Ποιες δράσεις Δήμων μπορούν να ενταχθούν στο ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία 2014-2020»

#Ράλλης Γκέκας , Δρ. Οικονομικών ΟΤΑ,

To Επιχειρησιακό Πρόγραμμα«Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ), είναι το μοναδικό από τα τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ, που παρουσιάζει στον προϋπολογισμό του ουσιαστική αύξηση, σε σχέση με τα αντίστοιχα ΕΠ των προηγούμενων προγραμματικών περιόδων. Αυτό οφείλεται στις επιλογές και τις κατευθύνσεις της πολιτικής για το 2020, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τις προτεραιότητες του νέου ΕΣΠΑ. Δε θα μπορούσε βέβαια να μη σημειωθεί ότι το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ), αφορά στις αρμοδιότητες του Υπουργείου Ανάπτυξης, που είναι και ο σχεδιαστής του νέου ΕΣΠΑ.

Τόσο από τον τίτλο του όσο και από την υλοποίηση των ανάλογων ΕΠ«Ανταγωνιστικότητας», σε προηγούμενες προγραμματικές περιόδους, το (ΕΠΑνΕΚ) στοχεύει στη στήριξη και ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα. Οι αλλαγές και οι διαφοροποιήσεις του από τα προηγούμενα Επιχειρησιακά Προγράμματα «Ανταγωνιστικότητας» αναμένονταν, τουλάχιστον όσον αφορά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, να μην περιορίζονται μόνο σε τομεακές προτεραιότητες που επιβάλλει η κρίση, αλλά αντίθετα να λάβουν υπόψη τους τις νέες Ευρωπαϊκές στρατηγικές και το νέο ρόλο της ΤΑ στο τοπικό αναπτυξιακό γίγνεσθαι.

Η Στρατηγική για το νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα

Η στρατηγική για τη μετάβαση στο νέο μοντέλο ανάπτυξης οικοδομείται και στηρίζεται σε τέσσερις (4) πυλώνες:

1. Ενίσχυση της προσαρμογής των επιχειρήσεων και του ανθρώπινου δυναμικού στις νέες αναπτυξιακές απαιτήσεις Τα αποτελέσματα που επιδιώκονται, με τον πυλώνα αυτόν, είναι τα εξής:

v Προσαρμογή των επιχειρήσεων και του ανθρώπινου δυναμικού στις επικρατούσες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της αγοράς.

v Ανάπτυξη των δεξιοτήτων των εργαζομένων που θα υποστηρίξουν την προσαρμογή των επιχειρήσεων στις νέες αναπτυξιακές απαιτήσεις.

v Δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για την καταπολέμηση της ανεργίας και τη δημιουργία νέων, βιώσιμων θέσεων απασχόλησης.

2. Επικέντρωση σε τομείς παραγωγικούς, ανταγωνιστικούς και δυνάμει εξωστρεφείς και καινοτόμους

v Αγροδιατροφή / Βιομηχανία τροφίμων.

v Ενέργεια.

v Εφοδιαστική Αλυσίδα.

v Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες.

v Περιβάλλον.

v Τουρισμός.

v Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών (ΤΠΕ).

v Υγεία.

v Υλικά – Κατασκευές.

3. Στοχευμένη επιλογή επενδύσεων / επιχειρήσεων/ δραστηριοτήτων που διαθέτουν τα ζητούμενα χαρακτηριστικά για το νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα

v Εξωστρέφεια (δημιουργούμενο εξαγωγικό δυναμικό)

v Καινοτομία /δημιουργικότητα

v Σημαντικό μέγεθος σε κύκλο εργασιών και απασχόληση / επαρκής γκάμα προϊόντων για την αντιμετώπιση του παγκόσμιου ανταγωνισμού.

v Στόχευση σε “niche” παγκόσμιες αγορές.

v Θετικά αποτελέσματα και οικονομική προοπτική / ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.

v Επανακυκλοφορία των πόρων στην εσωτερική αγορά (μεγιστοποίηση του ποσοστού της εγχώριας προστιθέμενης αξίας).

v Νέες εταιρείες.

v Μικρό αποτύπωμα CO2 / χαμηλή επιβάρυνση του περιβάλλοντος.

v Ομάδες εταιρειών / συνεργασίες.

v Προϊόντα / Υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας (Premium brands).

4. Εξασφάλιση των παραγόντων που διευκολύνουν τη δραστηριοποίηση των επιχειρήσεων στο Ελληνικό επιχειρησιακό περιβάλλον

v Αναδιάρθρωση της Δημόσιας Διοίκησης.

v Ανάπτυξη δομών και υποδομών:

• Υποδομές για την έρευνα και την καινοτομία
• Υποδομές ΤΠΕ
• Εθνικές Υποδομές

Άξονες Προτεραιότητας

Οι Άξονες Προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος είναι ουσιαστικά τρεις (3), εάν δεν συνυπολογιστεί η Τεχνική Βοήθεια:

Ο ΑΠ1 «Ανάπτυξη επιχειρηματικότητας με τομεακές προτεραιότητες» συνδέεται και αφορά του Στρατηγικούς Πυλώνες 2 & 3.

Ο ΑΠ2 «Προσαρμογή εργαζομένων, επιχειρήσεων και επιχειρηματικού περιβάλλοντος στις νέες αναπτυξιακές απαιτήσεις», συνδέεται και αφορά το Στρατηγικό Πυλώνα 1.

Ο ΑΠ3 «Ανάπτυξη μηχανισμών στήριξης της επιχειρηματικότητας», συνδέεται και αφορά το Στρατηγικό Πυλώνα 4.

Ενδεικτικοί Θεματικοί Στόχοι (ΘΣ)

Οι βασικότεροι Θεματικοί Στόχοι του (ΕΠΑνΕΚ) είναι:

• Ενίσχυση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας.
• Βελτίωση της πρόσβασης, της χρήσης και της ποιότητας των πληροφοριών και των τεχνολογιών επικοινωνίας.
• Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, του
  γεωργικού τομέα και της αλιείας και του τομέα της υδατοκαλλιέργειας.
• Στήριξη της στροφής προς μια χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος οικονομία σε όλους τους τομείς.
• Διατήρηση και προστασία του περιβάλλοντος και προώθηση της αποτελεσματικής αξιοποίησης των πόρων.
• Προώθηση των βιώσιμων μεταφορών και τον περιορισμό των προβλημάτων σε βασικές δικτυακές υποδομές.
• Προώθηση βιώσιμης και ποιοτικής απασχόλησης και υποστήριξη της εργασιακής κινητικότητας.
• Επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική κατάρτιση για δεξιότητες και τη διά βίου μάθηση.
• Ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας των δημόσιων αρχών και των ενδιαφερομένων μερών για μία αποτελεσματική δημόσια διοίκηση.

Ενδεικτικοί Θεματικοί Στόχοι του ΕΠ που θα μπορούσαν να είναι δικαιούχοι οι δήμοι.

‘Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, οι δήμοι εμφανίζονται να έχουν πολύ περιορισμένο ρόλο στο σχεδιασμό του προγράμματος. Θα μπορούσαν να είναι άμεσα δικαιούχοι στις δράσεις που εντάσσονται στους Θεματικούς Στόχους: «Επένδυση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την επαγγελματική κατάρτιση για δεξιότητες» και«Διά βίου μάθηση και Ενίσχυση της θεσμικής ικανότητας των δημόσιων αρχών και των ενδιαφερομένων μερών για μία αποτελεσματική δημόσια διοίκηση».

Όπως αναφέρεται και στο ΕΠ, η χρηματοδότηση των δράσεων αυτών είναι περιορισμένη γιατί χρηματοδοτούνται κυρίως από το ΕΠ «Μεταρρύθμιση του Δημόσιου Τομέα 2014-2020».

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στο τρέχον Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για τη διά βίου μάθησή 2007- 2014, υπάρχει ένας «άτυπος» καταμερισμός. Την επαγγελματική εκπαίδευση έχουν οι περιφέρειες και τη γενική διά βίου μάθηση οι δήμοι.

Οι δήμοι θα πρέπει να προετοιμαστούν με τη δημιουργία των νέων υποδομών. Θα πρέπει να συνεργαστούν και να προγραμματίσουν με τις αρμόδιες υπηρεσίες (ΔΕΗ, ΟΤΑ, ΔΕΥΑ), τέτοιες παρεμβάσεις, ώστε ο πολεοδομικός ιστός να υποφέρει την μικρότερη δυνατή ενόχληση. Παράλληλα, θα πρέπει να επανατοποθετηθεί το ζήτημα της κάλυψης του κόστους των δήμων από τη δημιουργία και χρήση των υποδομών αυτών σε κοινόχρηστους δημοτικούς χώρους.

Παρατηρήσεις

Η πρώτη παρατήρηση που προκύπτει, από τη μελέτη του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα, Καινοτομία» (ΕΠΑνΕΚ)» είναι η παντελής έλλειψη της αποκέντρωσης. Την εποχή που σε όλη την Ευρώπη αναγνωρίζεται ο ρόλος των δήμων, όχι μόνο ως βασικών παικτών στη διαδικασία της τοπικής ανάπτυξης, αλλά ως ρυθμιστικού της παράγοντα, το ΕΠΑνΕΚ ουσιαστικά τους αγνοεί.

Η Εταιρική Σχέση στηρίζεται στη θεωρία του «τριμερούς αναπτυξιακού έλικα»(δημόσιος- ιδιωτικός τομέας- ΑΕΙ). Πώς θα εκφραστεί το δημόσιο σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο; Από τα κεντρικά υπουργεία; Όλοι γνωρίζουν ότι με τη δημοσιονομική κρίση το κεντρικό κράτος έχει αποσυρθεί από τις τοπικές κοινωνίες και το στελεχικό του δυναμικό έχει αποδιαρθρωθεί.

Οι αναπτυξιακές στρατηγικές για «ανάπτυξη από τα κάτω» (Bottom up), που αποτελούν βασική στρατηγική της Γενικής Διεύθυνσης Περιφερειακής Πολιτικής της ΕΕ, για το ΕΠΑνΕΚ είναι «άγνωστος τόπος», terra incognita. Δεν είναι τυχαίο ότι στην υπόλοιπη Ευρώπη κέντρα επιχειρηματικότητας, θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων, κέντρα καινοτομίας κ.λπ. αποτελούν δημοτικές πρωτοβουλίες. Στη χώρα μας για άλλη μία φορά θριαμβεύει ο συγκεντρωτισμός.

Αναγνωρίζεται, από το ΕΠΑνΕΚ, ο σημαντικός ρόλος που παίζουν οι Μικρο- Μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) στην Ελληνική οικονομία. Αλλά οι ΜΜΕ έχουν χωρική αναφορά. Ο παράγοντας «χώρος» δεν υπάρχει στο σχεδιασμό του Επιχειρησιακού Προγράμματος.