Δημοσιοποιήθηκε το αναθεωρημένο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ)

  

Στη δημοσιότητα δόθηκε το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), έναν «φιλόδοξο», όπως τον χαρακτήρισε ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος Γιάννης Τσιρώνης, «σχεδιασμό, που σηματοδοτεί την ανατροπή των ακολουθούμενων μέχρι σήμερα πολιτικών των κυβερνήσεων της τελευταίας τουλάχιστον δεκαετίας και κατευθύνει προς μια οικονομία και μια κοινωνία με μηδενικά απόβλητα, που θα μετατρέπει τα απόβλητα σε πόρους», όπως είπε.

«Η εναρμόνισή του με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και η αξιοποίηση -αλλά και υπέρβαση σε ορισμένες περιπτώσεις- των πιο θετικών στοιχείων του κοινοτικού κεκτημένου, σε συνδυασμό με τη διασφαλισμένη χρηματοδότηση όλων των απαραίτητων υποδομών και δράσεων, αποτελούν το πρώτο βήμα για το πέρασμα από την μεσαιωνικού τύπου ανεξέλεγκτη απόρριψη αποβλήτων στη σύγχρονη αντίληψη της ανάκτησής τους με φιλικό για το περιβάλλον και την κοινωνία τρόπο», σημείωσε χαρακτηριστικά ο αναπληρωτής υπουργός.
Όπως έγινε γνωστό από το Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΑΠΕΝ), το ΕΣΔΑ, το οποίο διαμορφώθηκε από κοινού με το υπουργείο Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, εστιάζει προς ένα εναλλακτικό μοντέλο διαχείρισης αποβλήτων, σύγχρονο και φιλικό στο περιβάλλον, με άξονες προτεραιότητας την αποκέντρωση των δραστηριοτήτων σε επίπεδο δήμων, των οποίων ο ρόλος αναβαθμίζεται, την ποιοτική και ποσοτική ενίσχυση της ανακύκλωσης με έμφαση στη διαλογή στην πηγή, τη διακριτή διαλογή και επεξεργασία του οργανικού κλάσματος, τη μικρή κλίμακα των μονάδων επεξεργασίας και ανάκτησης, την ενθάρρυνση της κοινωνικής συμμετοχής, και κυρίως την κατοχύρωση του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης αποβλήτων.
Σύμφωνα με το ΥΠΑΠΕΝ, οι στόχοι του ΕΣΔΑ υπερβαίνουν τη λογική των συγκεντρωτικών μονάδων διαχείρισης σύμμεικτων αστικών αποβλήτων, υπέρ της διαλογής στην πηγή ανακυκλώσιμων και βιοαποβλήτων και της μείωσης της παραγωγής αποβλήτων αλλά και του κόστους διαχείρισής τους.

Ταυτόχρονα προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η ενθάρρυνση των κοινωνικών πρωτοβουλιών για πιο άμεση συμμετοχή στη διαχείριση των αποβλήτων, η δυνατότητα σύναψης συνεργασίας μόνον για τη διαλογή στην πηγή και την εκπαίδευση μεταξύ δήμων, κοινωνικών συνεταιρισμών ή/και συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, εφόσον τα απόβλητα εντάσσονται στην εναλλακτική διαχείριση.

Αναγνωρίζεται επίσης η ανάγκη αντιμετώπισης της παραοικονομίας στον τομέα της ανακύκλωσης, που αναπτύσσεται κατά κανόνα με παραβατικό και περιβαλλοντικά επικίνδυνο τρόπο, καθώς και η παράνομη μεταφορά συμμείκτων μέσω Κέντρων Διαλογής και Ανάκτησης Υλικών (ΚΔΑΥ), όπου συμβαίνει.
Επιπλέον, σημαντική στο νέο ΕΣΔΑ κρίνεται η απορριπτική αναφορά στην καύση ως μεθόδου διαχείρισης. Μέθοδοι θερμικής ανάκτησης ενέργειας δευτερογενών στερεών καυσίμων όπως η καύση, η αεριοποίηση, η πυρόλυση, η αεριοποίηση Plasma κ.ά. θεωρούνται διεργασίες υψηλής περιβαλλοντικής όχλησης και βάσει της αρχής της προφύλαξης δεν ενδείκνυνται από τον παρόντα σχεδιασμό. Ως εκ τούτου τεχνικές που παράγουν RDF/SRF δεν ενδείκνυνται για την επεξεργασία των απορριμμάτων καθότι απομακρύνουν υλικά που πρέπει να οδεύουν προς ανακύκλωση.
Οι έννοιες «Ανάκτηση Ενέργειας» και «Ενεργειακή Αξιοποίηση Αποβλήτων» στο ΕΣΔΑ ορίζονται ως οι πρακτικές ήπιας περιβαλλοντικής όχλησης, όπως η ανάκτηση βιοαερίου από ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ, η παραγωγή βιοαερίου μέσω αναερόβιας αποδόμησης, η παραγωγή βιοντίζελ από απόβλητα έλαια κ.ά.
Στόχοι της εθνικής πολιτικής για τα απόβλητα μέχρι το 2020 είναι: τα κατά κεφαλή παραγόμενα απόβλητα να έχουν μειωθεί δραστικά, η προετοιμασία προς επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση με χωριστή συλλογή ανακυκλώσιμων-βιοαποβλήτων να εφαρμόζεται στο 50% του συνόλου των αστικών στερεών αποβλήτων, η ανάκτηση ενέργειας να αποτελεί συμπληρωματική μορφή διαχείρισης, όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια κάθε άλλου είδους ανάκτησης και η υγειονομική ταφή να αποτελεί την τελευταία επιλογή και να έχει περιοριστεί σε λιγότερο από το 30% του συνόλου των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ).
Το ΕΣΔΑ εκτός από τα ΑΣΑ περιλαμβάνει τη διαχείριση και άλλων ρευμάτων αποβλήτων όπως τα βιομηχανικά απόβλητα, τα γεωργοκτηνοτροφικά, η ιλύς των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων.
Ο μελλοντικός προγραμματισμός του ΥΠΑΠΕΝ σε σχέση με τη διαχείριση των αποβλήτων, έχει να κάνει με την έγκριση του Ειδικού Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων, του οποίου η εκπόνηση ολοκληρώνεται και σύντομα τίθεται σε δημόσια διαβούλευση, η προσαρμογή των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) στο νέο ΕΣΔΑ έως την 30ή Σεπτεμβρίου, η διαμόρφωση νομοθετικών και κανονιστικών ρυθμίσεων, σε εφαρμογή του ΕΣΔΑ, μεταξύ των οποίων και μέτρα διευκόλυνσης της χωροθέτησης υποδομών ήπιας διαχείρισης αποβλήτων.
Επιπλέον, αναμένονται ενημερωτικές πρωτοβουλίες για το ΕΣΔΑ και διάλογος με τη συμμετοχή τόσο επαγγελματικών, επιστημονικών και κοινωνικών φορέων όσο και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ώστε να διευκολυνθεί η επικαιροποίηση των ΠΕΣΔΑ, καθώς επίσης και δράσεις τεχνικής και διοικητικής υποστήριξης των δήμων και των υπηρεσιών τους, σε συνεργασία με το υπουργείο Εσωτερικών, για την κατάρτιση μέχρι την 15η Σεπτεμβρίου των τοπικών Δημοτικών Σχεδίων και υλοποίησή τους στη συνέχεια, με επάρκεια και αποτελεσματικότητα.
Τέλος, προγραμματίζεται η χρηματοδότηση των δράσεων και υποδομών των Τοπικών Δημοτικών Σχεδίων και των συναφών έργων των ΠΕΣΔΑ, μέσω του ΕΣΠΑ και άλλων κοινοτικών και εθνικών προγραμμάτων, σε συνεργασία με το υπουργείο Οικονομίας, Ναυτιλίας και Τουρισμού.

H καύση ως μέθοδος διαχείρισης των απορριμμάτων απορρίπτεται.
 Ειδικότερα, στο κείμενο που είχε τεθεί για διαβούλευση τον Ιούνιο προστέθηκε με διακριτό τρόπο το κεφάλαιο «Ανάκτηση Ενέργειας – Ενεργειακή Αξιοποίηση Αποβλήτων».

Σε αυτό, οι έννοιες «Ανάκτηση Ενέργειας» και «Ενεργειακή Αξιοποίηση Αποβλήτων» ορίζονται ως πρακτικές ήπιας περιβαλλοντικής όχλησης, οι οποίες βάσει βιολογικών και χημικών διεργασιών παράγουν δευτερογενή αέρια ή υγρά καύσιμα για την παραγωγή ενέργειας. Ως τέτοιες πρακτικές ενδεικτικά αναφέρονται: η ανάκτηση βιοαερίου από ΧΥΤΑ/ ΧΥΤΥ, η παραγωγή βιοαερίου μέσω αναερόβιας αποδόμησης, η παραγωγή βίο – ντίζελ από απόβλητα έλαια κλπ..

Μέθοδοι θερμικής ανάκτησης ενέργειας δευτερογενών στερεών καυσίμων όπως η καύση, η αεριοποίηση, η πυρόλυση, η αεριοποίηση Plasma και άλλες, θεωρούνται διεργασίες υψηλής περιβαλλοντικής όχλησης και βάσει της αρχής της προφύλαξης δεν ενδείκνυνται από τον παρόντα σχεδιασμό.

Ως εκ τούτου τεχνικές που παράγουν RDF / SRF (εναλλακτικά καύσιμα που προέρχονται από τη βιομηχανική επεξεργασία αποβλήτων) δεν ενδείκνυνται για την επεξεργασία των απορριμμάτων καθότι απομακρύνουν υλικά που πρέπει να οδεύουν προς ανακύκλωση.

Τα δευτερογενή καύσιμα ορίζονται ως καύσιμα που προκύπτουν έπειτα από επεξεργασία αποβλήτων.

Παραμένουν εκτός τα προγραμματισμένα έργα ΣΔΙΤ
Στο τελικό κείμενο του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων παραμένουν ουσιαστικά αναλλοίωτα βασικά ζητήματα. Πιο συγκεκριμένα, προβλέπεται αναστολή όλων των έργων ΣΔΙΤ (Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα) για τα οποία δεν έχουν υπογραφεί συμβάσεις μέχρι την ημέρα έγκρισης του ΕΣΔΑ και αντ’ αυτών θα σχεδιαστούν έργα υποδομές και δράσεις, βάσει του νέου σχεδιασμού.
Τέτοιες εγκαταστάσεις επεξεργασίας υπολειπόμενων συμμείκτων Αστικών Στερεών Απορριμμάτων (ΑΣΑ) με συνολική δυναμικότητα 2.404.450 τόνου ανά έτος είχαν δρομολογηθεί σε Πελοπόννησο, Δυτική Μακεδονία, Ηλεία, Σέρρες, Ήπειρο, Αλεξανδρούπολη, Θήβα, Φωκίδα κ.ά.), τα περισσότερα με τη μορφή ΣΔΙΤ. Από αυτά σύμβαση υπεγράφη στα μέσα Ιουνίου μόνο για τη ΣΔΙΤ Δυτικής Μακεδονίας.

Πάντως, τα νέα Περιφερειακά Σχέδια (ΠΕΣΔΑ), τα οποία πρέπει να έχουν αναθεωρηθεί έως το τέλος Σεπτεμβρίου, μπορεί να προβλέπουν ΣΔΙΤ, συμβατά όμως με τον νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων.

Βασικές προβλέψεις του νέου ΕΣΔΑ

– – Έμφαση στη διαλογή στην πηγή, θέτοντας στόχο για το 2020 74% ανάκτηση και 26% διάθεση.

– – Καθιέρωση χωριστής συλλογής αποβλήτων, τουλάχιστον για γυαλί, χαρτί, μέταλλο και πλαστικό, ώστε να εξασφαλισθεί η ανακύκλωση του 65% του συνολικού τους βάρους από το στάδιο της προδιαλογής, ως το 2020.

– – Καθιέρωση της χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων, ως πρωταρχικού βήματος του νέου συστήματος διαχείρισης, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος της χωριστής συλλογής ήτοι 40% του συνολικού βάρους των βιοαποβλήτων, ως το 2020.

– – Αναβάθμιση του ρόλου των Δήμων σε όλο το φάσμα της διαχείρισης και θεσμοθέτηση των Τοπικών Σχεδίων Διαχείρισης που ενσωματώνονται στα Περιφερειακά Σχέδια (ΠΕΣΔΑ). Ορίζεται προθεσμία εκπόνησης και εφαρμογής τοπικών σχεδίων αποκεντρωμένης διαχείρισης από όλους τους Δήμους, το αργότερο έως τις 15 Σεπτεμβρίου 2015.

– – Ριζική αναθεώρηση της λειτουργίας των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) και επανασχεδιασμός τους. Τα έσοδά τους αποτελούν δημόσιο πόρο και πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα ο έλεγχός τους μέσω κρατικού λογιστικού συστήματος για να αποτελέσουν επενδυτικό κονδύλι για την ανάπτυξη των συστημάτων της νέας διαχείρισης.

– – Δυνατότητα σύναψης συνεργασίας μόνον για την διαλογή στην πηγή και την εκπαίδευση μεταξύ Δήμων, κοινωνικών συνεταιρισμών ή/και συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης εφόσον τα απόβλητα εντάσσονται στην εναλλακτική διαχείριση

– – Ενίσχυση ελέγχων – επιθεωρήσεων και μηχανισμών υποστήριξης για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία.

– – Αποκατάσταση των ρυπασμένων περιοχών διάθεσης αποβλήτων και διευθέτηση του προβλήματος των ιστορικά αποθηκευμένων βιομηχανικών αποβλήτων με σειρά μέτρων.

Τα σκουπίδια σε αριθμούς

Η ανακύκλωση στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμη σε χαμηλά επίπεδα. Το 2011 αντιστοιχούσε στο 15% της παραγωγής, ενώ οι ποσότητες οργανικού κλάσματος που ανακτήθηκαν μέσω χωριστής συλλογής (κομποστοποίηση και ενεργειακή ανάκτηση) αντιστοιχούσαν μόλις στο 3% επί των συνολικά παραγόμενων αστικών απορριμμάτων.

Στην πραγματικότητα, τα ποσοστά αυτά είναι ακόμη χαμηλότερα, δεδομένου ότι η ανακύκλωση συσκευασιών στους μπλε κάδους και στα ΚΔΑΥ (Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών), αφορά μόνο στο 4,14% από το συνολικό 15%. Το υπόλοιπο αφορά σε βιομηχανικές συσκευασίες, έντυπο χαρτί και στα άλλα ρεύματα ανακυκλώσιμων.

Σύμφωνα με το υπουργείο, πρέπει άμεσα να αντιμετωπισθεί η παραοικονομία στον τομέα της ανακύκλωσης, που αναπτύσσεται κατά κανόνα με παραβατικό και περιβαλλοντικά επικίνδυνο τρόπο, καθώς και η παράνομη μεταφορά συμμείκτων μέσω ΚΔΑΥ, όπου συμβαίνει.

Επίσης, στον νέο ΕΣΔΑ παρουσιάζεται η σημερινή κατάσταση στον τομέα της ανακύκλωσης και ανάκτησης. Ειδικότερα:

– τα βιοαπόβλητα είναι 2.470.000 τόνοι/έτος (44,3% του συνόλου των ΑΣΑ), τα ανακυκλώσιμα – ανακτήσιμα 2.794.000 τόνοι/έτος (ή 50,1% του συνόλου των ΑΣΑ) και τα λοιπά 311.000 τόνοι /έτος (ή 5,6% του συνόλου).

– Εκτροπή αστικών απορριμμάτων προς ΚΔΑΥ και ΕΜΑΚ (Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης – Κομποστοποίησης) για ανάκτηση ανέρχεται σε 11,6% του συνόλου των παραγόμενων σκουπιδιών (στοιχεία 2011).

«Είναι ένας φιλόδοξος σχεδιασμός, που σηματοδοτεί την ανατροπή των ακολουθούμενων μέχρι σήμερα πολιτικών των κυβερνήσεων της τελευταίας τουλάχιστον 10ετίας και κατευθύνει προς μια οικονομία και μια κοινωνία με μηδενικά απόβλητα. Μια κοινωνία που θα μετατρέπει τα απόβλητα σε πόρους, προάγοντας την έννοια της Κυκλικής Οικονομίας στην πράξη», δηλώνει ο κ. Τσιρώνης. Και καταλήγει: «Η εναρμόνισή του με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και η αξιοποίηση – αλλά και υπέρβαση σε ορισμένες περιπτώσεις – των πιο θετικών στοιχείων του κοινοτικού κεκτημένου, σε συνδυασμό με την διασφαλισμένη χρηματοδότηση όλων των απαραίτητων υποδομών και δράσεων, αποτελούν το πρώτο βήμα για το πέρασμα από την μεσαιωνικού τύπου ανεξέλεγκτη απόρριψη αποβλήτων στη σύγχρονη αντίληψη της ανάκτησής τους με φιλικό για το περιβάλλον και την κοινωνία τρόπο».


Ο προγραμματισμός του υπουργείου προβλέπει στη συνέχεια:
· Έγκριση του Ειδικού Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων, του οποίου η εκπόνηση ολοκληρώνεται και σύντομα τίθεται σε δημόσια διαβούλευση η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
· Προσαρμογή των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων στη στοχοθεσία και κατευθύνσεις του αναθεωρημένου εθνικού σχεδιασμού ως την 30η Σεπτεμβρίου.
· Διαμόρφωση νομοθετικών και κανονιστικών ρυθμίσεων, σε εφαρμογή του ΕΣΔΑ, μεταξύ των οποίων και μέτρα διευκόλυνσης της χωροθέτησης υποδομών ήπιας διαχείρισης αποβλήτων.
· Ενημερωτικές πρωτοβουλίες για τον ΕΣΔΑ και διάλογος με τη συμμετοχή τόσο Επαγγελματικών, Επιστημονικών και κοινωνικών φορέων, όσο και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ώστε να διευκολυνθεί η επικαιροποίηση των ΠΕΣΔΑ.
· Δράσεις τεχνικής και διοικητικής υποστήριξης των Δήμων σε συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών, για την κατάρτιση των Τοπικών Δημοτικών Σχεδίων και υλοποίησή τους στη συνέχεια.
· Χρηματοδότηση των δράσεων και υποδομών των Τοπικών Δημοτικών Σχεδίων και των συναφών έργων των ΠΕΣΔΑ, μέσω του ΕΣΠΑ και άλλων κοινοτικών και εθνικών προγραμμάτων, σε συνεργασία με το Υπουργείο Οικονομίας.
Το ΕΣΔΑ έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του υπουργείου www.ypeka.gr (ενότητα “περιβάλλον”, υποενότητα “διαχείριση αποβλήτων”), όπου είναι επίσης αναρτημένο και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Παραγωγής Αποβλήτων, αναπόσπαστο στοιχείο του νέου σχεδιασμού.
tovima.gr

Το ΕΣΔΑ έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Υπουργείου www.ypeka.gr (ενότητα ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, υποενότητα ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ), όπου είναι επίσης αναρτημένο και το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Πρόληψης Παραγωγής Αποβλήτων, αναπόσπαστο στοιχείο του νέου Σχεδιασμού.