Τι συμβαίνει με τις τσούχτρες φέτος -Είδη τσουχτρών συμπτώματα και πρώτες βοήθειες

Το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών, σύμφωνα με το BBC, εξέδωσε ταξιδιωτική οδηγία για τους τουρίστες με προορισμό την Ελλάδα για τον κίνδυνο που ίσως αντιμετωπίσουν από τις τσούχτρες. Οι τσούχτρες όμως δεν απειλούν μόνο τους τουρίστες …Για τον επικεφαλής του προγράμματος, καθηγητή Στέφανο Πιρένο από το Πανεπιστήμιο Σαλέντο στη νότια Ιταλία, στις 21 Απριλίου έκαναν την εμφάνισή τους εκατομμύρια τσούχτρες κατά μήκος 300 χλμ. της μεσογειακής ακτογραμμής. Οι επιστήμονες εξοπλίζονται με «έξυπνα» τηλέφωνα και άλλες συσκευές για να παρακολουθήσουν την πορεία τους. Τα τελευταία 4 χρόνια καταγράφεται αύξηση των πληθυσμού των μεδουσών όχι μόνο στη Μεσόγειο αλλά και στα υπόλοιπα σημεία του πλανήτη, κυρίως στις ανοιχτές θάλασσες, προσθέτει ο Ιταλός καθηγητής.

Ως προς την έξαρση της παρουσίας μεδουσών, πέρα από την αύξηση της θερμοκρασίας των νερών, λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, που ευνοεί την αναπαραγωγή τους, τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι στην αφθονία του πληθυσμού τους συμβάλουν και η υπεραλίευση ή και η εκλεκτική αλιεία ορισμένων ειδών (π.χ. σαφρίδι, γαύρος, σαρδέλα, σκουμπρί, τόνος, ξιφίας).. Δηλαδή, η εντατικοποίηση της αλιείας έχει αφανίσει μεγάλα τμήματα των πληθυσμών των ψαριών που τρέφονται με τσούχτρες, καθώς και των μικρότερων, με τα οποία ανταγωνίζονται στην κατανάλωση του πλαγκτού.Οι εμπειρογνώμονες του Παγκόσμιου Οργανισμού για τα Τρόφιμα και τη Γεωργία ( κάνουν λόγο ότι η μεγάλη αύξηση των πληθυσμών των μεδουσών μπορεί να είναι μία από τις αιτίες της μείωσης των αλιευτικών αποθεμάτων που διαπιστώνεται στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα και διατυπώνουν την άποψη ότι ένας φαύλος κύκλος μπορεί να ακολουθήσει, αφού οι μέδουσες τρέφονται με τις νύμφες ψαριών και με μικρά ψάρια.

Ρύπανση

Σε γενικές γραμμές η παρουσία των μεδουσών, δεν έχει να κάνει με τη ρύπανση των νερών. Εισβολές μεδουσών και τσουχτρών έχουν παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια ακόμη και σε παρθένες θάλασσες και προστατευόμενους βιοτόπους. Ωστόσο, πολλά είδη μεδουσών ανήκουν στους οργανισμούς που μπορούν να ζήσουν και να επιβιώνουν σε ρυπασμένα νερά, με αποτέλεσμα να έχουν καταλάβει ολόκληρες θαλάσσιες περιοχές. Για παράδειγμα,  στον Κόλπο του Μεξικού, τα βιομηχανικά και γεωργικά απόβλητα, και τα άλλα χημικά που εκβάλλονται στους ωκεανούς δημιουργούν νεκρές ζώνες με ενισχυμένη ανάπτυξη φυκών και πλαγκτόν. Εξαιτίας της έλλειψης οξυγόνου, τα ψάρια δεν μπορούν να ζήσουν σε ένα τέτοιο περιβάλλον, οι μέδουσες όμως βρίσκουν σε αυτό άφθονη τροφή και ιδανικές συνθήκες για την αναπαραγωγή τους.

Ο κίνδυνος είναι  στα πλοκάμια τους

Ο κίνδυνος παραμονεύει στα πλοκάμια τους που κρέμονται από το σώμα τους και φέρουν οι περισσότερες μακριές λεπτές κεραίες-λεπτά νήματα, με μήκος που σε μερικές φθάνει και τα 10 m. Κάθε πλοκάμι διαθέτει εκατοντάδες ειδικά κύτταρα, τα κνιδοκύτταρα και τις νηματοκύστεις, που περιέχουν ένα μακρύ, κουλουριασμένο νήμα. Όταν ερεθιστεί η νηματοκύστη, το νήμα εκτοξεύεται προς το θύμα, σαν ένα μικρό καμάκι, αφήνοντας στο στόχο του μια ποσότητα νευροτοξίνης. Η τοξική αυτή ουσία έχει σκοπό είτε να προστατεύσει την τσούχτρα από τους εχθρούς της, είτε να παραλύσει τη λεία της (πλαγκτόν και άλλοι μικροί θαλάσσιοι οργανισμοί) για τροφή. Όλες οι μέδουσες (κοινώς μαλούφες), διαθέτουν κνιδοκύτταρα στα μακριά και λεπτά νήματά τους, τα οποία όταν έρθουν σε επαφή με το σώμα μας, εκκρίνουν διάφορες ουσίες που μπορεί να είναι και τοξικές.

Όμως, ονομάζουμε Τσούχτρες, μόνο μερικά είδη μέδουσας, που αν έρθουμε σε επαφή με τα νήματά τους μας προκαλείται δυσάρεστη αίσθηση, απλός κνησμός, ερυθροδερμία, αλλά και έντονα σημάδια με πόνο στο δέρμα, πρήξιμο, συμπτώματα αναφυλαξίας, μέχρι και σοκ σε αλλεργικά άτομα, ναυτία, μυϊκή παράλυση, ακόμα και θάνατο σε ακραίες περιπτώσεις (Κυβομέδουσες Αυστραλίας)

Κοπάδια μεδουσών (jellyfish blooms)

Τα κοπάδια μεδουσών σχηματίζονται όταν ωκεάνια ρεύματα προκαλούν την συνάθροιση μεγάλου αριθμού μεδουσών σε μια μικρή περιοχή. Η συγκέντρωση των μεδουσών σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να αγγίξει τις εκατοντάδες ανά κυβικό μέτρο νερού. Πλην των ωκεάνιων ρευμάτων ο
σχηματισμός ενός κοπαδιού μεδουσών είναι δυνατόν να προκληθεί και από τον υψηλό πληθυσμό που μπορεί να προκύψει κατά τη διάρκεια του έτους. Ένα κοπάδι μεδουσών μπορεί να δημιουργηθεί φυσικά λόγω εποχιακών αλλαγών στην αφθονία των θηραμάτων, στα επίπεδα οξυγόνου, στην θερμοκρασία και στην διαθεσιμότητα του φωτός.

Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μια σημαντική αύξηση των σμηνών των μεδουσών. Ένας λόγος που συμβαίνει αυτό εικάζεται ότι είναι η υπεραλίευση. Τα ψάρια και οι μέδουσες ανταγωνίζονται για την ίδια λεία και όταν τα αλιευτικά αποθέματα εξαντλούνται τότε ο αριθμός των θηραμάτων αυξάνεται, γεγονός που ευνοεί τις μέδουσες. Άλλοι πιθανοί λόγοι συμπεριλαμβάνουν τις κλιματικές αλλαγές και τον ευτροφισμό. Καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη αυξάνει την θερμοκρασία των ωκεανών μας, πολλά είδη μεδουσών, που είναι σχετικά
ανεκτικά σε θερμότερα ύδατα, είναι σε θέση να επιβιώσουν. Η αύξηση των επιπέδων των θρεπτικών ουσιών οδηγεί σε αύξηση του πλαγκτόν, που σημαίνει περισσότερη τροφή για τις μέδουσες. Ο ευτροφισμός προκαλεί επίσης την μείωση των επιπέδων οξυγόνου στον ωκεανό και οι μέδουσες ευνοούνται σε τέτοιου είδους περιβάλλοντα. Οι χωροκατακτητικές μέδουσες μπορούν να σχηματίσουν σμήνη καθώς συνήθως δεν έχουν φυσικούς θηρευτές στο νέο τους περιβάλλον. Όταν οι πληθυσμοί των μεδουσών αυξάνονται σε μεγάλο βαθμό είναι δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνο στο περιβάλλον, αλλά και στην αλιεία και τον τουρισμό. Τα σμήνη που σχηματίζουν οι μέδουσες μπορεί να είναι επικίνδυνα για τους δύτες προκαλώντας τους σοβαρούς τραυματισμούς καθώς κεντρίζουν.

 Στις Ελληνικές θάλασσες

Oι μέδουσες που συναντάμε πιο συχνά στις ελληνικές θάλασσες είναι η γνωστή και ως ''Πελάγια η φθορίζουσα'' (Pelagia noctiluca), η μόνη μέδουσα που στην περιοχή μας είναι και τσούχτρα, η "Χρυσαλίδα η χρυσοποίκιλτη" (Aurelia aurita), η καφε-μουσταρδί μέδουσα, η "Κοτυλόριζα με τα φυμάτια" (Cotylorhiza tuberculata) που θυμίζει τηγανητό αυγό, και η μεγάλη γαλάζια μέδουσα "Πνευμο-ριζόστομα" (Rhizostoma pulmo).

Τρία βασικά είδη μεδουσών συναντώνται συχνότερα στο Αιγαίο. Η πρώτη είναι το μοβ κεντρί (pelagia noctiluca) που τσιμπάει και το... καταλαβαίνουμε αρκετά. Εχει οκτώ απλά πλοκάμια και τέσσερα παχύτερα γύρω από τη στοματική κοιλότητα. Η δεύτερη είναι η μεσογειακή ή τηγανητό αυγό (λόγω του σχήματός της). Μπορεί να τσιμπάει αλλά το τσίμπημά της έχει μικρή έως μηδαμινή επιρροή στον ανθρώπινο οργανισμό. Η τρίτη, την οποία συναντάμε αρκετά συχνά στο Αιγαίο, είναι τσούχτρα moon jelly. Αναγνωρίζεται εύκολα από τους τέσσερις γεννητικούς αδένες σε σχήμα πετάλου που βρίσκονται πάνω στο σώμα της.
Ειδικότερα αυτές έχουν σε γενικές γραμμές τα πιο κάτω χαρακτηριστικά:

-Πελάγια Pelagia noctiluca 

-Πελάγια, Pelagia noctiluca (ή Chrisaora hisoscella). Χρώμα μωβ, πορφυρό ή κοκκινωπό και μέση διάμετρος περίπου τα 6 εκατοστά., Είναι βιοφωταυγής οργανισμός και τη νύχτα φωσφορίζει. Το τσίμπημά της είναι επώδυνο και οδυνηρό. Οι περιοδικές πληθυσμιακές εξάρσεις της τσούχτρας ‘’Πελάγια’’ στη Μεσόγειο, δεν έχουν καθοριστεί επακριβώς σε ποιους παράγοντες οφείλονται, αλλά φαίνονται ότι συνδέονται με τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας της θάλασσας και με άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επηρεάζονται από τις κλιματικές αλλαγές, όπως είναι για παράδειγμα οι περίοδοι ξηρασίας ή έντονων βροχοπτώσεων τους ανοιξιάτικους μήνες. Επίσης, δεν έχει διαπιστωθεί κάποια συσχέτιση ανάμεσα στην αφθονία του πληθυσμού αυτής της τσούχτρας με την αύξηση της αλατότητας του νερού, αλλά ούτε και με τα ρυπασμένα νερά.

Κοτυλόριζα, Cotylorhiza tuberculata

-Κοτυλόριζα, Cotylorhiza tuberculata. Μεγάλη σε μέγεθος και με καφεκίτρινη απόχρωση, ως «τηγανητό αβγό». Είναι πολύ διαδεδομένη στο Αιγαίο και η διάμετρός της μπορεί να φθάσει τα 40 εκατοστά. Το σώμα της διαθέτει έντονο θολωτό σχήμα και περιτριγυρίζεται από ένα αυλακωτό δαχτυλίδι, κάτω από το οποίο βρίσκονται διαφόρων μεγεθών προσαρτήματα. Ζει στην ανοιχτή θάλασσα σε βάθος έως 7 μέτρα.  Το τσίμπημά της δεν είναι επικίνδυνο.





-Χρυσαλίδα, Aurelia aurita και.Moon Jelly Η μέδουσα αυτή είναι η πιο διαδεδομένη σε όλες τις θάλασσες.. Το τσίμπημά της δεν είναι ενοχλητικό για τους περισσότερους ανθρώπους.

Η μέδουσα  έχει διάμετρο από 5 έως 40 εκατοστά και αναγνωρίζεται εύκολα από τους τέσσερις γεννητικούς αδένες σε σχήμα πέταλου, οι οποίοι βρίσκονται πάνω στο σώμα της. Τα σώμα της, σε σχήμα καμπάνας είναι συνήθως διαφανές ή ελαφρώς λευκό, ενώ οι γεννητικοί αδένες είναι ροζ ή πορτοκαλί. Τα είδος αυτό έχει πολύ κοντά πλοκάμια στις παρυφές του σώματος του. Ζει σε παράκτιες περιοχές, κανάλια & όρμους

-Ριζόστομα, Rhizostoma pulmo. Είναι γνωστή και ως μεγάλη γαλάζια μέδουσα, ενώ η «ομπρέλα» της έχει γαλαζωπό χρώμα με μοβ αποχρώσεις ή μια μοβ ταινία στο εξωτερικό της μέρος. Το τσίμπημά της δεν είναι ενοχλητικό. 

«Εισβολικά» είδη μεδουσών

Μnemiopsis leidyi

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στις πληθυσμικές εξάρσεις των μεδουσών, όπως τονίζουν οι ειδικοί, προκαλείται από τα είδη - εισβολείς. Αυτά τα είδη μεδουσών μεταφέρονται με το έρμα των πλοίων ή μέσω των ρευμάτων. Η παρουσία τους σε οικοσυστήματα όπου δεν υπάρχουν φυσικοί θηρευτές μπορεί να προκαλέσει εξάρσεις με σοβαρές συνέπειες.
Ενδεικτική είναι η περίπτωση του είδους mnemiopsis leidyi στα τέλης της δεκαετία του '80. Οι μέδουσες αυτές μεταφέρθηκαν με το έρμα των πλοίων από τον Ατλαντικό στον Εύξεινο Πόντο με αποτέλεσμα την καταστροφή των ιχθυοαποθεμάτων αλιείας.

Ροπηλέμα, Rhopilema nomadica

-Ροπηλέμα, Rhopilema nomadica. Το 2007 εμφανίστηκε στο νότιο Ιόνιο πέλαγος και αργότεραστο Λακωνικό κόλπο, η τσούχτρα "Ροπηλέμα η νομαδική" (Rhopilema nomadica) που μοιάζει με ασπρο-γαλανό μπαλόνι, διαμέτρου 20-60 εκ. Αυτή η τσούχτρα που προκαλεί προβλήματα και στην αλιεία, φαίνεται ότι εισέλθει στη Μεσόγειο από την Ερυθρά Θάλασσα μέσω Σουέζ  και η  επαφή της με τον άνθρωπο είναι πολύ επώδυνη.  

Κυανή μέδουσα

Επίσης, εδώ και μερικά χρόνια έκανε την εμφάνισή της στα νερά της δυτικής Μεσογείου (ακτές Ισπανίας και Γαλλίας) το είδος Φυσάλια ή κυανή μέδουσα (Ρhysalia physalis). Αυτό το είδος ζει και αναπτύσσεται στον Ατλαντικό Ωκεανό, και κατά καιρούς όμως σποραδικά εμφανίζεται και στη Μεσόγειο. Παλαιότερα είχε εντοπισθεί και στις νότιες ακτές της Βρετανίας και της Ιρλανδίας. Οι επιστήμονες αποδίδουν τη μετακίνηση στα θαλάσσια ρεύματα και στους ευνοϊκούς ανέμους, αφού το είδος αυτό έχει σώμα σαν ασκό με μια κάθετη διαφανή μεμβράνη στην κορυφή που λειτουργεί σαν μικρό ιστίο. Η διάμετρος του φουσκωτού σώματος της Φυσάλια δεν ξεπερνάει τα 20 εκατοστά. Ο κίνδυνος βρίσκεται στα πλοκάμια της που μπορούν να φτάσουν τα 20 μέτρα, με χρώμα από το ανοικτό βιολετί ως το φούξια. Στις απολήξεις τους υπάρχουν περισσότερα από 10 είδη δηλητηρίων, το καθένα διαφορετικού χρώματος και για κάποια από αυτά δεν υπάρχει αντίδοτο. Οι γιατροί συνιστούν προσοχή, χωρίς να υπερτιμούν τον κίνδυνο. Η επαφή με τα πλοκάμια δεν σημαίνει ακαριαίο θάνατο. Εκτός από το κοινό τσούξιμο, το συγκεκριμένο είδος προκαλεί ταχυκαρδία, υπερβολική εφίδρωση, μυϊκούς σπασμούς με πρόσκαιρη τοπική παράλυση και μικρή δυσκολία στην αναπνοή.

 

Το 2010 στην παραλία  Πόρτο Τραμάντζου της Σαρδηνίας 69-χρονη Ισπανίδα  τουρίστρια πέθανε απο τσίμπημα κυανής μέδουσας  (Ρhysalia physalis).

Η Ισπανία έχει επιχειρήσει να επιβάλει έναν έλεγχο στον πληθυσμό των μεδουσών επανεισάγοντας έναν από τους φυσικούς εχθρούς τους, τη θαλάσσια χελώνα. Όμως η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και ο αυξημένος τουρισμός στις ακτές της εμποδίζουν τις χελώνες δεν συναντούν τις ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξή τους. Η λύση που προτείνεται, τουλάχιστον αυτή τη στιγμή, είναι ο συνδυασμός του ελέγχου της αλιείας και της ενίσχυσης των πληθυσμών των ψαριών με την ταυτόχρονη αλίευση των μεδουσών. Ήδη στη Δυτική Μεσόγειο και στα φιόρδ της Νορβηγίας, ειδικά επιφορτισμένα αλιευτικά πλοία ασχολούνται με αυτό το έργο. Η Ιαπωνία εδώ και μερικά χρόνια έχει εισαγάγει άλλου είδους τακτικής Εκεί, θανατώνουν τις μέδουσες με ειδικά κοφτερά δίχτυα. Πέρυσι ωστόσο ερευνητές του ιαπωνικού Πανεπιστημίου Σιμάνε απέδειξαν ότι η μέθοδος είναι ουσιαστικά ανώφελη και τούτο καθώς οι μέδουσες, ακόμη και νεκρές, εξακολουθούν να είναι τοξικές για αρκετά εικοσιτετράωρα, ενώ ο θάνατος επιφέρει ένα είδος οργασμικής αναπαραγωγής, με αποτέλεσμα οι πληθυσμοί τους να αυξάνονται σημαντικά.

Συμπτώματα

   Τα συμπτώματα μετά από μια επαφή – κέντρισμα από τσούχτρα ή μέδουσα είναι, (ανάλογα με την περίπτωση, δηλαδή αν είναι βαριά ή ελαφριά) τα εξής:

• Πόνος σαν κάψιμο, πολλές φορές έντονος, κοκκίνισμα του δέρματος και σε μερικές περιπτώσεις αποτύπωση στο δέρμα τμήματος της μέδουσας ή τσούχτρας που σας κέντρισε.
• Ναυτία
• Πτώση πίεσης
• Ταχυκαρδία
• Κεφαλαλγία
• εμετός
• διάρροια
• σπασμός των βρόγχων
• δύσπνοια.

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΟΓΟΣ ΠΑΝΙΚΟΥ!

Τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση που σας τσιμπήσει μέδουσα

1. Απομακρύνετε τα τυχόν κολλημένα στο σώμα σας πλοκάμια. Όχι όμως με γυμνά χέρια, διότι αυτό θα οδηγήσει σε κόλλημα των πλοκαμιών στα χέρια και μεταφορά του ερεθισμού εκεί.

2. Ξεπλύνετε την περιοχή του τσιμπήματος με άφθονο θαλασσινό νερό. Μη χρησιμοποιείτε γλυκό νερό, διότι μπορεί να ενεργοποιήσει κεντριά που έχουν μείνει στο δέρμα.

3. Το να πιέσουμε ή έστω ν' αγγίξουμε το σημείο του σώματος που δέχτηκε την επίθεση με άμμο ή φύκια είναι ό,τι το χειρότερο, αφού έτσι θα αυξήσουμε την ευαισθησία του δέρματος μας,

4. Τοποθετείστε στο σημείο του τσιμπήματος πάγο ή κρύες κομπρέσες. Αυτό περιορίζει τα τοπικά φαινόμενα από το δέρμα.

5. Αλείψτε την πάσχουσα περιοχή με κορτιζονούχο κρέμα. Περιορίζει την τοπική φλεγμονώδη αντίδραση και ανακουφίζει γρήγορα από το τσούξιμο και την φαγούρα. Αν δεν υπάρχει τέτοια κρέμα, χρησιμοποιείστε κομπρέσες με ξυδόνερο (1 μέρος ξύδι και 3 νερό), ή και υγρή αμμωνία. Βοηθά επίσης το κρασί, αλλά και η κόκα-κόλα. Έτσι αντιμετωπίζονται η φαγούρα και το τσούξιμο.

5. Πάρτε κάποιο χάπι αντισταμινικό. Με το χάπι αντιμετωπίζονται συστηματικότερα τα συμπτώματα. Η ανάγκη για χάπια τέτοιου είδους είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερη είναι η έκταση του προσβληθέντος δέρματος.

6. Τέλος αν τα συμπτώματα είναι έντονα και ιδιαίτερα αν δεν υποχωρούν μετά την εφαρμογή των τοπικών μέτρων, μπορεί να χρειασθεί κάποια ένεση κορτιζόνης.

πηγή: envifriends.blogspot.gr