Στρατηγικό σχέδιο δράσης για την αποτελεσματική ανακύκλωση

Στρατηγικό σχέδιο δράσης για την αποτελεσματική ανακύκλωση: Η περίπτωση της Λάρισας



#ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ
Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Master Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας**


Εδώ και αρκετές δεκαετίες έχει παρατηρηθεί ότι λόγω της αύξησης του πληθυσμού που σημειώνεται σε κάθε γωνιά του πλανήτη αυξάνεται παράλληλα και η κατανάλωση των αγαθών. Έτσι για να καλυφθούν οι απαιτήσεις των καταναλωτών, οι επιχειρήσεις είναι αναγκασμένες, όπως και το αναζητούν συνειδητά για αύξηση του κέρδους τους, να αυξήσουν των ρυθμό παραγωγής των αγαθών τους, με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται συνεχώς το περιβάλλον από την έλλειψη φυσικών πόρων καθώς και από τη ρύπανση που υφίσταται για την παραγωγή αυτών των αγαθών.
Για αυτό το λόγο, η χρήση της ανακύκλωσης των υλικών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των προαναφερθέντων αγαθών κρίνεται αναγκαία. Με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθεί η επιβάρυνση του περιβάλλοντος και θα αποκτήσουν τόσο οι τελικοί καταναλωτές όσο και οι εκάστοτε παραγωγοί οικολογική συνείδηση. Η ανακύκλωση όλων των ειδών αποτελεί εδώ και χρόνια το επίκεντρο της στρατηγικής όλων των εθνικών και τοπικών αρχών του πλανήτη.
Ο Δήμος Λαρισαίων είναι μια από αυτές τις αρχές που διαθέτει, από το 2006, ένα ενεργό στρατηγικό σχέδιο δράσης για την ανακύκλωση στην τοπική του επικράτεια. Σκοπός της συγκεκριμένης παρουσίασης είναι η αποτύπωση ενός νέου Στρατηγικού σχεδίου δράσης για την ανακύκλωση στο Δήμο Λαρισαίων, το οποίο θα βελτιστοποιεί το προϋπάρχον σχέδιο δράσης και θα χαράσσει τη σωστή πορεία για την επίτευξη της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής διάστασης.
Το Στρατηγικό σχέδιο δράσης στηρίχθηκε στις ανάγκες και τα προβλήματα που αποτυπώθηκαν μετά από μία επιτόπια έρευνα που έγινε στους κατοίκους της περιοχής το καλοκαίρι του 2014. Με τη χρήση αυτών των αποτελεσμάτων εντοπίστηκαν τα δυνατά και αδύνατα σημεία του υπάρχοντος σχεδίου δράσης και πατώντας πάνω σε αυτά καταρτίστηκε το Στρατηγικό σχέδιο δράσης που παρουσιάζεται εδώ. Στο σύνολό τους τα αποτελέσματα ήταν πολύ ενθαρρυντικά εφόσον οι ίδιοι οι κάτοικοι πιστεύουν στην ωφέλεια της ανακύκλωσης και μάλιστα το δείχνουν και έμπρακτα με τον ενεργό ρόλο τους σχεδόν σε όλα τα είδη ανακύκλωσης που διεξάγονται στο Δήμο τους.

Παρ’ όλα αυτά πρέπει να σημειωθεί πως υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και σε μερικές περιπτώσεις είναι και αναγκαία, όπως είναι η ενημέρωση των πολιτών ή η βελτίωση της προσβασιμότητας στα σημεία ανακύκλωσης.
Κύριο μέλημα του συγκεκριμένου στρατηγικού σχεδίου είναι η βελτίωση των σημείων που υστερούν σε λειτουργικότητα, γι’ αυτό το λόγο οι άξονες δράσεις που δημιουργήθηκαν για να επανδρώσουν αυτό το στρατηγικό σχέδιο δράσης περιέχουν τα συγκεκριμένα υστερούντα σημεία.

  
1. Εισαγωγή
Τα τελευταία χρόνια λόγω της ραγδαίας και άναρχης ανάπτυξης των μεγάλων αστικών κέντρων (Πότσιου, 2010), της ανόδου του βιοτικού επιπέδου και κατ’ επέκταση της αλλαγής των καταναλωτικών συνηθειών, παρατηρείται μια σημαντικά αυξητική τάση στην παραγωγή των αστικών απορριμμάτων. Παράλληλα εντείνεται το πρόβλημα εξεύρεσης κατάλληλων εκτάσεων και ικανής χωρητικότητας για κατασκευή ΧΥΤΑ, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις μετά την εξεύρεσή τους υπάρχουν έντονες αντιδράσεις κοινωνικής αποδοχής των χώρων αυτών. Εκτός αυτού, μεγάλες ποσότητες χρήσιμων υλικών όπως χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, πλαστικό, μέταλλα και ξύλο οδεύουν προς ταφή στους ΧΥΤΑ, μειώνοντας δραματικά τη διάρκεια ζωής τους, ενώ θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν είτε με την επαναχρησιμοποίησή τους είτε με την ανακύκλωση και τη χρήση τους σε νέες εφαρμογές, εξοικονομώντας έτσι τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών και ενέργειας. Οι σύγχρονες όμως αντιλήψεις και πρακτικές για τη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων υπαγορεύουν πλέον σχεδιασμό και υλοποίηση ολοκληρωμένων συστημάτων, με βασικούς στόχους την αειφορία και την αποτελεσματική διαχείριση και εξοικονόμηση φυσικών πόρων και ενέργειας, την προστασία της δημόσιας υγείας, τη δραστική μείωση των απορριμμάτων που οδηγούνται προς διάθεση (ώστε οι ΧΥΤΑ να μετατραπούν σε ΧΥΤΥ), ανάκτησης εξ’ αυτών όλων των υλικών που μπορούν να ανακυκλωθούν, γεγονός που μεταξύ άλλων διευκολύνει και την επιμήκυνση της ζωής ενός ΧΥΤΥ, αλλά και μειώνει δραματικά τις τυχόν επιβλαβείς συνέπειές του σε περίπτωση αστοχιών (Διεύθυνση Καθαριότητας Περιβάλλοντος Δήμου Λαρισαίων, 2011).


2. Η Ανακύκλωση στη Λάρισα
2.1 Οι δράσεις και η πορεία του Δήμου Λαρισαίων για την ανακύκλωση
Ο Δήμος Λαρισαίων συμμετέχει εδώ και πολλά χρόνια σε προγράμματα ορθολογικής διαχείρισης απορριμμάτων και δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην ανακύκλωση υλικών (Δήμος Λαρισαίων, 2014).
Ήδη, μέσω της Υπηρεσίας Καθαριότητας Περιβάλλοντος, εδώ και μια δεκαετία συλλέγει και ανακυκλώνει χαρτί από όλες τις σχολικές μονάδες (εφημερίδες, περιοδικά, κλπ), καθώς και χαρτόκουτα συσκευασίας από όλα τα εμπορικά καταστήματα της πόλης. Επιπρόσθετα, τα τελευταία χρόνια ο Δήμος Λαρισαίων πρωτοστατεί στην ανακύκλωση μπαταριών, παλαιών ηλεκτρικών & ηλεκτρονικών συσκευών, παλαιών ελαστικών αυτοκινήτων, Οχημάτων Τέλους Κύκλου Ζωής, λαμπτήρων κλπ. Επίσης, τον Ιουνίου του 2009 ξεκίνησε το πρόγραμμα Ανακύκλωσης Συσκευασιών (χαρτί, αλουμίνιο, γυαλί, πλαστικό και λευκοσίδηρος), με τη μέθοδο της διαλογής στην πηγή με τους μπλε κάδους ανακύκλωσης. Για το λόγο αυτό κατασκευάστηκε το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ).
Για να ενημερωθεί ο κόσμος για την ανακύκλωση και των ειδών ανακύκλωσης που δραστηριοποιούνται μέσα στην πόλη διοργανώθηκαν πολλές δράσεις από την πλευρά του Δήμου, με σημαντικότερες τις παρακάτω:
 Οι κάτοικοι της πόλης αρχικά ενημερώθηκαν για τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η ανακύκλωση από συνεργεία του Δήμου Λαρισαίων που πέρασαν από κάθε γειτονιά και με τη μέθοδο πόρτα - πόρτα μοίρασαν την τσάντα ανακύκλωσης καθώς και έντυπο υλικό με οδηγίες
 Πραγματοποιήθηκε βράβευση των σχολείων που συμμετείχαν με ομαδικό έργο στο διαγωνισμό του Δήμου Λαρισαίων με θέμα την Ανακύκλωση, ο οποίος είχε προκηρυχθεί από την άνοιξη του 2009, όταν ξεκίνησε το πρόγραμμα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των μαθητών της Γ΄ δημοτικού των σχολείων της πόλης σε θέματα ΚαθαριότηταςΑνακύκλωσης-Περιβάλλοντος
 Πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις σε σχολεία ή οργανώθηκαν ενημερωτικές εκδηλώσεις, με παρουσίαση περιβαλλοντικών θεμάτων, σε μαθητές από αρμόδιους για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Σε αυτές προβλήθηκαν παρουσιάσεις και βιντεοταινίες και έγινε συζήτηση για θέματα όπως η διαχείριση των αποβλήτων, η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση και η εξοικονόμηση ενέργειας
 Στη γιορτή του Δήμου Λαρισαίων για την «Ημέρα Περιβάλλοντος» μοιράστηκε ενημερωτικό υλικό στους Λαρισαίους πολίτες και έγινε ενημέρωση για την ανακύκλωση
 Στο χώρο του ετήσιου Φεστιβάλ Πηνειού διοργανώθηκε το Λούνα Παρκ της Ανακύκλωσης στο οποίο τα παιδιά μέσα από διάφορα παιχνίδια έμαθαν για την ανακύκλωση (Δήμος Λαρισαίων, 2014) Η ωφέλεια όλων των ειδών ανακύκλωσης είναι πολύ μεγάλη, γι’ αυτό και στη συνέχεια θα γίνει αναλυτική παρουσίαση των ειδών ανακύκλωσης που δραστηριοποιούνται στο Δήμο Λαρισαίων.


2.2 Μπλε κάδοι ανακύκλωσης (χαρτί, αλουμίνιο, γυαλί, πλαστικό, λευκοσίδηρος)
Στους μπλε κάδους τοποθετούνται όλα μαζί τα ανακυκλώσιμα υλικά, δηλαδή χαρτί και χάρτινες συσκευασίες (π.χ. τροφίμων, απορρυπαντικών), αλουμίνιο (π.χ. κουτάκια αναψυκτικών, μπύρας), γυάλινες συσκευασίες (π.χ. μπουκάλια νερού και ποτών, βαζάκια τροφίμων), πλαστικές συσκευασίες (π.χ. μπουκάλια νερού, γαλακτοκομικών, χυμών, πλαστικές συσκευασίες τροφίμων, ειδών προσωπικής φροντίδας, ειδών καθαρισμού και πλαστικές σακούλες) και λευκοσιδηρές συσκευασίες (π.χ. κονσέρβες τροφίμων). Όλα αυτά αφού συλλεχθούν από τους κάδους μεταφέρονται στο Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) και αφού γίνουν οι διαδικασίες που απαιτούνται επιστρέφουν στην αγορά (Δήμος Λαρισαίων, 2014).


2.2.1 ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΜΠΛΕ ΚΑΔΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΛΑΡΙΣΑΣ
Η χωροθέτηση των υπαρχόντων μπλε κάδων που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην επικράτεια του Δήμου Λάρισας απεικονίζεται στον ακόλουθο χάρτη.

Όπως φαίνεται και στο Χάρτη η χωροθέτηση είναι ικανοποιητική, αφού σε όλα τα οικοδομημένα τετράγωνα υπάρχει επαρκής αριθμός κάδων ανακύκλωσης. Εντύπωση δημιουργεί το γεγονός πως ακόμα και στις πιο περιφερειακές περιοχές υπάρχει ένας αξιόλογος αριθμός κάδων που ικανοποιεί τις ανάγκες των κατοίκων σε αυτές.


2.3 Κάδοι ανακύκλωσης Μπαταριών
Σήμερα υπάρχει μεγάλη ποικιλία μπαταριών κάθε τύπου, που καλύπτουν όλες τις απαιτήσεις. Δε παύουν όμως όλες να περιέχουν στοιχεία και ηλεκτρολύτες των οποίων η τελική διάθεση αποτελεί πρόβλημα. Οι μπαταρίες περιέχουν οξέα, μόλυβδο και άλλους ρύπους που μπορούν να δραπετεύσουν στις κοντινές υδάτινες επιφάνειες ή να διηθηθούν στις πηγές των υπόγειων νερών, όταν αποθηκεύονται ή διατίθενται εσφαλμένα (Μπαλαμπάνη κ. α., 2006).
Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της ανακύκλωσης των μπαταριών είναι αυτά που φαίνονται έπειτα:
 Τα μέταλλα που λαμβάνονται επαναχρησιμοποιούνται και τίθενται πίσω στη διαδικασία κατασκευής για να παρασκευαστούν περισσότερες μπαταρίες
 Το πλαστικό ανακυκλώνεται για να χρησιμοποιηθεί και πάλι
 Το κόστος της επιχωμάτωσης μπαταριών κερδίζεται
 Εξοικονομούνται οι φυσικοί πόροι Ο Δήμος Λαρισαίων στηρίζει τα εγκεκριμένα συστήματα ανακύκλωσης μπαταριών, όπως η ΑΦΗΣ (Ανακύκλωση Φορητών Ηλεκτρικών Στηλών). Γι’ αυτό και πλέον, υπάρχουν κάδοι ΑΦΗΣ στα περισσότερα καταστήματα της πόλης καθώς και στα Δημόσια κτήρια (Δήμος Λαρισαίων, 2014).


2.4 Κάδοι ανακύκλωσης Ηλεκτρικών και Ηλεκτρονικών συσκευών (ΑΗΗΕ)
Η ανακύκλωση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών απαντάται τα τελευταία χρόνια.
Οι συσκευές που ανήκουν σε αυτές τις κατηγορίες είναι οι ακόλουθες:
 Μικρές και μεγάλες οικιακές συσκευές
 Εξοπλισμός πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών
 Καταναλωτικά είδη (π.χ. τηλεόραση)
 Φωτιστικά είδη  Ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εργαλεία
 Παιχνίδια, εξοπλισμός ψυχαγωγίας και αθλητισμού
 Ιατρο-τεχνολογικές συσκευές  Όργανα παρακολούθησης και ελέγχου
 Συσκευές αυτόματης διανομής (Οδηγία 2002/96/ΕΚ, 2003)


Τα κύρια συστατικά που ανακυκλώνονται από τα ηλεκτρικά/ηλεκτρονικά απορρίμματα μετά το τέλος του κύκλου της ζωής τους είναι το γυαλί, το μέταλλο (χάλυβας, χρυσός, αργυρός, παλλάδιο, λευκόχρυσος, ιρίδιο κλπ) και το πλαστικό (Ravi, 2012). Οι ηλεκτρικές/ηλεκτρονικές συσκευές καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας και περιέχουν τοξικές ουσίες επικίνδυνες για το περιβάλλον και την υγεία, οπότε η ανακύκλωσή τους θεωρείται αναγκαία (Kiddee et al., 2013). Η ανακύκλωση (με ή χωρίς αποσυναρμολόγηση) περιλαμβάνει την επεξεργασία, την ανάκτηση και την επανακατεργασία των υλικών που περιέχονται στα χρησιμοποιούμενα προϊόντα ή εξαρτήματα.
Η αλυσίδα της ανακύκλωση των ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών συσκευών αποτελείται από τρία βασικά στάδια:
1. τη συλλογή
2. τη διαλογή - αποσυναρμολόγηση και προεπεξεργασία (μηχανική επεξεργασία) 3. το τέλος της επεξεργασίας (συμπεριλαμβανομένης και της διάθεσης) (UNEP StEP, 2009)


Τα σημαντικότερα οφέλη της ανακύκλωσης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών είναι αυτά που υπάρχουν παρακάτω:
 Μειώνεται χαρακτηριστικά ο όγκος των απορριμμάτων των ΧΥΤΑ
 Μειώνεται η ρύπανση του περιβάλλοντος
 Ανακτώνται χρήσιμα και πολύτιμα υλικά Ο Δήμος Λαρισαίων συνεργάζεται με το εγκεκριμένο σύστημα ανακύκλωσης ηλεκτρικού & ηλεκτρονικού υλικού ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ Α.Ε. Ήδη συλλέγει ποσότητες οι οποίες οδηγούνται σε ανακύκλωση μέσω ειδικών κάδων, αλλά επίσης και αρκετά καταστήματα πώλησης ή επισκευής ηλεκτρικών ειδών ανακυκλώνουν τις παλιές συσκευές (Δήμος Λαρισαίων, 2014).


2.5 Ανακύκλωση Οχημάτων
Η ανακύκλωση των παλαιών αυτοκινήτων είναι πλέον υποχρεωτική σύμφωνα με την οδηγία 2000/53/ΕΚ, ενώ πολλά ανταλλακτικά μπαίνουν ξανά στη διαδικασία παραγωγής.
Αρμόδιος φορέας για την περισυλλογή των εγκαταλειμμένων αυτοκινήτων είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Πρέπει να σημειωθεί πως η απόσυρση των αυτοκινήτων γίνεται δωρεάν, χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση του ιδιοκτήτη. Η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη διότι σε διάφορα μέρη του αυτοκίνητου περιέχονται επικίνδυνα υλικά, όπως μόλυβδος, υδράργυρος, ορυκτέλαια κ.ά., τα οποία πρέπει να αφαιρούνται. Ορισμένα από τα υλικά των οχημάτων ανακυκλώνονται στην Ελλάδα (λάστιχα), ενώ άλλα στο εξωτερικό (υγρά φρένων) και όσο υπάρχει δυνατότητα αυτά τα υλικά επαναχρησιμοποιούνται (Αβανίδου, 2010). Ο Δήμος Λαρισαίων συνεργάζεται με εγκεκριμένο σύστημα ανακύκλωσης ΟΤΚΖ (Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής) και οδηγεί προς ανακύκλωση τα εγκαταλειμμένα οχήματα (Δήμος Λαρισαίων, 2014).


2.6 Κάδοι ανακύκλωσης ειδών Ιματισμού
Από το καλοκαίρι του 2012 ο Δήμος Λαρισαίων, με συντονιστή την Υπηρεσία Καθαριότητας Περιβάλλοντος, ξεκίνησε συνεργασία με την εταιρεία GreenCollect, η οποία, με έδρα τον Βόλο, δραστηριοποιείται στον τομέα της ανακύκλωσης ειδών ιματισμού τοποθετώντας ειδικούς κάδους συλλογής παλαιού και καινούριου ρουχισμού, υποδημάτων, λευκών ειδών κ.λπ. φροντίζοντας για τη συλλογή τους με δικά τους οχήματα.
Η περαιτέρω αξιοποίηση του υλικού περιλαμβάνει την επαναχρησιμοποίηση του υλικού, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατόν, ή την ανακύκλωση των φθαρμένων τεμαχίων με σκοπό την κατασκευή νέων υλικών όπως μονωτικά υλικά, ίνες για παραγωγή νέων ρούχων κ.ά.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ακόμη κέντρο διαλογής που να ξεχωρίζει τα ρούχα ανάλογα με την ποιότητά τους, έτσι αποστέλλονται σε κέντρα διαλογής του εξωτερικού. Το εν λόγω εγχείρημα έχει διπλά θετικό αποτέλεσμα, αφενός διότι μέρος των συλλεγόμενων υλικών καταλήγουν σε ομάδες πληθυσμού που τα έχουν ανάγκη (κοινωνικά παντοπωλεία, ιδρύματα κ.τ.λ.), αφετέρου μεγάλος όγκος υλικών (φθαρμένα, σχισμένα) εκτρέπεται από το ρεύμα των απορριμμάτων που αποτίθενται στον ΧΥΤΑ και αξιοποιείται, έτσι ώστε τελικά επιτυγχάνεται εξοικονόμηση πρώτων υλών και ενέργειας.
Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι κάθε χρόνο παράγονται περίπου 120.000 τόνοι φθαρμένων ειδών ιματισμού - μια ποσότητα που επιβαρύνει σημαντικά τους δήμους και περιορίζει τη χωρητικότητα των ΧΥΤΑ.
Στη διαλογή προκύπτουν πέντε βασικές ομάδες προϊόντων:
 40% ενδύματα που χρησιμοποιούνται/φοριούνται ξανά
 35% πρώτες ύλες για την βιομηχανία υφασμάτων (στουπιά)
 10% πρώτες ύλες για την κλωστοϋφαντουργία
 5% πρώτες ύλες για την βιομηχανία χαρτιού και χαρτονιού
 10% υπολειμματικά υλικά που πρέπει να απορρίπτονται Ενδεικτικός χρόνος διάλυσης υλικών στο περιβάλλον:
 Βαμβακερό ύφασμα 1-5 μήνες
 Μάλλινο ύφασμα 1 χρόνος
 Δέρμα έως 50 χρόνια Υλικά από νάιλον 30-40 χρόνια (Δήμος Λαρισαίων, 2014).


2.7 Κάδοι ανακύκλωσης Λαμπτήρων
Με την κατάργηση των λαμπτήρων πυράκτωσης, όλο και περισσότεροι περιέχουν υδράργυρο. Ο υδράργυρος επιβαρύνει δραματικά το οικοσύστημα, μολύνοντας όλη τη ζωική και τροφική αλυσίδα. Γι’ αυτό το λόγο οι λαμπτήρες πρέπει να ανακυκλώνονται με τις κατάλληλες διαδικασίες.
Οι λαμπτήρες συλλέγονται σε διάφορα σημεία, τα οποία φαίνονται στη συνέχεια:
 Σημεία συλλογής συμβεβλημένων δήμων
 Καταστήματα πώλησης λαμπτήρων εξειδικευμένα και μη
 Καταστήματα ηλεκτρολογικού εξοπλισμού ή επιλεγμένα super market Μετά τη συλλογή τους, τα απόβλητα των λαμπτήρων μεταφέρονται σε ειδικά αδειοδοτημένους χώρους προσωρινής αποθήκευσης ΑΗΗΕ από μεταφορείς που στη συνέχεια τα μεταφέρουν εκτός Ελλάδας, αφού στην Ελλάδα δεν υπάρχει εργοστάσιο επεξεργασίας αποβλήτων λαμπτήρων. Η Επεξεργασία των αποβλήτων λαμπτήρων γίνεται σε εγκαταστάσεις του εξωτερικού (Βέλγιο, Γερμανία) που έχουν λάβει έγκριση περιβαλλοντικών όρων και άδεια διαχείρισης ΑΗΗΕ από τις αρμόδιες αρχές της χώρας τους και έχουν εισάγει πιστοποιημένα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η ανακύκλωση των λαμπτήρων κρίνεται απαραίτητη, διότι ανακτώνται χρήσιμα υλικά, όπως μέταλλα σιδηρούχα, χαλκό, αλουμίνιο, κυρίως γυαλί (που φτάνει στο 51%), πλαστικό, αλλά και πούδρα φθορισμού.


Γυαλί: Η ποσότητα γυαλιού χρησιμοποιείται για την κατασκευή καινούργιων λαμπτήρων. Το ανακυκλωμένο γυαλί μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τις υαλοποιίες αντί της άμμου με αποτέλεσμα:
 τη μικρότερη κατανάλωση ενέργειας, καθώς το ανακυκλωμένο γυαλί ρευστοποιείται πιο εύκολα από την άμμο
 την εξόρυξη λιγότερων φυσικών πρώτων υλών Μέταλλα: Ανακυκλώνονται πλήρως στη βιομηχανία μετάλλων. Υδράργυρος: Ανακτάται και καθαρίζεται πλήρως. Στη συνέχεια χρησιμοποιείται ξανά.


Σκόνες φθορισμού: Εξουδετερώνονται και στη συνέχεια θάβονται σε ειδικούς χώρους υγειονομικής ταφής, χωρίς επιβάρυνση για το περιβάλλον. Τα υλικά αυτά ανακυκλώνονται σε ποσοστό 98%. Επίσης, από τη στιγμή που δεν πέφτουν αυτά τα υλικά στα απορρίμματα, μειώνεται ο όγκος των σκουπιδιών και η δυσκολία της διαχείρισης τους. Τέλος, επιτυγχάνεται σωστή διαχείριση του υδραργύρου, που είναι ένα επικίνδυνο χημικό στοιχείο, που δεν πρέπει να διαφεύγει στο περιβάλλον, το οποίο μέσω της ανακύκλωσης εξασφαλίζει την ασφαλή συλλογή του και την επαναχρησιμοποίησή του (Ανακύκλωση συσκευασιών Α.Ε., 2014). Ο Δήμος Λαρισαίων συνεργάζεται με το εγκεκριμένο σύστημα ανακύκλωσης λαμπτήρων ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ Α.Ε. Ήδη συλλέγει ποσότητες οι οποίες οδηγούνται σε ανακύκλωση μέσω ειδικών κάδων, αλλά επίσης και αρκετά καταστήματα πώλησης ανακυκλώνουν τους παλιούς λαμπτήρες (Δήμος Λαρισαίων, 2014).


2.8 Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ)
Το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) βρίσκεται 3,7 χιλιόμετρα από τον οικισμό Μαυρόλιθο του Δήμου Μακρυχωρίου, εντός ιδιόκτητου οικοπέδου του Δήμου Λαρισαίων βορείως της πόλης της Λάρισας σε απόσταση περίπου 25km, στον ίδιο χώρο με τις λοιπές εγκαταστάσεις του Χώρου Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) Λάρισας. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 2002 με χρηματοδότηση από το πρόγραμμα ΕΑΠΤΑ-2 και το κόστος του ανήλθε σε πάνω από 1.000.000 €. Στα πλαίσια υλοποίησης του Προγράμματος Ανακύκλωσης Συσκευασιών στην πόλη μας, αποφασίστηκε το 2008 η παραχώρηση της χρήσης του στον νεοσύστατο Ενιαίο Σύνδεσμο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Νομού Λάρισας, ο οποίος έχει την μορφή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου και στο 39μελές διοικητικό του συμβούλιο εκπροσωπούνται όλοι οι ΟΤΑ του Νομού Λάρισας. Το εργοστάσιο διαλογής αποτελείται από ισόγειο κτίσμα συνολικού εμβαδού 1.389,58 m2, εντός του οποίου υπάρχει ο απαραίτητος μηχανολογικός εξοπλισμός για την διαλογή και δεματοποίηση ανά κατηγορία ανακυκλώσιμου υλικού (δηλαδή χαρτί, πλαστικό κλπ.) ώστε να είναι εύκολη η προώθηση στα εργοστάσια ανά την Ελλάδα. Το ΚΔΑΥ δέχεται μόνο διαχωρισμένα στην πηγή ανακυκλώσιμα υλικά που προέρχονται από τους μπλε κάδους. Τα ανακυκλώσιμα υλικά θα παραδίδονται στην μονάδα μέσω των οχημάτων ανακύκλωσης που για τον σκοπό αυτό απασχολούνται από τον Δήμο Λαρισαίων.


Η βασική διαδικασία λειτουργίας της Μονάδας έχει ως εξής:
 Τα οχήματα συλλογής θα εκφορτώνουν στην χοάνη τροφοδοσίας
 Για την υποδοχή του όγκου των προσκομιζόμενων υλικών, στις περιπτώσεις που η χωρητικότητα της χοάνης δεν επαρκεί, στο κτίριο προβλέπεται χώρος υποδοχής όπου τα υλικά μπορούν να παραμένουν προσωρινά μέχρι την προώθησή τους για διαχωρισμό
 Από την χοάνη τα υλικά, με την βοήθεια ανυψωτικής ταινίας, θα διέρχονται μέσω δονητικού κόσκινου, διαμέτρου οπών 5cm, για την κατακράτηση των θραυσμάτων γυαλιού, των μικροαντικειμένων, της σκόνης κλπ.
 Στον χώρο της τροφοδοσίας και της ανυψωτικής ταινίας μπορεί να υπάρχει προδιαχωρισμός των χαρτονιών που απορρίπτονται στους κάδους, τα οποία εύκολα δημιουργούν πρόβλημα υπερφόρτωσης των γραμμών διαχωρισμού, λόγω του όγκου που καταλαμβάνουν
 Τα μη διερχόμενα από το κόσκινο υλικά θα μεταφέρονται στον κατεξοχήν τμήμα επεξεργασίας, που είναι η μεταφορική ταινία. Εκατέρωθεν της ταινίας διαλογείς θα διαχωρίζουν τα υλικά, ανάλογα με το είδος και την ποιότητα τους.  Στο τέλος της μεταφορικής ταινίας θα υπάρχει μαγνήτης, για την συγκράτηση των σιδερένιων κουτιών. Ο μαγνήτης τοποθετείται στο τέλος της μεταφορικής ταινίας ώστε να μην παρασύρει ελαφρά αντικείμενα
 Όταν οι κάδοι, στους οποίους τοποθετούνται από τους διαλογείς τα υλικά γεμίσουν, θα μεταφέρονται στον χώρο του δεματοποιητή με την βοήθεια του περιστροφικού κλαρκ. Εκεί τα υλικά θα αδειάζονται στην χοάνη της πρέσας και κατόπιν θα δεματοποιούνται
 Τα δέματα κάθε κατηγορίας υλικών, μετά την ζύγιση και καταγραφή, θα μεταφέρονται για αποθήκευση
 Τα τελικά προϊόντα θα μεταφέρονται στις αγορές, με συχνότητα από εβδομαδιαία έως και μηνιαία
 Τα υπόλοιπα υλικά, δηλ. όσα έχουν εναπομείνει μετά την διαδικασία διαχωρισμού, αποτελούνται στην ουσία από τις προσμίξεις και το ποσοστό των υλικών που δεν έγινε δυνατόν να ανακτηθεί, θα μεταφέρονται στον ΧΥΤΑ για ταφή. Η δυναμικότητα της μονάδας με λειτουργία σε μία ημερήσια βάρδια είναι η ακόλουθη:
 Δυναμικότητα επεξεργασίας: 9 Τόνοι υλικών Ανά Ημέρα  Ημερήσια λειτουργία: 6 Ώρες Ανά Ημέρα  Ωριαία δυναμικότητα ΚΔΑΥ: 1,5 Τόνοι Ανά Ώρα


Αν προκύψει ανάγκη, η μονάδα μπορεί να λειτουργήσει και σε δύο βάρδιες ανά ημέρα, οπότε η δυναμικότητα επεξεργασίας θα αυξηθεί σε 18 τόνους υλικών ανά ημέρα αστοχιών (Διεύθυνση Καθαριότητας Περιβάλλοντος Δήμου Λαρισαίων, 2011).

3. Στρατηγικό σχέδιο δράσης για την αποτελεσματική ανακύκλωση


3.1 Στρατηγικό Όραμα
Το στρατηγικό όραμα του συγκεκριμένου σχεδίου δράσης είναι η βελτίωση του ήδη υπάρχοντος στρατηγικού σχεδίου δράσης για την ανακύκλωση, που υλοποιείται στο Δήμο Λάρισας, το οποίο θα φέρει τον αρχικό σχεδιασμό στη σωστή πορεία για την επίτευξη της περιβαλλοντικής, κοινωνικής και οικονομικής διάστασης.


3.2 Σκοπός
Σκοπός του συγκεκριμένου στρατηγικού σχεδίου είναι όπως προαναφέρθηκε και παραπάνω η βελτιστοποίηση του αρχικού σχεδίου και αν είναι εφικτό κάποια στιγμή η ενεργοποίησή του, στο πλαίσιο ενός μακρόπνοου σχεδιασμού, για την ανακύκλωση σε τοπικό επίπεδο.


3.3 Εμπόδια
Όπως αναφέρθηκε και στο ξεκίνημα αυτό το προτεινόμενο στρατηγικό σχέδιο δράσης στηρίχθηκε στα αποτελέσματα μίας έρευνας που έγινε στους κατοίκους της περιοχής. Με βάση αυτά λοιπόν τα αποτελέσματα εντοπίστηκαν κάποιες αδυναμίες και κάποια εμπόδια στην υλοποίηση του υπάρχοντος στρατηγικού σχεδίου.
Από τη εξέταση της έρευνας έχουν εντοπισθεί τα ακόλουθα εμπόδια στην επίτευξη του παραπάνω σκοπού:
 Άγνοια ορισμένων ειδών ανακύκλωσης
 Άγνοια της ανακύκλωσης από συγκεκριμένες ομάδες
 Ο Δήμος δε διαθέτει τα απαραίτητα μέσα για την ανακύκλωση


3.4 Στρατηγική
Αυτά τα προβλήματα έρχεται με τη σειρά του να λύσει το παρόν στρατηγικό σχέδιο. Οι δράσεις του στρατηγικού σχεδίου αποσκοπούν στην άρση των παραπάνω εμποδίων και στην επίτευξη των ακόλουθων στόχων:
 Ενημέρωση των πολιτών για όλα τα είδη ανακύκλωσης που διεξάγονται στο Δήμο
 Προσέκλυση των απρόσιτων ομάδων
 Απόκτηση των απαραίτητων μέσων για την ανακύκλωση


3.5 Άξονες δράσεις
Οι παρακάτω άξονες δράσεις θα δώσουν την σωστή πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για τα επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν οριστεί στην στρατηγική.


3.5.1 Πρώτος άξονας δράσης – Ενημέρωση
Σύμφωνα με τον πρώτο στόχο πρέπει να γίνει ενημέρωση των πολιτών για όλα τα είδη ανακύκλωσης που δραστηριοποιούνται στο Δήμο Λαρισαίων. Αυτό κρίθηκε απαραίτητο γιατί πολλοί ερωτώμενοι είχαν άγνοια αρκετών ειδών, όπως οι λευκοσιδηρές συσκευασίες, οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, τα παλιά οχήματα, τα είδη ιματισμού και οι λαμπτήρες. Αυτήν η άγνοια οφείλεται στη μη σωστή ενημέρωση των πολιτών, διότι στα υπόλοιπα είδη που έγινε μεγάλη εκστρατεία όλοι οι πολίτες ήταν ενημερωμένοι για την ανακύκλωση αυτών των ειδών.
Καταρχάς, η ενημέρωση θα επικεντρωθεί μόνο στα προαναφερθέντα μη αναγνωρισμένα είδη ανακύκλωσης.
Δεύτερον, σύμφωνα με την έρευνα τα δημοφιλέστερα μέσα ενημέρωσης κρίθηκαν το οικείο περιβάλλον, το διαδίκτυο, η τηλεόραση και οι δράσεις ενημέρωσης του Δήμου, άρα η ενημέρωση για να είναι επιτυχής πρέπει να γίνει μέσω αυτών των ενημερωτικών μέσων.
Επομένως, ο Δήμος πρέπει να δημιουργήσει κοινωνικά προφίλ στο διαδίκτυο (facebook, twitter κλπ) με το έργο του για την ανακύκλωση και επίσης να γνωστοποιήσει την ιστοσελίδα του για την ανακύκλωση στους πολίτες (π.χ. με ένα ενημερωτικό σημείωμα στους λογαριασμούς της ΔΕΥΑΛ).
Επίσης, μπορεί να προβάλει μικρά διαφημιστικά για το έργο που κάνει για την ανακύκλωση μέσω των τοπικών καναλιών. Και φυσικά να συνεχίσει να διοργανώνει εκδηλώσεις και δράσεις για την ανακύκλωση και να μοιράζει ενημερωτικά φυλλάδια με τα είδη τις ανακύκλωσης που δεν είναι τόσο γνωστά. Τέλος, μετά από αυτήν την προβολή θα μπει σε εφαρμογή το σημαντικότερο ενημερωτικό μέσο, η μεταφορά των πληροφοριών από στόμα σε στόμα γύρω από το οικείο περιβάλλον του καθενός.


3.5.2 Δεύτερος άξονας δράσης – Συμμέτοχη
Σαν δεύτερος στόχος στην στρατηγική ορίστηκε η προσέλκυση των απρόσιτων ομάδων. Από τα αποτελέσματα της έρευνας σαν απρόσιτες ομάδες θεωρούνται οι άνδρες, οι νέοι και οι ηλικιωμένοι.
Αυτές οι ομάδες προέκυψαν είτε γιατί απέφευγαν να συμμετάσχουν στην έρευνα είτε γιατί είχαν πολύ υψηλά ποσοστά άγνοιας των ειδών ανακύκλωσης. Οπότε στόχος αυτού του άξονα είναι η προσέλκυσή τους και φυσικά οι προσέλκυση όσων περισσότερων πολιτών μπορούν να εμπλακούν με την ανακύκλωση.
Σε πρώτη φάση μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ενημέρωσης που έχει αναλυθεί στον άξονα ένα με τη διαφορά ότι κάποιες καμπάνιες πρέπει να έχουν στόχο αυτές τις κατηγορίες (π.χ. μια ενημερωτική καμπάνια στα ΤΕΙ Λάρισας ή σε κάποια ΚΑΠΗ). Επίσης, θα δοθούν κίνητρα για να ανακυκλώνει κάποιος, όπως να τοποθετηθούν ανταποδοτικοί κάδοι ανακύκλωσης (για κάθε προϊόν που ανακυκλώνει ο πολίτης παίρνει κάποια κέρματα ή πόντους που μπορεί να εξαργυρώσει σε συγκεκριμένα καταστήματα) ή με την επιστροφή ανακυκλώσιμων υλικών σε ορισμένα καταστήματα να έχει έκπτωση στην αγορά των νέων προϊόντων.
3.5.3 Τρίτος άξονας δράσης – Εργαλεία
Ως τρίτος και τελευταίος στόχος ορίστηκε η απόκτηση των απαραίτητων μέσων για ανακύκλωση από το Δήμο. Ένα ερώτημα που δέχθηκε μεγάλη κριτική από τον κόσμο και τα αποτελέσματα της έρευνας δεν ήταν καθόλου ενθαρρυντικά. Όμως και τα ερωτήματα για την προσβασιμότητα και την πληρότητα των κάδων ανακύκλωσης δεν είχαν πολύ καλά αποτελέσματα. Το ζήτημα τώρα είναι η επίλυσή αυτών των προβλημάτων.
Στην αρχή πρέπει να γίνει μία απογραφή του εξοπλισμού που υπάρχει αυτή τη στιγμή στη διάθεση του Δήμου. Δεύτερο σημείο να γίνει καταγραφεί των μεγάλων ελλείψεων σε εξοπλισμό.
Στη συνέχεια, πρέπει να γίνει μία μελέτη για τα σημεία ανακύκλωσης αν χρειάζεται επέκταση το δίκτυο ή δημιουργία περισσοτέρων στις ήδη υπάρχουσες διαδρομές για μείωση των αποστάσεων. Και τέλος, η ανεύρεση των χρημάτων για αυτές τις αλλαγές.
Το τελευταίο κομμάτι για την ανεύρεση των χρημάτων ίσως να είναι και το πιο φλέγον παρ’ όλα αυτά υπάρχουν τρόποι. Πρώτον, ταμείο μπορεί να είναι η ίδια η ανακύκλωση, διότι κάθε χρόνο συλλέγονται αξιόλογα ποσά από την ανακύκλωση όλων των ειδών που έχουν αναφερθεί παραπάνω. Επίσης, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν χρήματα από Ευρωπαϊκά προγράμματα που είναι για αυτό το σκοπό.


4. Συμπεράσματα
Η αναγκαιότητα της ανακύκλωσης είναι πλέον αδιαμφισβήτητη, το θέμα τώρα έγκειται αν γίνεται και σε ποιο βαθμό γίνεται. Ο Δήμος Λαρισαίων έχει αποδείξει την ενεργό του δράση και όχι μόνο βάζοντας μερικούς κάδους ανακύκλωσης να παινεύεται ότι συμμετέχει στη ανακύκλωση, αλλά μέσα από ένα συγκεκριμένο στρατηγικό σχέδιο δράσης που σχεδιάστηκε με μόνο στόχο την σωστή και λειτουργική διαδικασία της ανακύκλωσης. Ένα σχέδιο που λειτούργησε και λειτουργεί ακόμα και σήμερα αρκετά καλά, αλλά πάντα υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης ή παράμετροι που δεν είχαν ληφθεί αρχικά. Η αλήθεια είναι πως μετά από μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Δήμο Λάρισας το καλοκαίρι του 2014, διαπιστώθηκαν κάποια προβλήματα. Αυτά τα μικρά προβλήματα που εντοπίστηκαν κλήθηκε να τα αντιμετωπίσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το παρόν στρατηγικό σχέδιο δράσης για την ανακύκλωση ως προς την περίπτωση της Λάρισας.
Το συγκεκριμένο σχέδιο δράσης πήρε αυτά τα προβλήματα (άγνοια κάποιων ειδών ανακύκλωσης, αποφυγή συμμετοχής συγκεκριμένων ομάδων στη διαδικασία της ανακύκλωσης, απουσία κάποιων βασικών εργαλείων από τη διαδικασία της ανακύκλωσης) και οργάνωσε ολοκληρωμένους άξονες εργασίας για την επίλυσή τους.
Έτσι είναι πλέον σε θέση να παραδώσει στο Δήμο τα σημεία που χρειάζονται βελτίωση ώστε να λειτουργεί ακόμα πιο αποδοτικά η διαδικασία της ανακύκλωσης.

Βιβλιογραφία
Ξενόγλωσση

Aquino T.J. (1995), Waste Age/Recycling Times’: Recycling Handbook, London: Lewis Publishers (107).
Kiddee P., Naidu R. and Wong M. H. (2013), Electronic waste management approaches: An overview, Science Direct, Waste Management 33 (1237-1250).
Ravi V. (2012), Evaluating overall quality of recycling of e-waste from end-of-life computers, Science Direct, Journal of Cleaner Production 20 (145-151).
Subramanian P.M. (2000), Plastics recyclingand waste management in the US, Science Direct, Conservation and Recycling 28 (253–263).
UNEP StEP (2009), Recycling – From e-waste to Resources, Sustainable Innovation and Technology Transfer Industrial Sector Studies, France: United Nations Environment Program & United Nations University.

Ελληνόγλωσση

Δήμος Λαρισαίων (2014), Ανακύκλωση, διαθέσιμο στο http://www.larissadimos.gr/larissa/anakyklosh/index.shtm (28/6/2014)
Διεύθυνση Καθαριότητας Περιβάλλοντος Δήμου Λαρισαίων (2011), Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (Κ.Δ.Α.Υ.), διαθέσιμο στο http://www.larissa-dimos.gr/larissa/anakyklosh/kday.shtm
Αβανίδου Ν. (2010), Μέθοδοι εφαρμογής και βελτιστοποίησης της ανακύκλωσης, Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών Δυτικής Μακεδονίας.
Ανακύκλωση συσκευασιών Α.Ε. (2014), Ανακύκλωση Λαμπτήρων, Αθήνα: http://www.electrocycle.gr/site/index.php?option=com_content&view=frontpage&Itemid=1 (5/7/2014)
ε.ο.αν. (2013), Η σημασία και τα οφέλη της ανακύκλωσης, Αθήνα: Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης.
Μπαλαμπάνη Α., Σφέτσας Θ. και Τσόνης Δ. (2006), Η χημεία στην ανακύκλωση, Θεσσαλονίκη: Σχολή Θετικών Επιστημών.
Οδηγία 2000/53/ΕΚ, 2000 «Για τα οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους», L 269/34 Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Οδηγία 2002/96/ΕΚ, 2003 «Σχετικά με τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ)», L 37/24 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πότσιου Χ. (2010), Το κτηματολόγιο και η ηλεκτρονική Δημοκρατία, Νόμος και Φύση, διαθέσιμο στο http://www.nomosphysis.org.gr/articles.php?artid=4075&lang=1&catpid=1
Πρόγραμμα συνεργασίας για τη δημιουργία ενός δωρεάν επεξεργασμένου Παγκόσμιου Χάρτη, Open Street Map, διαθέσιμα στο http://download.geofabrik.de/europe/greece-latest.shp.zip

*Εισήγηση στο 4ο Πανελλήνιο συνέδριο Πολεοδομίας & Χωροταξίας στο Βόλο