμνιοι εξώπλισαν ωσαύτως τέσσαρας σκούνας, μή έχοντες μεγαλείτερα τούτων, πρός θαλάσσιον αποκλεισμόν.

Τά δέ Τρικεριώτικα παρέλαβον από τά αντίπερα μέρη τόν καπετάν Βερούση, συγγενή τού Οδυσσέως, έχοντα μεθ' αυτού καί τινας στρατιώτας, ήγαγον αυτόν καί απεβίβασαν επί τής γής τού Ξηροχωρίου, όςτις ηνώθη μετά τών εκεί Νικολάου Τομαρά, Γεωργίου Βαλτινού Ιατρού (Κλωτσοτύρην ύστερον) καί Γιαννιώ Χαλκιά Ξηροχωρίτου.

Καί πρώτον μέν έπεσον κατά τών ολίγων Τούρκων τού Ξηροχωρίου, καί τούς μέν εφόνευσαν, τούς δέ εδίωξαν εκείθεν φεύγοντες δέ εσώθησαν εις Χαλκίδα. Τούτου δέ γενομένου, ο Νικόλαος Τομαράς καί Γεώργιος Ιατρός στρατολογήσαντες παραχρήμα τούς εγχωρίους καί ως εμπροσθοφυλακή ώδευσαν εις τόν Άϊον καί κατέλαβαν τήν θέσιν αυτήν αναμένοντες εν αυτή τόν καπετάν Βερούση.

Μετά δύο δέ ημέρας (27 Μαΐου Παρασκευή) έφθασε καί ο καπετάν Βερούσης έχων τόν Χαλκιάν, τόν Τουρκοστάθην καί τρείς ιερείς, ο εις τούτων ήτο Ξηρομερίτης. Τούτου αφιχθέντος εξεκίνησαν πρός τά Πολιτικά, εν οίς καί τήν εσπέραν εκείνην κατέλυσεν.

Κατ' εκείνην τήν στιγμήν λαθραίως εκφυγών τις από Χαλκίδος έφθασεν εν Πολιτικοίς, όπου καί ο στρατός διέμενεν εισέτι, απαγγέλων τάδε:

"Οι Τούρκοι είναι πολύ εξηγριωμένοι, αλλά καί πανικός φόβος κατέχει αυτούς, όθεν καλόν είναι νά γράψητε εις τούς μπέηδας καί τόν μουτεσελίμην νά μή πειράξουν τούς εν Χαλκίδι Χριστιανούς."

Η γνώμη αύτη ήρεσε τώ καπετάν Βερούση καί τοίς άλλοις καί παραχρήμα έγραψαν ως εφεξής:

"Γνωρίζετε αγάδες, από τά κιτάπια σας, ότι ο από Θεού ωρισμένος καιρός τής εξουσίας σας επέρασε, δέν θέλει νά μάς έχετε ραγιάδες πλέον, νά προσκυνήσετε καί νά πάρητε, όσα πράγματα σηκώνετε καί νά πάτε, όπου θέλετε. Σάς υποσχόμεθα νά φυλάξωμεν τήν ζωήν καί τήν τιμήν σας, αφού αφήσετε τά άρματά σας, εμείς τήν γή πού μάς πήρατε, ζητούμεν νά πάρωμεν πίσω."

Τού γράμματος δέ προσταλέντος, κόψαντες σημαίας περίπου τεσσαράκοντα, καί γευματίσαντες άπαντες οι εν τώ στρατώ, περί μεσημβρίαν εξεκίνησαν πρός τήν Χαλκίδα μετά τυμπάνων καί άλλων οργάνων. Αλλά καί τά πλοία τά τε Τρικεριώτικα καί τά Λιμναϊκά άραντα τάς άγκυρας των τάς έρριψαν παρά τήν Λιανήν άμμον. Άμα δέ ο στρατός εν τή πεδιάδι τής Καστέλας ήρξατο οδεύειν, ηρίθμησεν ο αρχικαπετάνιος καί εύρε τουφέκια πεντακόσια πεντήκοντα μόνον, οι δέ άλλοι, οι μέν είχον ρόπαλα, οι δέ άλλα.»

Ευβοϊκά ή Ιστορία τής νήσου Ευβοίας συντεθείσα υπό τού Αρχιμανδρίτου Ναθαναήλ Ιωάννου, Εν Ερμουπόλει 1858

Οι επαναστάτες ήταν απειροπόλεμοι καί απείθαρχοι ενώ μόνο οι μισοί διέθεταν όπλα καί φυσέκια. Οι υπόλοιποι ήταν οπλισμένοι μέ γεωργικά εργαλεία ή ρόπαλα. Ο ναύαρχος Αλέξανδρος Κριεζής αρμάτωσε δύο τρεχαντήρια από τό Τρίκερι γιά νά μεταφέρουν τόν Βερούση Μουτσανά στό Γριπονήσι, αλλά ο Βερούσης θά αποδεικνυόταν τελείως ανίκανος νά ηγηθεί τών Ελλήνων στήν επαναστατημένη Εύβοια.

«Ήρχισε νά αλλάζη ο καιρός μπάτης καί εις τάς 3 Μαϊου 1821 εφθάσαμεν εις Σκίαθον, εις τάς 4 εις Τρίκερι αγκυροβολήσαμε. Εβγήκα έξω μέ τήν μεγάλην λέμβον μέ 70 ναύτας μου. Ήλθον οι προύχοντες τού τόπου μέ τούς εμποροπλοιάρχους καί μέ υποδέχθησαν μέ εσυντρόφευσαν εις τήν Κατζελαρίαν τους, τούς ωμίλησα πολλά διά τήν ανεξαρτησίαν καί δεν ηθέλησαν νά μέ ακούσουν, εις τό ύστερον ήρχισα καί μέ φοβέραις καί άλλα. Ευθύς τούς υποχρέωσα καί έρραψαν καί σημαίας μέ σταυρούς καί ύψωσαν εις τήν Κατζελαρίαν τους καί τά πλοία των καί μέ κανονιοβολισμούς καθώς εγώ τούς έρριψα. Τούς ώρκισα.

Εκεί όπου είμαστε βλέπω καί παρουσιάζεται εμπρός αρχηγός μέ 15 οπλοφόρους, μέ φωνάζει άν έχη τήν άδειαν νά έμβη νά μέ ιδή. Εσηκώθην μόνος μου καί τόν έπιασα από τό χέρι καί τόν εκάθησα σιμά μου, τόν ερωτώ τίς είναι καί τί ζητεί, μέ λέγει άν έχη τό ελεύθερον νά ομιλήση, τού έδωσα τήν άδεια, μέ λέγει:

- "Κύριε αρχηγέ Κριεζή, εγώ έχω δέκα ημέραις, όπου ζητώ ν' αναχωρίσω διά τό πέρα μέρος τού Ευρίπου, εις τό Ξηροχώρι διά νά βαρέσωμε τούς εχθρούς κι' οι κύριοι ούτοι μέ έχουν έως σήμερον εμποδισμένον καί μήτε καΐκι μου δίδουν ν' αναχωρήσω."

Καί οι κύριοι Τρικεριώτες μέ είπον τό εναντίον, καί εκατάλαβα ότι είχε δίκαιον ο στρατιώτης, τόν ηρώτησα από τί μέρος ήτον, καί μέ είπεν ότι:

- "Είμαι εξάδελφος τού Οδυσσέως, ονομάζομαι Βερούσης Μουτσανάς." .

Ευθύς τού έδωσα τήν άδειαν νά τζουρμάρη, είπον καί μέ έφεραν καί τόν πρωτόγερόν τους, τόν επρόσταξα καί εφώναξεν:

- "Όποιος θέλη νά γραφθή στρατιώτης, ελευθέρως! " .

Καί σέ μίαν ώραν εγράφησαν 30. Τούς έπιασα δύο τρεχαντήρια συμφωνώντας καί τόν ναύλον από 40 γρόσια τόν καθένα καί τούς τά επλήρωσα εξ ιδίων μου, τούς έδωσα καί τάς ζωοτροφίας καί διακοσίους ντεστέδες φυσέκια υπό τήν οδηγίαν τού Βερούση Μουτσανά. Τούς έβγαλα εμπρός, τούς επροβόδωσα εως τό ιμβάρκον τους, τούς έρριψα καί πέντε κανοβιοβολισμούς διά νά τούς ενθαρρύνω καί ανεχώρησαν πρός τό βράδυ διά τούς Ωρεούς καί Ξηροχώρι.» 
 

Αλέξανδρος Δ. Κριεζής - Γκιορνάλε διά τήν ανεξαρτησίαν τού Έθνους

Οι Ευβοείς ηττήθηκαν εύκολα από τούς Τούρκους, τόσο στή θέση Τροχός, όσο καί στή θέση Βρωμούσες. Μόνο μέ τήν εμφάνισή του τό τουρκικό ιππικό τούς έτρεψε σέ φυγή. Τά τουρκικά σπαθιά έκοψαν δεκάδες κεφάλια καί μόνο όσοι έτρεξαν πρός τή θάλασσα σώθηκαν από τούς κανονιοβολισμούς τών καραβιών τού Κριεζή. Μετά από αυτές τίς ήττες οι τουρκόφρονες άρχισαν νά προδίδουν τούς συμπατριώτες τους στόν Ομέρ μπέη τής Καρύστου ο οποίος τούς έκαψε τά σπίτια. Ο Κριεζής μπροστά στό αδιέξοδο, αποφάσισε νά καλέσει στό νησί έναν εμπειροπόλεμο συμπατριώτη τους, τόν Αγγελή Γοβιό ή Γοβγίνα.

πηγή: square.gr

Το Κάστρο του Ευρίπου, όπως ήταν τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας του. Στη μορφή αυτή παρέμεινε ως και το 1858. Σχέδιο του William Finder, από την εργασία του με τον τίτλο «Life and works of Lord Byron», 1833. Πηγή: «Χαρακτικά της Εύβοιας», συλλογή Γιάννη Κ. Καράκωστα, Ε.Ε.Σ., Αθήνα 1999.

Σύντομη περιγραφή της Ευβοϊκής Επαναστάσεως του 1821 και τα απελευθερωτικά στάδια από το 1829 ως και την οριστική προσάρτηση της Εύβοιας το 1833 στο νεοελληνικό κράτος.

Πηγές:

«Τα της προσαρτήσεως της Εύβοιας εις την Ελλάδα», Ευάγγελου Κ. Ρούσσου, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών, τόμος Α΄, Αθήνα 1936.

«Ιστορία της Εύβοιας», Επαμ. Α. Βρανόπουλου, Δρ. Ιστορικός – Αρχαιολόγος, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1995.

«Σύσταση και εξέλιξη του Δήμου Χαλκιδέων», Ελένη Γούτου – Φωτοπούλου. Έκδοση Δήμου Χαλκιδέων, 1986.

«Ιστορία της νήσου Εύβοιας», Κ. Α. Γουναρόπουλος. Έκδοση Προοδευτικής Εύβοιας, Χαλκίδα 1979.

«Μετεπαναστατικές αγοραπωλησίες Τούρκικων κτημάτων στη Χαλκίδα», Γ. I. Φουσάρα, Αρχείο Ευβοικών μελετών, 1970.

«Ανέκδοτα έγγραφα περί των τουρκικών κτημάτων και της προσαρτήσεως της Εύβοιας», Ηλίας Παπαθανασόπουλος, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών, τόμος 17, 1971.

Σύντομη ανασκόπηση της Οθωμανικής περιόδου.

Από τις 12 Ιουλίου 1470, με την άλωση του Νεγροπόντε από τον Μωάμεθ Β΄, ο Χριστιανικός πληθυσμός της Εύβοιας ζούσε υπό αέναη Οθωμανική καταπίεση. Η Χαλκίδα ήταν η πρωτεύουσα του Σαντζάκ Εγριμπόζ[1], το οποίο περιελάμβανε επίσης τη Βοιωτία και την Αττική και διοικούνταν από έναν Πασά.

Στο λυκαυγές της Επανάστασης η Εύβοια είχε 50.000 κατοίκους. Από αυτούς, το ένα πέμπτο ήταν μουσουλμάνοι. Οι περισσότεροι έμεναν στη Χαλκίδα, η οποία αριθμούσε 1.500 ντόπιες μουσουλμανικές οικογένειες και άλλες 600 μουσουλμανικές που προέρχονταν από περιοχές εκτός Εύβοιας και αφορούσαν κυρίως τη στρατιωτική και διοικητική τάξη. Στο Προάστιο της Χαλκίδας ζούσαν 200 περίπου χριστιανικές οικογένειες[2]. Περισσότερα άρθρα σχετικά με την ζωή στην Οθωμανική Χαλκίδα μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Μόλις δύο χρόνια κράτησε η Ευβοϊκή Επανάσταση. Η αποτυχία της πνίγηκε στο αίμα.

Σύντομη ανασκόπηση της Ευβοϊκής Επανάστασης του 1821.

Η φλόγα της Ευβοϊκής Επανάστασης άναψε στο Ξηροχώρι (σημερινή Ιστιαία) στις 8 Μαϊού του 1821[3] και γρήγορα εξαπλώθηκε σε ολόκληρο το νησί. Άντεξε, όμως, δυστυχώς μόλις δύο χρόνια, τελειώνοντας οριστικά στα 1826, πνιγμένη στο αίμα[4].

Μια πιθανή εξήγηση πάνω στην οποία μπορεί να στηριχθεί η αποτυχία της Επανάστασης στην Εύβοια είναι πως το νησί δεν διέθετε αξιόλογους στρατιωτικούς ηγέτες, καθώς δεν είχε αρματολούς όπως η Ρούμελη, εκτός απ’ τον Αγγελή Γοβιό (ή Γοβγίνα), τον οποίο ο Αλή Πασάς είχε εμπιστευτεί διορίζοντάς αρματολό της Εύβοιας, χωρίς όμως πραγματικό αρματολίκι[5], μια που προεπαναστατικά υπαγόταν στη δικαιοδοσία του Πασά μόνο το βόρειο τμήμα του νησιού.

Ο πρόωρος θάνατος του Γοβιού, στις 28 Μαρτίου 1822[6], η στρατιωτική και στρατηγική ανωριμότητα και απειρία του διαδόχου αρχηγού της Ευβοϊκής Επαναστάσεως, επισκόπου Καρύστου Νεόφυτου, αλλά και του γενναίου μετέπειτα στρατηγού Νικόλαου Κριεζώτη[7] καθώς και οι ατυχείς διορισμοί ανίκανων αρχηγών από άλλα μέρη, όπως ο Διαμαντής Νικολάου, ή ιδιοτελών, όπως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, που αντιδικούσαν με τους ντόπιους, είχαν ως αποτέλεσμα να επικρατήσουν οι έριδες και οι εμφύλιες διαμάχες, εξανεμίζοντας τις ελπίδες για ελευθερία.

Οι εσωτερικές αντιπαλότητες και η αδυναμία εύρεσης ικανών αρχηγών είχαν τελικά καταστροφικές επιπτώσεις στο νησί. Τη σύγχυση και τη διχογνωμία που επικρατούσε στο Ελληνικό στρατόπεδο εκμεταλλεύτηκε το Μάιο του 1823 ο Ομέρ Μπέης της Καρύστου. Σε συνεργασία με τον Καπουδάν Πασά (σημαίνει «αρχιναύαρχος»[8]) Χοσρέφ ξαμόλησαν δέκα χιλιάδες γενίτσαρους (σημαίνει «νέοι πιστοί») που τα σπαθιά τους σκόρπισαν τον όλεθρο σε κάθε άκρη του νησιού. Το μέγεθος της θηριωδίας ξεπέρασε κάθε ανθρώπινη λογική και μόνο με τις σφαγές της Χίου μπορεί να συγκριθεί. Οι ελάχιστοι που γλύτωσαν από την ατίμωση, την αιχμαλωσία ή τη σφαγή κατέφυγαν στα νησιά, για να σωθούν.

Μετά από τα γεγονότα αυτά ο Ομέρ Πασάς της Καρύστου προβιβάστηκε σε γενικό διοικητή της Εύβοιας (υπό τον τίτλο «Εγριμπόζ Βαλεσί»). Τρία περίπου χρόνια μετά, το Μάρτιο του 1826, η επανάσταση στην Εύβοια τελείωσε οριστικά, μετά από την αποτυχημένη εκστρατεία του Κάρολου Φαβιέρου. Ολόκληρο το νησί ήταν ερειπωμένο και έτσι παρέμεινε ως το 1833, όπου και προσαρτήθηκε στο ελεύθερο Ελληνικό Κράτος.

Ο Κάρολος Φαβιέρος (Charles Nicolas Fabvier, 1783-1855) ήταν Γάλλος φιλέλληνας στρατηγός και διοικητής του τακτικού στρατού της Ελλάδας κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Η εκστρατεία του στην Εύβοια ήταν και η τελευταία που έγινε κατά τη διάρκεια του Εθνικού Αγώνα για ελευθερία.

Οι τελευταίες μάχες.

Τελευταία μάχη της Ελληνικής επανάστασης ήταν αυτή που έγινε στην Πέτρα Βοιωτίας, μεταξύ Θήβας και Λιβαδειάς, στις 12 Σεπτεμβρίου 1829.

Σημαντικό ρόλο στην επιτυχή έκβαση της έπαιξε όμως η ήττα των Οθωμανών από τον Κριεζώτη στη μάχη του Ανηφορίτη (σημερινή Ριτσώνα), έξω από την Χαλκίδα[9], που προηγήθηκε χρονικά, καθώς έγινε στις 2 Ιουνίου του 1829. Εκεί ο Κριεζώτης με 800 άνδρες (Ευβοείς κυρίως), είχε στήσει ταμπούρια στη θέση «Κορδέλλες», αποκλείοντας το δρόμο Θήβα – Χαλκίδα. Με τον τρόπο αυτό ανάγκασε τον Οτζιόκ – Αγά του Εγριμπόζ να βγει με 4.000 στρατό (σύμφωνα με άλλες πηγές 2.000 – 2.500 Τουρκαλβανούς) από τα τείχη ώστε να διασπάσει τον αποκλεισμό τους, στους πρόποδες του βουνού.

Μετά την πρώτη συμπλοκή οι Ευβοείς αγωνιστές υποχώρησαν στα ταμπούρια τους. Εκεί, ο Κριεζώτης διέταξε να μην πυροβολήσει κανείς, αν ο ίδιος δεν έδινε το σύνθημα. Κι όταν αυτό έγινε -την κατάλληλη στιγμή- επακολούθησε τόσο ορμητική και αιφνίδια επίθεση που ανάγκασε τους Οθωμανούς να υποχωρήσουν άτακτα, αφήνοντας πίσω τους αμέτρητους νεκρούς, γυρνώντας στην ασφάλεια του Κάστρου της Χαλκίδας. Ήταν μια μάχη καθοριστικής σημασίας, καθώς κλόνισε το ηθικό των Τούρκων, γεγονός που βοήθησε στην απόφασή τους να αποχωρήσουν από το Μοριά και τη Ρούμελη, κρατώντας στα χέρια τους την Εύβοια και την Αττική.

Ο στρατηγός Νικόλαος Κριεζώτης. Ελαιογραφία από το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.

Από το πεδίο των μαχών, στο παράλληλο πεδίο της διπλωματίας. Η «Ιουλιανή» σύμβαση.

Χρειάστηκαν έξι συνθήκες (πιο σωστά οκτώ, αν υπολογιστούν κι’ άλλες δύο δευτερεύουσες), σε διάστημα πέντε ετών, για να αναγνωρισθεί η ανεξαρτησία του Ελληνικού κράτους και η προσάρτηση της Εύβοιας σε αυτό.

Μετά από πολλές διαπραγματεύσεις κατά τη διάρκεια του αγώνα η Οθωμανική αυτοκρατορία αναγκάστηκε από την ιερή συμμαχία (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) να υπογράψει στο Λονδίνο την «Ιουλιανή σύμβαση», στις 6 Ιουλίου 1827. Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη διεθνή πράξη αναγνώρισης πολιτικής υπόστασης της Ελλάδας, με ακαθόριστα ακόμη σύνορα, παρ’ όλο που, σύμφωνα με τους όρους της, θα πλήρωνε ετήσιο φόρο στον Σουλτάνο και θα βρισκόταν υπό την επικυριαρχία του.

Όσο κι αν δεν δικαίωνε τον ελληνικό αγώνα, η συνθήκη αυτή θεμελίωνε -έστω με υποτυπώδη τρόπο- την ελληνική ανεξαρτησία. Περιείχε δε μυστικό άρθρο για χρήση βίας, αν η μεσολάβηση των Δυνάμεων δεν γινόταν από την Τουρκία δεκτή. Άμεση συνέπεια της εφαρμογής του άρθρου ήταν η κρίσιμη και ιστορική για την τύχη του ελληνικού έθνους Ναυμαχία του Ναυαρίνου, που ακολουθεί σχεδόν αμέσως, τον Οκτώβριο δηλαδή του 1827, αναζωπυρώνοντας την επανάσταση.

Ούτε και τότε όμως η Τουρκία δέχτηκε διαπραγματεύσεις για την αναγνώριση της Ελληνικής ανεξαρτησίας. Αντίθετα, ως αντίποινα, διέταξε κατάσχεση των ρωσικών πλοίων που περνούσαν τα Στενά, κάτι που είχε ως απόρροια την έκρηξη του ρωσοτουρκικού πολέμου τον Απρίλιο του 1828.

Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, πίνακας του Ιβάν Αϊβαζόφσκι, 1 Ιανουαρίου 1846.

Το νεοελληνικό κράτος γεννιέται από τις στάχτες του Ελληνισμού. Η τύχη της Εύβοιας.

Ο δρόμος για την ελευθερία της Εύβοιας, από την τελευταία μάχη στον Ανηφορίτη τον Ιούνιο του 1829 μέχρι τη προσάρτησή της στο νεοελληνικό κράτος τέσσερα χρόνια μετά, πέρασε από πολλές διακυμάνσεις.

Ενώ μαινόταν ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος κλήθηκε η Πρεσβευτική Διάσκεψη του Πόρου, το Σεπτέμβριο του 1828[10]. Εκεί αποφασίστηκε πως η Εύβοια θα συμπεριλαμβάνεται στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος και ας είχε αποτύχει η επανάσταση στο έδαφος της, λόγω της στρατηγικής της σημασίας που ήταν γνωστή από τους αρχαίους χρόνους. Ως λύση, καθώς δεν είχε απελευθερωθεί, προτάθηκε, από τον Άγγλο Άμιλτων, η ανταλλαγή πληθυσμών με τη Σάμο, όπου η Επανάσταση είχε πετύχει, αλλά δεν περιλαμβανόταν στα τότε όρια της Ελλάδας. Το σχέδιο αυτό όμως δεν ευοδώθηκε[11].

Στις 12 Δεκεμβρίου 1828 οι πρέσβεις των μεγάλων δυνάμεων συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, υπαναχωρώντας στον καθορισμό των συνόρων του νέου κράτους. Σύμφωνα με τις νέες οδηγίες των κυβερνήσεών τους, που καθορίστηκαν ανάλογα με τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα[12], αλλά και λογικοφανείς προβληματισμούς που αφορούσαν τις εμφύλιες έριδες των Ελλήνων[13], περιελάμβαναν στον ελληνικό κορμό μόνο περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των επαναστατών. Και η Εύβοια ασφαλώς δεν ήταν μέσα σε αυτές, καθώς η Πύλη γνώριζε επίσης τη στρατιωτική της σημασία και πάσχιζε, με ισχυρές δυνάμεις, να την κρατήσει με κάθε θυσία.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας. Πίνακας του Διονύσιου Τσόκου.

Τα επιχειρήματα υπέρ της προσαρτήσεως της Εύβοιας στον Εθνικό κορμό.

Παρ’ όλα αυτά η πρόταση να συμπεριληφθεί η Εύβοια στην Ελλάδα τελικά επικράτησε.

Έτσι, με νέα παρέκβαση των συμμάχων προς τους πρέσβεις αναγράφονται τα εξής: «Ή νήσος εξαρτάται από την έναντι ηπειρωτική χώρα. Για τούτο, η τουρκική διοίκηση, τόσο ευμετάβολη πάντα στους περιφερειακούς διαχωρισμούς, καθιέρωσε κοινή διοίκηση γι’ αυτή μαζί με τις έναντι επαρχίες της Αττικής, Βοιωτίας, Φωκίδος και Δωρίδος. Όλες αυτές μαζί, με έδρα την Χαλκίδα, συναποτελούσαν το Πασαλίκι του Νεγρεπόντε. Συμπεραίνεται, λοιπόν, η αναγκαιότητα των στενών δεσμών της Εύβοιας και των επαρχιών αυτών, που στηρίζεται στην ανταλλαγή των προϊόντων και των υπηρεσιών. Εξ άλλου η κατοχή της Εύβοιας θα εξασφαλίσει στην Ελλάδα τα πλεονεκτήματα, που αποβλέπει να έχει η ναυτιλία της στον Ευβοϊκό κόλπο και στον κόλπο της Αταλάντης».

Στη συνέχεια η έκθεση των πρέσβεων συνεχίζει: «Ή Εύβοια, συνορεύοντας με την δεξιά πλευρά της ανατολικής Ελλάδος και ευρισκόμενη στα μετόπισθεν κάθε γραμμής άμυνάς της, αν παρέμενε στα χέρια των Τούρκων, θα γινόταν προγεφύρωμά τους, από όπου θα μπορούσαν διαρκώς να απειλούν την ησυχία και ασφάλεια των βορείως του Ισθμού ελληνικών επαρχιών»[14].

Αρχοντική Οθωμανική κατοικία στη Χαλκίδα. βρισκόταν δίπλα στο Νταούτ Μπέη τζαμί. Κατεδαφίστηκε σε άγνωστη χρονική στιγμή. Προσωπική συλλογή Ε. Ιωαννίδη.

Η διάσκεψη του Λονδίνου.

Όσα προαναφέρθηκαν αποτέλεσαν τη βάση των συζητήσεων της συνδιασκέψεως που έγινε στις 22 Μαρτίου 1829 στο Λονδίνο[15].

Τότε ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β΄ αναγκάστηκε (καθώς οι Ρώσοι ήταν σχεδόν προ των Πυλών της Κωνσταντινούπολης) να υπογράψει την πρώτη χρονολογικά, αλλά και σπουδαιότερη από τις τρείς συνολικά διπλωματικές πράξεις που δημιούργησαν το Ελληνικό κράτος. Σε ιδιαίτερο κεφάλαιο της καθορίζονται -υπό μορφή πρότασης προς την Υψηλή Πύλη της Κωνσταντινούπολης- τα πρώτα σύνορα της Ελλάδας[16], συμπεριλαμβανομένης της Εύβοιας. Το πρωτόκολλο αυτό κοινοποιήθηκε στην Ελληνική Κυβέρνηση[17] όπου έγινε δεκτό με ευγνωμοσύνη, όχι όμως και με πλήρη ικανοποίηση καθώς, εκτός από τα στενά όρια, προέβλεπε και πως το νέο Κράτος θα ήταν υπό την επικυριαρχία και τον έλεγχο του Σουλτάνου.

Στην Πύλη οι προτάσεις των προστάτιδων δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) κοινοποιήθηκαν[18] στις 24 Ιουνίου 1929. Η τουρκική Κυβέρνηση, αν και προσπάθησε να αποφύγει τη ρητή και κατηγορηματική απάντηση επί του κειμένου, τελικά αποδέχτηκε τους όρους του, καθώς μεσολάβησε η νίκη των Ρώσων στον πόλεμο. Έτσι, υπογράφηκε η συνθήκη της Ανδριανούπολης[19], στις 14 Σεπτεμβρίου 1929[20], που τερμάτισε και τις Ρωσοτουρκικές μάχες. Πλέον, τυπικά η Εύβοια ανήκε στον Ελληνικό κορμό. Όχι όμως ουσιαστικά: ο Ομέρ Πασάς της Καρύστου -ακόμη και μετά απ’ αυτή την εξέλιξη- αγνόησε το Σουλτανικό φιρμάνι, αρνούμενος να παραδώσει τα κάστρα στο Γριπονήσι. Έτσι, η ελευθερία άργησε άλλα τρία χρόνια στο ραντεβού με την ιστορία.

Τα πρώτα σύνορα της Ελλάδας, στα 1830. Σημερινή σχεδίαση, πάνω σε χάρτη της εποχής με τον τίτλο «Cary Map of Greece and the Balkans, Geographicus. Turkey in Europe, cary, 1836».

Η πρώτη επίσημη αναγνώριση του ανεξάρτητου Ελληνικού Βασιλείου.

Στις 3 Φεβρουάριου 1830 οι εγγυήτριες δυνάμεις του νέου Ελληνικού κράτους υπέγραψαν στο υπουργείο Εξωτερικών του Λονδίνου τρία πρωτόκολλα[21].

Μέσω τού πρώτου και σπουδαιότερου[22], αναγνωρίστηκε επίσημα η ανεξαρτησία της Ελλάδας[23], υπό συνταγματικό βασιλιά, σε πολύ στενό όμως ακόμη χώρο επικράτειας, καθώς τα σύνορα έφθαναν, μειωμένα αντί να αυξηθούν, μέχρι τη γραμμής Αχελώου – Οίτης – Σπερχειού. Ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε κάθε λόγο να είναι βαθύτατα απογοητευμένος, αφού τα όνειρα, που βασίζονταν στη ρωσική νίκη, δεν είχαν πραγματοποιηθεί. Όνειρα, που την πραγματοποίησή τους απέτρεψε η αγγλική αντίδραση[24].

Όσον μας αφορά, με δυσκολία, αποσοβήθηκε η επικίνδυνη πρόταση για την Εύβοια, αλλά και για την ασφάλεια του νέου κράτους, να ανταλλαγεί η Εύβοια με την Ακαρνανία. Έτσι, στο άρθρο 2 του ίδιου πρωτοκόλλου, αναφέρεται ρητά ότι «θέλουν να ανήκει ωσαύτως εις την Ελλάδα η νήσος Εύβοια ολόκληρος[25]», μαζί με τη Σκύρο και τις Σποράδες. Έτσι, τον Αύγουστο του 1830 ο Καποδίστριας θέτει τις πρώτες βάσεις, για να ξεκινήσουν οι εξαγορές των τούρκικων κτημάτων της Εύβοιας, καθώς ένας από τους όρους παράδοσης της ήταν η μεταβίβαση δια της πώλησης των Οθωμανικών περιουσιών στο νησί σε νέους, έλληνες ή ξένους, κατόχους (δείτε σχετικά εδώ – εκκρεμεί παραπομπή).

Τα στενά όρια του νέου Κράτους έκαναν τον πρίγκιπα Λεοπόλδο της Σαξωνίας, που είχε επιλεγεί ως πρώτος Βασιλιάς της Ελλάδας, να αρνηθεί το αξίωμα, θεωρώντας μη βιώσιμο. Στο υπόμνημά του, όπου ανακοινώνει στις κυβερνήσεις Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας τη μη αποδοχή του θρόνου της Ελλάδας, αναφέρει πως αν το δεχόταν, σύμφωνα με τους όρους τους, θα γινόταν, στην πραγματικότητα, ο εκπρόσωπός τους που θα αναλάβαινε να κρατήσει σε υποταγή τον ελληνικό λαό με την δύναμη των όπλων τους. Σε γράμμα του, παράλληλα, προς τον Καποδίστρια ο Λεοπόλδος, αιτιολογώντας την ίδια άρνησή του, αναφέρει: «Ήταν το μόνο που μπορούσα να κάνω, για να ελευθερώσω τους Έλληνες από δεσμεύσεις, που οι τωρινές συνεννοήσεις, μεταξύ των Δυνάμεων, επέβαλαν σ’ αυτούς». Τον Ιούνιο του 1831 ο Λεοπόλδος έγινε Βασιλιάς του Βελγίου[26].

Τα τελικά σύνορα της Ελλάδας, στα 1832. Σημερινή σχεδίαση, πάνω σε χάρτη της εποχής με τον τίτλο «Cary Map of Greece and the Balkans, Geographicus, Turkey in Europe, cary, 1836».

Τα τελικά πρώτα σύνορα της Ελλάδας.

Ακολούθησε νέα σειρά διαπραγματεύσεων, που οδήγησαν στην υπογραφή στο Λονδίνο νέας συμφωνίας[27] στις 7 Μαΐου 1832[28].

Αυτή όριζε την Ελλάδα ως ανεξάρτητη μοναρχία, υπό την εγγύηση των τριών Αυλών[29], δίνοντας το στέμμα στον Πρίγκιπα Φρειδερίκο Όθωνα της Βαυαρίας[30]. Επίσης, μέσω του άρθρου 5, όριζε ρητά πως τα σύνορα της χώρας είναι αυτά που προέβλεπε το πρωτόκολλο της 20ης Σεπτεμβρίου 1831.

Οι τελευταίες αυτές διαπραγματεύσεις κατέληξαν στη συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως της 9ης Ιουλίου 1832 «Περί διαρρυθμίσεως των Ελληνοτουρκικών συνόρων»[31] που κυρώθηκε στις 18 Αύγουστου 1832 στο Λονδίνο[32]. Η συνθήκη αυτή μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα, καθώς σε αυτήν απορρίπτεται η επιθυμία της Πύλης να μειώσει τα νησιωτικά όρια της Ελλάδας και περιλαμβάνονται εντός του εθνικού κορμού της, οριστικά και αμετάκλητα, η Εύβοια και οι Δαιμονόνησοι[33], όπως αρχικά οριζόταν από το πρωτόκολλο της 22ας Ιανουάριου με 3 Φεβρουάριου 1830. Βάση των επίσημων τουλάχιστον εγγράφων της περιόδου δεν στοιχειοθετείτε η άποψη που θέλει την Πύλη να ζητά ως αντάλλαγμα της Εύβοιας τη Σάμο, όπου είχε ελευθερωθεί από τους Έλληνες στην Επανάσταση[34].

Ο πρίγκιπας Όθωνας της Βαυαρίας έγινε ο πρώτος Βασιλιάς του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους. Τίτλος πίνακα: Prinz Otto von Bayern Koenig von Griechenland, 1833.

Η ελευθερία πλησιάζει.

Η απελευθέρωση της Εύβοιας ήταν πλέον κοντά. Με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης δινόταν προθεσμία να φύγουν οι Οθωμανοί από το νησί έως τις 3 Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς.

Όμως ο Ομέρ πασάς, στρατιωτικός διοικητής Εύβοιας και Αθηνών, δεν ήθελε να παραδώσει τα φρούρια Ακρόπολης, Χαλκίδας και Καρύστου, εφ’ όσον το ελληνικό κράτος δεν παρέδιδε στην Τουρκία το φρούριο της Βόνιτσας και συγχρόνως δεν έπαιρναν οι τούρκοι αξιωματικοί και στρατιώτες της Εύβοιας, τους καθυστερημένους μισθούς τους που θα έπρεπε να πληρωθούν από τα χρήματα της πώλησης των τούρκικων κτημάτων της Εύβοιας, στους Έλληνες.

Παρά την προθυμία της ελληνικής κυβέρνησης να δώσει λύση στο πρόβλημα της καταβολής αποζημιώσεων στους ιδιοκτήτες των οθωμανικών κτημάτων της Εύβοιας, οι Τούρκοι κωλυσιεργούσαν και αρνούνταν, μέχρι τέλους, να αποχωρήσουν από το νησί. Σε νεότερο έγγραφο της επιτροπής εξαγοράς των τουρκικών κτημάτων, με ημερομηνία 15 Μαρτίου 1833, κατηγορείται ο Χατζή – Ισμαήλ Μπέης (μουσουλμάνος εκπρόσωπος του Ομέρ Πασά στη Χαλκίδα), πως έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του ώστε να παρατείνει την κατοχή των ευβοϊκών φρουρίων. Χαρακτηρίζεται μάλιστα στο έγγραφο αυτό ως φιλάργυρος, φιλόδοξος και ραδιούργος.

Έτσι, η ελληνική κυβέρνηση, καταλαβαίνοντας ότι η οδός του συμβιβασμού και των συνεννοήσεων με τους Τούρκους δεν οδηγούσε πουθενά, αποφάσισε να αλλάξει τακτική. Στις 25 Γενάρη 1833, αποβιβάστηκε στο Ναύπλιο, ο πρώτος βασιλιάς της Ελλάδας Όθωνας. Εννέα μέρες μετά την άφιξη και των αντιβασιλέων (επειδή όπως είναι γνωστό ο Όθωνας ήταν τότε μόλις 17 χρονών), αποφασίζεται η κατάληψη της Αττικής, της Εύβοιας και του Ζητουνίου (Λαμίας). Στη συνέχεια η Κυβέρνηση διακήρυξε την απόφασή της στους κατοίκους των περιοχών αυτών και έστειλε στρατεύματα, με τη συνοδεία του υπουργού Παιδείας και θρησκευμάτων Ιάκωβου Ρίζου Νερουλού, για να πραγματοποιήσουν την προσάρτηση.

Τα γεγονότα αυτά αδιαμφισβήτητα επέδρασαν θετικά στο ηθικό των Ελλήνων της τουρκοκρατούμενης ακόμη Εύβοιας. Σε συμβολικό επίπεδο, την ίδια επίδραση είχε και το άκουσμα του διορισμού του Γεώργιου Ψύλλα, στις 16 Μαρτίου 1833, ως πρώτου διοικητού Εύβοιας[35] βάσει του Βασιλικού Διατάγματος (Β.Δ.) της 16 Μαρτίου. Ο διορισμός ενείχε την άσκηση πράξης κυριαρχίας στο νησί, ενόψει της de facto κατοχής. Στις 20 Μαρτίου ο Ομέρ Πασάς της Καρύστου, αποχώρησε από τη Χαλκίδα, προκειμένου να μην παραστεί στην επικείμενη παράδοση της, αφήνοντας ως εκπρόσωπό του πίσω τον Χατζή Ισμαήλ Μπέη.

Ο αέρας πλέον, σε ολόκληρη της Εύβοια, μύριζε ελευθερία.

(διαβάστε τη συνέχεια: Η απελευθέρωση της Χαλκίδας από τους Οθωμανούς – εκκρεμεί παραπομπή)

Άποψη της Χαλκίδας, την περίοδο της απελευθέρωσής της. Σχέδιο του Chr. Wordsworth, από την εργασία του με τον τίτλο «Greece pictorial», 1839.Πηγή: «Χαρακτικά της Εύβοιας», συλλογή Γιάννη Κ. Καράκωστα, Ε.Ε.Σ., Αθήνα 1999.

Παραπομπές

[1] Νομός Ευρίπου. Εγριμπόζ ήταν η ονομασία της Χαλκίδας κατά την Οθωμανική περίοδο.

[2] «Μία άλλη εκδοχή για την επανάσταση του 1821», Βλάσης Αγτζίδης, διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας – Καθημερινή της Κυριακής, 25 Μαρτίου 2001.

[3] Ο αξιολογότερος Ευβοέας ιστορικός Γιώργος Ντεγιάννης στο έργο του «Νικόλαος Κριεζώτης», τ. Α΄, Αθήνα 1967 (εκδ. Ευβοϊκών Σπουδών) απέδειξε με αδιάσειστα στοιχεία, ότι η έκρηξη της επανάστασης έγινε στο Ξηροχώρι (8-5-1821) και όχι στη Λίμνη. Γιώργος Παπαστάμος, «Αγγελής Γοβιός ή Γοβγίνας και το Ευβοϊκό εικοσιένα», πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου «Η πόλη της Χαλκίδας», Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών, τμήμα Χαλκίδας, Αθήνα 1990.

[4] Βλπ. Ναθαναήλ Ιωάννου, «Ευβοϊκά», Ερμούπολη 1857. Κατά πολλούς ιστορικούς το συγκεκριμένο έργο θεωρείτε ως η πιο αξιόπιστη πηγή για την Ευβοϊκή Επανάσταση του 1821.

[5] Βλπ. και Στ. Bαρβούζου, «Λίμνη Εύβοιας», περιοδ. «Νέα “Εστία», τόμος 9ος, τεύχ. 106, σελ. 529 – 530, Αθήναι 15 Μαΐου 1931.

[6] Βλπ. Διον. Α. Κοκκίνου «Η Ελληνική Επανάστασις», τόμος πέμπτος, Αθήναι 1957, σελ. 269.

[7] Βλπ. Ναθαναήλ Ιωάννου, «Ευβοϊκά», Ερμούπολη 1857, που –κατά τον Φουσάρα- αποτελεί και τη μοναδική αυθεντική πηγή για τα Επαναστατικά περιστατικά της Εύβοιας.

[8] Για τους τουρκικούς στρατιωτικούς και πολιτικούς βαθμούς και τίτλους βλπ.: Γ. Ι. Φουσάρα, «Τα Ευβοϊκά του Εβλιά Τσελεμπή», Αθήνα 1959. σελ. 12 και «Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών», τόμος ΣΤ, Αθήναι 1959, σελ. 155.

[9] την άποψη αυτή υποστήριξε ο Επαμ. Α. Βρανόπουλος, Δρ. Ιστορικός – Αρχαιολόγος, στο βιβλίο του «Ιστορία της Εύβοιας», εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1995.

[10] Η Πρεσβευτική Διάσκεψη στον Πόρο έγινε μεταξύ των αντιπροσώπων της Ελλάδας και των Ribeaupierre (Αγγλία), Guilleminot (Γαλλία) και Stratford Canning (Ρωσία) ως εκπροσώπων των διασκεπτομένων προστάτιδων δυνάμεων στο Λονδίνο. «Τα της προσαρτήσεως της Εύβοιας εις την Ελλάδα», Ευάγγελου Κ. Ρούσσου, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών, τόμος Α΄, Αθήνα 1936.

[11] Βλπ. «Ιστορία της νήσου Εύβοιας», Κ. Α. Γουναρόπουλος. Έκδοση Προοδευτικής Εύβοιας, Χαλκίδα 1979.

[12] Π.χ., οι Άγγλοι φοβήθηκαν μελλοντικές αξιώσεις στο Ιόνιο ή ενίσχυση των φιλορώσων.

[13] Ο Άγγλος υπουργός εξωτερικών Aberdeen είχε εκφράσει τις αμφιβολίες του ως προς τις δυνατότητες των Ελλήνων να κρατήσουν τις παραχωρούμενες περιοχές. «Οι Έλληνες», τόνισε ο άγγλος υπουργός, «δεν είναι σε θέση να επιβάλλουν την τάξη ούτε καν στην Πελοπόννησο, αφού ο κυβερνήτης του ελληνικού κράτους ζήτησε από τον Μαιζών (Γάλλος στρατηγός, επικεφαλής του γαλλικού στρατού που ήλθε στην Ελλάδα για να διώξει τον Ιμπραήμ από την Πελοπόννησο) να παρέμβει για την αντιμετώπιση των ίδιων του των οπαδών». Και δεν αρκέσθηκε στους ισχυρισμούς αυτούς ο Aberdeen, αλλά, κατέθεσε εγγράφως και τα εξής, που είναι χαρακτηριστικά για το που μπορεί να φθάσει η διαστρέβλωση της ιστορίας και κάθε έννοιας δικαιοσύνης, όταν γνώμονας της πολιτικής ενός κράτους είναι το συμφέρον. «Κάθε επέκταση του ελληνικού εδάφους, που από αυθαίρετους λόγους γεωγραφικής σκοπιμότητας, θα περιλάμβανε σ’ αυτό την νήσο της Εύβοιας, θα ήταν ολοφάνερα άδικη, αφού η Εύβοια, όχι μόνο βρίσκεται υπό αδιατάρακτη κατοχή Τούρκων, αλλά και ουδέποτε διαταράχτηκε από επανάσταση» γράφει στην έκθεσή του ο Aberdeen. Είναι ευκολονόητη, όσο κι αν ήταν κακόβουλη, η παλινδρόμηση αυτή των Άγγλων, αν ληφθεί υπ’ όψη ο κίνδυνος κατάρρευσης του τουρκικού κράτους από ενδεχόμενη νίκη των Ρώσων στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο. Δεν ήθελε, δηλαδή, η Αγγλία να υποκατασταθεί η Τουρκία στον ελλαδικό χώρο από τον ρωσικό κολοσσό, αφού μάλιστα την Ελλάδα κυβερνούσε ο Καποδίστριας, που νομιζόταν από τους Άγγλους ο εκπρόσωπος, στη χώρα αυτή, της ρωσικής επιρροής. Γι’ αυτό έκανε ό,τι μπορούσε, για να δυσχεράνει τη θέση του Καποδίστρια. «Ιστορία της Εύβοιας», Επαμ. Α. Βρανόπουλου, Δρ. Ιστορικός – Αρχαιολόγος, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1995.

[14] «Ιστορία της Εύβοιας», Επαμ. Α. Βρανόπουλου, Δρ. Ιστορικός – Αρχαιολόγος, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1995.

[15] Πρόκειται περί του από 10 με 22 Μαρτίου 1829 πρωτοκόλλου των τριών δυνάμεων, με τις υπογραφές των Aberdeen, de Polignac και de Lieven με το οποίο η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία αναλάμβαναν αμοιβαία την υποχρέωση ν’ αρχίσουν αυτές αμέσως διαπραγματεύσεις με την Πύλη για την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας. «Τα της προσαρτήσεως της Εύβοιας εις την Ελλάδα», Ευάγγελου Κ. Ρούσσου, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών, τόμος Α΄, Αθήνα 1936.

[16] «Οροθεσία της Στερεάς και των νήσων. Θέλει προταθή εις την Πύλην, η οροθεσία της Στερεάς ν’ αρχίση από την είσοδον του κόλπου του Βόλου και διαπερώσα την κορυφήν της Όρθρυος, να εξακολουθή κατ’ ευθείαν γραμμήν μέχρι της προς ανατολάς κορυφής των Αγράφων, ήτις ενώνει το όρος τούτο μετά του Πίνδου. Εκ της Ακρωρείας ταύτης η οροθετική γραμμή να καταβαίνη εις την κοιλάδα του Ασπροποτάμου προς το μεσημβρινόν μέρος του Λεοντίτου, το οποίον θέλει μείνει εις την Τουρκίαν και διαπερώσα την άλυσον του Μακρυνόρους να περιλαμβάνη εις το Ελληνικόν κράτος το στενόν του Μακρυνόρους, το οποίον άρχεται από την πεδιάδα της Άρτης καί να τελειώνη εις τον Αμβρακικόν κόλπον. Όλαι αι προς μεσημβρίαν της γραμμής ταύτης κείμενοι επαρχίαι, θέλουν συμπεριληφθή εις το νεοσύστατου Ελληνικόν κράτος. Αι παρακείμενοι είς τήν Πελοπόννησον νήσοι, η Εύβοια και αι κοινώς καλούμενοι Κυκλάδες θέλουν ωσαύτως αποτελεί μέρος τούτου του κράτους». «Τα της προσαρτήσεως της Εύβοιας εις την Ελλάδα», Ευάγγελου Κ. Ρούσσου, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών, τόμος Α΄, Αθήνα 1936.

[17] Μέσω του επιτετραμμένου της Αγγλικής Κυβερνήσεως Dawkins. «Τα της προσαρτήσεως της Εύβοιας εις την Ελλάδα», Ευάγγελου Κ. Ρούσσου, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών, τόμος Α΄, Αθήνα 1936.

[18] Διά μέσω του κόμητος Guilleminot και του Sir Gordon. «Τα της προσαρτήσεως της Εύβοιας εις την Ελλάδα», Ευάγγελου Κ. Ρούσσου, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών, τόμος Α΄, Αθήνα 1936.

[19] Στο άρθρο X καθορίζετε ρητά η ανεπιφύλακτη προσχώρηση της Πύλης στους όρους της συνθήκης τού Λονδίνου και τού Πρωτοκόλλου της 10/22 Μαρτίου 1829. «Τα της προσαρτήσεως της Εύβοιας εις την Ελλάδα», Ευάγγελου Κ. Ρούσσου, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών, τόμος Α΄, Αθήνα 1936.

[20] Η δεύτερη εκ των τριών μεγάλων διπλωματικών πράξεων που ρύθμισαν τη τύχη της Ελλάδας. Prokesch – Osten: Ceschichte des Abfalls der Griecben, Wien 1867, σελ. 106.

[21] Τα μέλη της συνδιασκέψεως τού Λονδίνου ήταν ο Λόρδος Aberdeen (Αγγλίας), de Lieven (Ρωσίας) και Montmorency – Laval (Γαλλίας). «Τα της προσαρτήσεως της Εύβοιας εις την Ελλάδα», Ευάγγελου Κ. Ρούσσου, Αρχείο Ευβοϊκών Μελετών, τόμος Α΄, Αθήνα 1936.

[22] Prokesch – Osten, σελ. 203.

[23] «η Ελλάς θέλει σχηματίσει εν κράτος ανεξάρτητον και θέλει χαίρει όλα τα δίκαια, πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά και προσπεφυκότα εις εντελή ανεξαρτησίαν» (άρθρο 1). Γεν. κωδ. Α΄ σελ. 84.

[24] Οφείλουμε να θαυμάσουμε εδώ τη δεξιοτεχνία και την μεγάλη υπομονή, με την οποία ο Καποδίστριας κατόρθωσε να αναβάλει την εκτέλεση του Πρωτοκόλλου του 1830. Με προσχήματα ανέβαλλε, επί μεγάλο χρονικό διάστημα, την εκκένωση της Αιτωλοακαρνανίας από τους Έλληνες, έως οτου εξασφαλίσθηκε, πάλι, η υποστήριξη της Γαλλίας καί της Αγγλίας. Έτσι υπογράφτηκε η συνθήκη του Λονδίνου, του 1832, που αποτέλεσε την τελική πράξη της ελληνικής ανεξαρτησίας και απέδωσε στην Ελλάδα και την Ακαρνανία, αναγνωρίζοντας ότι τα όρια του 1830 δεν παρείχαν ασφάλεια ούτε στην Ελλάδα αλλ’ ούτε και στην Τουρκία. «Ιστορία της Εύβοιας», Επαμ. Α. Βρανόπουλου, Δρ. Ιστορικός – Αρχαιολόγος, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1995.

[25] Ολόκληρο το απόσπασμα από το άρθρο 2 του πρώτου πρωτοκόλλου της 3^ης Φεβρουαρίου 1830 είναι: «θέλουν ανήκει ωσαύτως εις την Ελλάδα η νήσος Εύβοια ολόκληρος, αι Δαιμονόνησοι (Σποράδες), η νήσος Σκύρος και αι νήσοι αι εγνωσμέναι το αρχαίον υπό το όνομα Κυκλάδες, συμπεριλαμβανομένης και της νήσου Αμοργού, κείμεναι μεταξύ του 36 και 39 βαθμού πλάτους βορείου, και του 26 βαθμού μήκους ανατολικού, τού μεσημβρινού της Γρενβίσχης». Γεν. κωδ. Α΄, σελ. 85.

[26] «Ιστορία της Εύβοιας», Επαμ. Α. Βρανόπουλου, Δρ. Ιστορικός – Αρχαιολόγος, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1995.

[27] Η συμφωνία της 7^ης Μαΐου 1832 φέρει τις υπογραφές του Λόρδου Palmerston (Αγγλίας), του Πρίγκιπα de Talleyrand (Γαλλίας), του Πρίγκιπα de Lieven και του Matschevitz (Ρωσίας), αφ’ ενός και τού βαρόνου Cetto (Βαυαρίας) αφ’ ετέρου.

[28]Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι μεταξύ του Πρωτοκόλλου του 1830 και του 1832 υπογράφτηκε στο Λονδίνο και το Πρωτόκολλο του Σεπτεμβρίου του 1831, που αναγνώριζε ότι η συνοριακή γραμμή του Πρωτοκόλλου του 1830 παρουσίαζε μεγάλα ελαττώματα. Το γιατί χρειάστηκε να περάσουν δυο ολόκληρα χρόνια, για να κάνει η Αγγλία την τελευταία διαπίστωση, αποκαλύπτει ο αυστριακός πρέσβυς Εστερχάζυ σε έγγραφό του προς τον Μέττερνιχ. Στο έγγραφο αυτό, που μπορεί να χαρακτηρισθεί ως μνημείο υποκρισίας, αποκαλύπτεται πως η Αγγλία ήταν τώρα πρόθυμη να υποστηρίξει εκ νέου τους Έλληνες, γιατί είχε, στο μεταξύ, δολοφονηθεί ο Καποδίστριας και είχε, έτσι, απομακρυνθεί ο κίνδυνος της ρωσικής επιρροής στην Ελλάδα. Πως να μην θυμηθεί κανείς εδώ πάλι, τη γνωστή φράση του άγγλου διπλωμάτη Πάλμερστον: «Η Αγγλία δεν έχει ιστορικές φιλίες ούτε ιστορικές εχθρότητες. Έχει μόνο ιστορικά συμφέροντα». «Ιστορία της Εύβοιας», Επαμ. Α. Βρανόπουλου, Δρ. Ιστορικός – Αρχαιολόγος, εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 1995.

[29] Αρθρο 4.

[30] Αρθρο 1.

[31] Η συνθήκη της Κωνσταντινούπολης της 9ης Ιουλίου 1832 έφερε τις υπογραφές των Stratford Canning (Αγγλίας), Boutennieff (Ρωσσίας) και de Varin (Γαλλίας). Μέσω της συνθήκης αυτής ορίζεται, ότι περιέρχονται στα όρια του νέου Κράτους όλα τα μεταξύ της Άρτας και Βόλου κείμενα μέρη (ανατολικώς αι εκβολαί του παρά το χωρίον Γραδίτζα ρέοντος ποταμίου, δυτικώς μεταξύ Κοπραίνης καί Μενιδίου – άρθρο 1). Γεν. κωδ. Α΄ σελ. 102.

[32] Υπό του πρωτοκόλλου με αριθμό 52.

[33] Τις Βόρειες Σποράδες, τη Σκύρος και γύρω ερημονήσια τα ονόμαζαν οι τούρκοι διαολονήσια (Σαιτάν Αδασή) γιατί ήταν λημέρια λη­στών και πειρατών. «Σύσταση και εξέλιξη του Δήμου Χαλκιδέων», Ελένη Γούτου – Φωτοπούλου. Έκδοση Δήμου Χαλκιδέων, 1986.

[34] Η Σάμος, την ίδια περίπου εποχή (10 Δεκεμβρίου 1832) ανακηρύχτηκε με φιρμάνι αυτόνομο πριγκιπάτο με την ονομασία Ηγεμονία της Σάμου και υπό ειδικό καθεστώς αυτονομίας. Ενσωματώθηκε δε στην Ελλάδα το 1912. [35] Έφημ. της Κυβερν. τομ. Α΄, σελ. 72.