Η πολιτιστική πολιτική της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Η πολιτιστική πολιτική της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

#Μαρία Α. Δρακάκη , 

Αν. Σχ. Σύμβουλος Δημ. Εκπαίδευσης 2ης Περιφέρειας Ν. Ηρακλείου.
Msc Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων, Υποψήφ. Διδάκτωρ του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου


«Την τελευταία εικοσαετία έχει διεθνώς αναπτυχθεί μια μεγάλη ποικιλία πολιτικών που διέπονται από την πολιτισμοκεντρική προσέγγιση της ανάπτυξης. Ο πολιτισμός εννοούμενος όχι ως μια ιερή και απαραβίαστη παράδοση ή ως μια παγιωμένη , στατική και αναλλοίωτη ιστορικά ταυτότητα, αλλά ως καθετί που μας επιτρέπει να αναπτύξουμε αυτεπίγνωση αλλά και φαντασία, ιστορική συνείδηση αλλά και καινοτομία, πείρα αλλά και δημιουργικότητα, αποτελεί μέσα από την ποικιλία των μορφών του , το σημαντικότερο μέσο για την ανάπτυξη.
«Η ανάπτυξη νοείται πλέον όχι ως υλική πρόοδος , μετρούμενη με δείκτες οικονομικής αύξησης , αλλά ως ανθρώπινη ανάπτυξη , η οποία υπολογίζεται στη βάση:

• της πολιτικής , οικονομικής και κοινωνικής ελευθερίας που απολαμβάνει το άτομο
• των υπηρεσιών και των ευκαιριών που προσφέρονται εξίσου σε όλους
• των δυνατοτήτων που παρέχονται στον καθένα για πολιτισμική αυτοέκφραση και δημιουργικότητα
• των εγγυήσεων και των αρχών που εξασφαλίζουν σε όλα τα μέλη μιας κοινωνίας ανεξαρτήτως φυλής, φύλου ή τάξης , τα ίδια βασικά νομικά, πολιτικά και ανθρώπινα δικαιώματα και ισότιμη μεταχείριση στον χώρο της εργασίας
• των παροχών και της υποστήριξης που προσφέρονται σε όλες εκείνες τις ομάδες πληθυσμού που παρουσιάζουν ειδικές ή έκτακτες ανάγκες».( Πασχαλίδης ,2002) Είναι φανερό ότι βαθμιαία κατανοείται πλέον η λειτουργία του πολιτισμού τόσο ως οικονομικής βάσης, όσο και ως πλαισίου του χώρου, δηλαδή της οικονομικής και πολεοδομικής του σημασίας που συμβάλλουν στην επιχειρηματική διάσταση της πόλης, στην ανάπτυξη τουριστικών ελκτικών στοιχείων και τη διαμόρφωση της ανταγωνιστικής της πλευράς.



Ο σχεδιασμός για τις εξυπηρετήσεις πολιτισμού και ψυχαγωγίας αποτελεί μια όψη της ζωής στην πόλη που δεν αντιμετωπιζόταν όμως μέχρι πρόσφατα ως ευθύνη των τοπικών αρχών. Παρότι η ψυχαγωγία των κατοίκων και των τουριστών ήταν πάντοτε μια σημαντική λειτουργία των πόλεων και αυτές ήταν πάντα κέντρα πολιτιστικής παραγωγικότητας οι περισσότερες σχετικές εξυπηρετήσεις ήταν αντικείμενο παροχής από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ακόμη και στις περιπτώσεις που υπήρχε κρατική επιχορήγηση σπανίως δινόταν προσοχή σε ζητήματα σχεδιασμού.


«Δυο από τα σημαντικά τμήματα στα οποία διακρίνεται ο σχεδιασμός για τον ελεύθερο χρόνο στην πόλη και τα οποία δεν έχουν τύχει της απαιτούμενης προσοχής από αυτούς που ασχολούνται με τον αστικό χώρο είναι ο πολιτιστικός και τουριστικός σχεδιασμός»(Δέφνερ ,1999)


Ο τουριστικός σχεδιασμός ωστόσο στους Δήμους της Κρήτης φαίνεται ότι προβάλλεται περισσότερο απ’ ότι ο πολιτιστικός σχεδιασμός, ίσως διότι ο αναπτυξιακός ρόλος του τουρισμού θεωρείται ότι είναι σημαντικότερος.


Τα τελευταία χρόνια προοδευτικά γίνεται συνείδηση σε ολοένα και περισσότερους Δήμους η αναγκαιότητα της σύνδεσης του πολιτισμού με τον τουρισμό και τον αθλητισμό ως συστατικά στοιχεία της «συμβολικής οικονομίας» ( Δέφνερ,1999) της πόλης σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες πολιτιστικές δομές και την ιστορική ταυτότητα της πόλης:


Είναι σημαντικό να υπάρχει μια ενοποιητική προσέγγιση στο πλαίσιο του σχεδιασμού της πολιτιστικής πολιτικής σε κάθε Δήμο και να συγκροτηθεί μια κομβική ομάδα-όργανο πολιτιστικής πολιτικής από εξειδικευμένους επαγγελματίες της πολιτιστικής διαχείρισης, η οποία θα μεριμνά για τη γόνιμη σύνδεση των τριών πυρήνων που αναφέρθηκαν (πολιτισμού, αθλητισμού, τουρισμού) και τον συντονισμό των πολιτιστικών δραστηριοτήτων της πόλης και της ευρύτερης περιοχής, την υποδομή σε εγκαταστάσεις, εξοπλισμό και διδακτικό προσωπικό υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου και την υψηλή ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης , ώστε να καλλιεργηθεί σε βάθος η καλλιτεχνική ευαισθησία και η ανάγκη για τον πολιτισμό και τις τέχνες.


Είναι αναγκαία η ύπαρξη σχεδιασμού με προγραμματισμό, σαφήνεια στόχων , διάρκεια και συνέπεια. «Απαιτείται διαρκής προσέγγιση με τον κύριο σκοπό που αυτοπροσδιορίζεται και αποτελεί ουσιαστικά την πεμπτουσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως και η ενεργός συμμετοχή στις δραστηριότητες και τη δημιουργία. Συνεπώς είναι απαραίτητο η διαδικασία αυτή να είναι «ανοικτή» και να ευνοεί την έκφραση σκέψεων και προτάσεων πολιτών, φορέων , εκπαιδευτικών και κάθε ενδιαφερόμενου, αξιοποιώντας έτσι με τον καλύτερο τρόπο το ανθρώπινο δυναμικό. Κριτήριο δεν μπορεί να είναι άλλο από την ποιότητα και κύρια επιδίωξη η βελτίωση των όρων ζωής και της τοπικής κοινωνίας». (Μπιτσάνη, 2004)


ΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΜΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ


«Ως πολιτιστική πολιτική ορίζεται ένα σύστημα σκοπών, μέσων και φορέων που συνδυάζονται σε ένα πρόγραμμα για να επιτύχουν τη γνώση, ενίσχυση και διάδοση του πολιτιστικού φαινομένου μιας κοινότητας για μια δεδομένη χρονική περίοδο Προκειμένου να επιτευχθούν οι σκοποί της πολιτιστικής πολιτικής πρέπει να αξιοποιηθούν οι πολιτιστικοί πόροι της κάθε περιοχής σε τοπικό και στη συνέχεια σε εθνικό επίπεδο. Τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς και της πολιτιστικής ταυτότητας κάθε περιοχής, αλλά και της σύγχρονης πολιτιστικής παραγωγής αποτελούν τους πολιτιστικούς πόρους αυτής της περιοχής». (Μπιτσάνη, 2004 )


Οι κύριοι σκοποί της πολιτιστικής πολιτικής για τη συντήρηση, προώθηση και διάδοση των πολιτιστικών αγαθών είναι οι εξής:
«α) Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και της πολιτιστικής ταυτότητας β) η ενίσχυση της καλλιτεχνικής και πνευματικής δημιουργίας γ) η ανάπτυξη όρων λαϊκής συμμετοχής τόσον όσον αφορά την απόλαυση, όσο και τη δημιουργία των πολιτιστικών αγαθών δ) η προώθηση της πολιτιστικής επικοινωνίας με ξένες χώρες όπως και η βελτίωση της «πολιτιστικής εικόνας» της χώρας στο εξωτερικό.


Στα μέσα της πολιτιστικής πολιτικής τα οποία διαχειρίζεται ένας Δήμος για την εφαρμογή της πολιτιστικής του πολιτικής εντάσσονται τα εξής :
• η αξιοποίηση του πολιτιστικού χρόνου
• η πολιτιστική υποδομή
• η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και του φυσικού περιβάλλοντος
• η αξιοποίηση των μέσων επικοινωνίας
• η αξιοποίηση των πολιτιστικών προτύπων»(Μπιτζάνη, 2004)
Ωστόσο η αποτελεσματική της εφαρμογή της πολιτιστικής πολιτικής εξαρτάται από τα μέσα που αξιοποιεί , αλλά και το ανθρώπινο δυναμικό που την υπηρετεί, τα οποία διασφαλίζουν και την ποιότητα των δραστηριοτήτων με τις οποίες αυτή εκφράζεται.


Το σύνολο των απόψεων και θέσεων του πληθυσμού στην αξιολόγηση των πολιτιστικών αξιών διαμορφώνει τα πολιτιστικά πρότυπα
« Οι στάσεις που αναπτύσσουν οι πολίτες , η διαφοροποίηση και η ανάπτυξη ενός επιπέδου με το οποίο αντιλαμβανόμαστε την καθημερινότητά μας είναι ένα δείγμα καίριο πολιτισμού και αποτυπώνει τη νοοτροπία, κατά πόσο μια πόλη αντιλαμβάνεται και εκφράζει τον πολιτισμό της, εκφράζει μια στάση ζωής». ( Μπιτσάνη,2004).


Όταν αξιοποιούνται τα πολιτιστικά πρότυπα βελτιώνεται η πολιτιστική πολιτική ενός Δήμου και καλλιεργούνται μακροπρόθεσμα στάσεις στους πολίτες που πιστοποιούν πώς μια τοπική κοινωνία αντιλαμβάνεται και εκφράζει τον πολιτισμό της.


Κατά κύριο λόγο το ανθρώπινο δυναμικό που απασχολείται στους Δήμους για τον πολιτισμό όμως δεν είναι εξειδικευμένο , είναι προσωπικό όπως το σύνηθες της διοίκησης με τις παθογένειες , τις αδυναμίες του. Είναι άνθρωποι που ωσστόσο αγαπούν τον πολιτισμό διότι ξεκίνησαν να δουλεύουν από τότε που άρχισαν να αναπτύσσονται τα πολιτιστικά του Δήμου Βεβαίως γίνεται προσπάθεια να δουλεύουν άνθρωποι που έχουν ένα διαφορετικό επίπεδο κουλτούρας, αντίληψης , σχέσης με τον πολιτισμό. Ωστόσο στις περισσότερες περιπτώσεις Δήμων στην Κρήτη υπάρχουν εκείνοι που έχουν ταυτίσει την παρουσία τους με τον πολιτισμό και μια μειοψηφία που έχουν το συγκριτικό πλεονέκτημα της επιστημονικής γνώσης και της εμπειρίας


«Μια βασική κοινή συνιστώσα της πολιτιστικής πολιτικής και του πολιτιστικού τουρισμού είναι η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς η οποία πρέπει να συνδυαστεί με την αναζήτηση της πολιτισμικής ταυτότητας.» (Δέφνερ,1999 )
Η ανάδειξη και η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να εντάσσεται στις προτεραιότητες της πολιτιστικής πολιτικής των Δήμων και να εστιάζει όχι απλά στην αποκατάσταση των μνημείων, αλλά στην στελέχωση των χώρων πολιτισμικής αναφοράς με ειδικευμένο προσωπικό σε ένα άλλο πεδίο της πολιτιστικής διαχείρισης, αυτό της πολιτιστικής επικοινωνίας και ερμηνείας.


«Η πολιτισμική δυναμική ενισχύεται από τα μέσα επικοινωνίας τα οποία η τεχνολογική πρόοδος συνεχώς βελτιώνει και επεκτείνει σε νέες χρήσεις. Για κάθε περιφέρεια προκύπτει το πρόβλημα των αναγκαίων επενδύσεων στα μέσα αυτά, αλλά και της προετοιμασίας του πληθυσμού για την αποδοχή και τη χρήση τους.»( Μπιτσάνη:,2004)


Η τοπική πολιτιστική ταυτότητα και γενικά οι σκοποί της πολιτιστικής πολιτικής ενός Δήμου ενισχύονται επιπλέον από τα τοπικά ΜΜΕ τα οποία παίζουν καθοριστικό ρόλο στην προβολή των πολιτιστικών δράσεων .Είναι αναγκαία και επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό , κυρίως τα ηλεκτρονικά. Η αναβάθμιση της ποιότητας των τοπικών ΜΜΕ δεν πρέπει απλά να εναπόκειται σε ιδιωτική δραστηριοποίηση αλλά να εντάσσεται στον σχεδιασμό της πολιτιστικής πολιτικής των Δήμων με δεδομένο ότι είναι σημαντική επένδυση ο τρόπος προβολής και προώθησης των πολιτιστικών προϊόντων . Μπορεί για παράδειγμα ένα πολιτιστικό προϊόν να είναι επαρκέστατο, αλλά να προβληθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προσελκύσει. Ο τρόπος προβολής είναι σαφώς και θέμα εκπαίδευσης. Κατά συνέπεια και σε αυτή την περίπτωση αναδύεται η ανάγκη του επαγγελματία στον πολιτισμό.


ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Πολιτιστική πολιτική νοείται όταν παρέχεται ευρύτατη πολιτιστική παιδεία, όταν υπάρχει ισότιμη επαφή με το ευρύ φάσμα του πολιτισμού και όταν όλα αυτά παρουσιάζουν ενιαία μορφή. Ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα πολιτιστικής πολιτικής προϋποθέτει με σαφήνεια καθορισμένα βήματα για την επίτευξη των σκοπών , δηλαδή ευδιάκριτους στόχους σε συνδυασμό με το χρόνο, το ανθρώπινο δυναμικό και τους οικονομικούς πόρους.
«Προκειμένου να επιτευχθούν οι σκοποί της πολιτιστικής πολιτικής πρέπει να αξιοποιηθούν οι πολιτιστικοί πόροι της κάθε περιοχής σε τοπικό και στη συνέχεια σε εθνικό επίπεδο. Τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς και της πολιτιστικής ταυτότητας κάθε περιοχής αλλά και της σύγχρονης πολιτιστικής παραγωγής αποτελούν τους πολιτιστικούς πόρους αυτής της περιοχής». (Μπιτσάνη,2004 )
Oι άνθρωποι που υπηρετούν τον πολιτισμό ως μέλη Δ.Σ. των υπαρχουσών πολιτιστικών δομών πρέπει να αντιλαμβάνονται τον πολιτισμό ως μοχλό ανθρώπινης ανάπτυξης και αυτοβελτίωσης και να επιδιώκουν συνεργασίες καθώς και τη στελέχωση των χώρων πολιτισμού με εξειδικευμένους επαγγελματίες της πολιτιστικής διαχείρισης , ενός τομέα που στην Ελλάδα δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός.
«Η έννοια της πολιτιστικής διαχείρισης συνίσταται σε ένα πλαίσιο πολυμορφικών σχεδιασμών που συνενώνει τους ανθρώπους σε ένα οργανωτικό πολιτιστικό ιστό και τους κατευθύνει σε προδιαγεγραμμένους πολιτισμικούς στόχους» (Μέντης, 2007 )
Η αναγκαιότητα της επένδυσης στο κατάλληλα εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό όσο εξελίσσεται ο τομέας του πολιτισμού είναι ορατή και πρέπει απαραίτητα να εντάσσεται στον στρατηγικό σχεδιασμό της πολιτιστικής πολιτικής των Δήμων
Ας γίνει συνείδηση σε αυτή τη χώρα επιτέλους ότι όλοι δεν μπορούν να τα κάνουν όλα γιατί απλά ο ερασιτεχνισμός πλήττει ανεπανόρθωτα την αποτελεσματικότητα.




ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ



Δέφνερ Α.(1999) Πολιτιστικός τουρισμός και δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου: η επίδραση στις λειτουργίες των πόλεων στο Οικονόμου Δ., Πετράκος Γ. επιμ. (1999), Η ανάπτυξη των ελληνικών πόλεων Διεπιστημονικές προσεγγίσεις αστικής ανάλυσης και πολιτικής (σελ.117-147), Βόλος , Πανεπιστημιακές εκδόσεις Θεσσαλίας-Gutenberg
Κόνσολα Ν& Ιωαννίδης Γ.,(2005) «Οι πολιτιστικοί θεσμοί στη διαδικασία αναζωογόνησης των ελληνικών πόλεων : τα νεωτερικά φεστιβάλ» στο Επιστημονικές μελέτες προς τιμήν του καθηγητού Νίκου Ι.Κόνσολα» (σελ.225-244), εκδ Πάντειον Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αθήνα
Μέντης Κωνσταντίνος,(2007) : Πολιτιστική Διαχείριση και Πολιτιστική Πολιτική, Πανεπιστημιακές και Πολιτισμικές Εκδόσεις Μέντη
Μπιτσάνη Ε., (2004) Πολιτισμική Διαχείριση και περιφερειακή ανάπτυξη, σ.310, εκδ. Διόνικος, Αθήνα
Πασχαλίδης, Γρ.(2002), «Η συμβολή του πολιτισμού στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη» στο Πασχαλίδης Γρ. και Χαμπούρη-Ιωαννίδου Αικ. Οι διαστάσεις των πολιτιστικών φαινομένων (σελ.221-243), τόμος Α, Εισαγωγή στον Πολιτισμό, Πάτρα: ΕΑΠ