Ζητήματα διασφάλισης της συνοχής μεταξύ του Χερσαίου και του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού

#ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΙΛΙΜΙΓΚΑΣ, Τμήμα Γεωγραφίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου
#ΑΝΕΣΤΗΣ ΓΟΥΡΓΙΩΤΗΣ, Δ/νση Χωροταξικού Σχεδιασμού Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντοςά Ενέργειας


Η διασφάλιση της συνοχής μεταξύ του Χερσαίου και του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) αποτελεί κεντρικό ζήτημα για την σύνταξη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου σχεδιασμού του χώρου.
Η αναγκαιότητα αυτή έχει γίνει κατανοητή και τεκμηριώνεται σε επίπεδο ορισμών και αρχών σε βασικά θεσμικά και πολιτικά κείμενα που αφορούν στον ΘΧΣ. Για την χώρα μας η εφαρμογή της συγκεκριμένης αρχής έχει ιδιαίτερη σημασία λόγω του παράκτιου και νησιωτικού χαρακτήρα της γεωγραφίας της. Παρόλο που είναι σαφές ότι αντικείμενο του ΘΧΣ αποτελεί μόνον ο θαλάσσιος χώρος και τα παράκτια ύδατα, αναγνωρίζεται ότι οι επίγειες δραστηριότητες έχουν άμεσο αντίκτυπο στις θαλάσσιες περιοχές και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη με συστηματικό τρόπο στο πλαίσιο του σχεδιασμού. Οι παράκτιες ζώνες αποτελούν χώρο αλληλεπίδρασης μεταξύ της θάλασσας και της ενδοχώρας, άρα η Ολοκληρωμένη Διαχείριση του Παράκτιου Χώρου έχει ιδιαίτερη σημασία σε αυτή την κατεύθυνση. Οι παράκτιες πόλεις και οι οικιστικές περιοχές, οι επιπτώσεις από δραστηριότητες όπως η γεωργία, η βιομηχανία, η μεταποίηση που είναι χωροθετημένες σε γειτνίαση με την θάλασσα, οι παράκτιες περιοχές με έντονη τουριστική ανάπτυξη κλπ, αναγνωρίζονται ως ειδικής σημασίας περιοχές που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη με συστηματικό τρόπο ως προς τις επιπτώσεις τους στον θαλάσσιο χώρο.
Ο ουσιαστικός επαναπροσδιορισμός του σχεδιασμού που απαιτείται για την διασφάλιση της συνοχής του Χερσαίου και του ΘΧΣ ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις, με επιδράσεις τόσο στις διάφορες κλίμακες εφαρμογής όσο και στις διάφορες κατηγορίες του σχεδιασμού, επηρεάζοντας έτσι ουσιαστικά τον χαρακτήρα των προσεγγίσεων. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ζητήματα που αφορούν στον θαλάσσιο χώρο, αν και έχουν απασχολήσει τον χωροταξικό σχεδιασμό δεν έχουν αποτελέσει κεντρική προτεραιότητα και αποκλειστικό αντικείμενο του σχεδιασμού. Χαρακτηριστικά αναφέρεται μεταξύ άλλων :
(α) το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΠΧΣΑΑ) για τις Υδατοκαλλιέργειες στο οποίο προσδιορίζονται οι κατευθύνσεις για την χωροθέτηση των υδατοκαλλιεργειών στον θαλάσσιο χώρο, προωθώντας έτσι την οργανωμένη ανάπτυξή τους σε καθορισμένες ευρύτερες ζώνες στην θάλασσα,

(β) το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ στο οποίο προσδιορίζονται τα κριτήρια χωροθέτησης για την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων,
(γ) το ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό, στο οποίο προσδιορίζονται ζητήματα που αφορούν στον θαλάσσιο τουρισμό.
Τέλος πρέπει να αναφερθεί η εκπόνηση από το ΥΠΕΧΩΛΕ σχεδίου του ΕΠΧΣΑΑ για τον Παράκτιο και Νησιωτικό χώρο, το οποίο όμως δεν θεσμοθετήθηκε.
Η διασφάλιση με διακριτούς όρους της συνοχής μεταξύ του Χερσαίου και του ΘΧΣ, καθώς και η διαχείριση των σχέσεών τους με τις άλλες τομεακές πολιτικές που έχουν επιπτώσεις στην θάλασσα (τουρισμός, ενέργεια, ναυτιλία, θαλάσσιες μεταφορές κλπ) αποτελεί ουσιαστική πρόκληση, που δεν μπορεί να αγνοηθεί παρά τα σημαντικά οργανωτικά και πολιτικά ζητήματα που αδιαμφισβήτητα θα δημιουργήσει. Στην εργασία επιχειρείται η διερεύνηση των όρων ενσωμάτωσης του ΘΧΣ στο πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού, όπως οργανώνεται σήμερα στην Ελλάδα. Αναλύονται οι βασικές αρχές που περιγράφουν τον ΘΧΣ, όπως αυτές διατυπωνόταν κυρίως στον Οδικό Χάρτη για τον ΘΧΣ (ΕΕΚ 2008), την Οδηγία 2014/89/ΕΕ για την θέσπιση πλαισίου για τον ΘΧΣ και την Οδηγία-πλαίσιο 2008/56/ΕΚ για τη θαλάσσια στρατηγική. Τέλος, εξετάζονται ζητήματα που αναμένεται ότι θα προκύψουν και αφορούν στις διάφορες κλίμακες σχεδιασμού και κατηγορίες μελετών.


1 Εισαγωγή
Η γεωγραφία της Ελλάδας χαρακτηρίζεται από τον παράκτιο και νησιωτικό της χαρακτήρα, που καθοριστικά συμβάλει (μαζί με την ορεινότητα) στην φυσικό-γεωγραφική της ασυνέχεια και πολυδιάσπαση. Το μεγάλο μήκος της ακτογραμμής και τα πολλά νησιά κατατάσσουν την Ελλάδα ως μια από τις πλέον παράκτιες και νησιωτικές χώρες του πλανήτη. Σε μια χώρα με έκτασης περίπου 132.000 χλμ2 δημιουργείται θαλάσσιο μέτωπο 16.500 χλμ2, ενώ αριθμούνται περίπου 3.000 κατοικημένα και ακατοίκητα νησιά, που αντιστοιχούν στο 20% περίπου της συνολικής της έκτασης (MEPP&PW 2006). Ο παράκτιος και νησιωτικός χαρακτήρας της γεωγραφίας της Ελλάδας έχει σημαντικές επιπτώσεις στην τοπική ανάπτυξη, αφού δημιουργεί γεωγραφικές ενότητες σε μεγάλο βαθμό εξαρτώμενες από τον ηπειρωτικό χώρο (Spilanis et al 2009). Αν και οι γεωγραφικές αποστάσεις που χωρίζουν τα νησιά από την ηπειρωτική Ελλάδα δεν είναι μεγάλες (ακόλουθο του φυσικό-γεωγραφικού ψηφιδωτού που συστήνει τον Ελληνικό χώρο) οι αναπτυξιακές και πολιτικές επιλογές επηρεάζουν την πραγματική τους ενσωμάτωση με κριτήρια κόστους, χρόνου, συχνότητας εξυπηρέτησης, διαθεσιμότητας διασύνδεσης κλπ δημιουργώντας ως επακόλουθο, σημαντικές δυσλειτουργίες στην αναπτυξιακή τους ολοκλήρωση (Spilanis et al 2012, ΕΕΚ 2007, Bavoux 1998).


Αντικείμενο του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) αποτελεί η θάλασσα, πρέπει όμως να εξεταστεί σε ουσιαστική συνάρτηση με τον χερσαίο χώρο, ειδικά με τις παράκτιες ζώνες, λόγω των έντονων αλληλεπιδράσεων που αναπτύσσονται (Οδηγίας 2013/133). Στον παράκτιο χώρο δημιουργούνται ιδιαίτεροι χώρο-κοινωνικοί σχηματισμοί, συχνά σε λεπτές ισορροπίες, με έντονα ανταγωνιστικές κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις, ενώ στα πλούσια οικοσυστήματα που δημιουργούνται ασκούνται σημαντικές πιέσεις με αποτέλεσμα συχνά την υποβάθμισή τους (MEPP&PW 2006). Στις παράκτιες ζώνες η πολυπλοκότητα των προβλημάτων που δημιουργούνται απαιτούν αφενός σφαιρική και πολυδιάστατη θεώρηση διαχείρισης, με μακροπρόθεσμο ορίζοντα και αφετέρου, δράσεις ικανές να απαντήσουν στις τοπικές ιδιαιτερότητες με άμεσο και αποτελεσματικό τρόπο (Spilanis et al 2009, ΕΕΚ 2008 § 5.8, 5.2). Στο πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού τόσο για τον χερσαίο χώρο όσο και για την θάλασσα μπορεί να διασφαλιστεί η αποτελεσματική τους διαχείριση, εξασφαλίζοντας έτσι την άμβλυνση των ανταγωνιστικών σχέσεων και των έντονων πιέσεων, που συχνά αναπτύσσονται με ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον άλλα και συνολικότερα στην λειτουργία των τοπικών κοινωνικό-οικονομικών συστημάτων.
Η υιοθέτηση της επιλογής αναμένεται να έχει σημαντικές επιδράσεις τόσο όσον αφορά, (α) στις κλίμακες εφαρμογής (στρατηγική - τοπική) όσο και (β) στην υλοποίηση των ειδικών πλαισίων είτε αυτά έχουν τομεακή αναφορά (πλαίσιο για τον τουρισμό για τις ΑΠΕ, για την βιομηχανία) είτε χωρική κατεύθυνση (παράκτιες πόλεις, νησιωτικός χώρος, παράκτιες ζώνες).


Η αναγκαιότητα της διασφάλισης της συνοχής μεταξύ του χερσαίου χωροταξικού σχεδιασμού και του ΘΧΣ έχει γίνει κατανοητή και τεκμηριώνεται σε επίπεδο ορισμών και σε επίπεδο αρχών στα βασικά θεσμικά και πολιτικά κείμενα σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στον "Οδικό χάρτη για τον ΘΧΣ και την επίτευξη κοινών αρχών στην ΕΕ" η διασφάλιση συνοχής μεταξύ συστημάτων επίγειου χωροταξικού σχεδιασμού, με έμφαση στον σχεδιασμό των παράκτιων ζωνών και ΘΧΣ προσδιορίζεται ως βασική προτεραιότητα (ΕΕΚ 2008 § 5.9). Η συγκεκριμένη επιλογή εμφανίζει κοινούς στόχους και απόλυτη συνεκτικότητα με το σύνολο των αρχών που στον οδικό χάρτη προσδιορίζονται και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αγνοηθεί παρόλα τα σημαντικά ζητήματα πολιτικής και διαχειριστικής πολυπλοκότητας που εγείρει. Η αναγκαιότητα διασύνδεσης χερσαίου χωροταξικού σχεδιασμού με έμφαση στον σχεδιασμό του παράκτιου χώρου και του ΘΧΣ χαρακτηρίζει συνολικά και το πνεύμα της πρότασης της Οδηγίας 2013/133 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου "για τη θέσπιση πλαισίου για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών" Τέλος, στην Οδηγία 2014/89/ΕΕ "περί θεσπίσεως πλαισίου για τον ΘΧΣ" υιοθετείται επίσης η λογική σύνδεσης του χερσαίου χωροταξικού σχεδιασμού και του ΘΧΣ, αφού προσδιορίζεται με σαφείς όρους ότι ως κεντρικό αντικείμενο για τον ΘΧΣ είναι και η διερεύνηση ζητημάτων που προκύπτουν από τις αλληλεπιδράσεις ξηράς-θάλασσας.


Ο ΘΧΣ όπως προκύπτει από την (Οδηγία 2014/89/ΕΕ §17) δεν θίγει την αρμοδιότητα των κρατών μελών για τον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό. Λογική επιλογή, αν αναλογιστούμε ότι το πλαίσιο του χερσαίου χωρικού σχεδιασμού στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οργανώνεται μέσα από ώριμα συστήματα διαχείρισης, που έχουν ενσωματώσει τις κατά περίπτωση ιδιαιτερότητες των αντίστοιχων χώρο-κοινωνικών συστημάτων, μέσα από την συνήθως πολυετή εμπειρία εφαρμογής. Στον ΘΧΣ αντιθέτως, δεν υπάρχει ακόμα η αντίστοιχη εμπειρία. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει, στην καλύτερη των περιπτώσεων, εμπειρία λίγων ετών ενώ στην Ελλάδα ακόμα δεν έχουν συνταχθεί και θεσμοθετηθεί εξειδικευμένα πλαίσια για τον ΘΧΣ.


Με αυτήν την επιλογή η πρωτοβουλία της συνάρθρωσης του Χερσαίου με τον ΘΧΣ προσδιορίζεται σε εθνικό επίπεδο. Σε αυτό το πλαίσιο προβλέπεται στον Οργανισμό του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΦΕΚ 167 /28.08.2014) και παραμένει παρά την μετονομασία του υπουργείου σε Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης Περιβάλλοντος & Ενέργειας στο άρθρο 29 § 2γ και στο άρθρο 30 § 3γγ ότι στο Τμήμα Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασμού ανήκουν, μεταξύ άλλων και ο ΘΧΣ που εφαρμόζεται σε συνεργασία με την Ειδική Γραμματεία Υδάτων και τις άλλες συναρμόδιες υπηρεσίες. Αναγνωρίζεται δηλαδή η αναγκαιότητα της διασφάλισης της συνοχής του ΘΧΣ με τους στόχους και τις επιλογές (αναλόγως της κλίμακας προσέγγισης) των εθνικών και των περιφερειακών χωροταξικών πολιτικών όπως αυτές θεσμοθετήθηκαν στα αντίστοιχα πλαίσια.


Η ενσωμάτωση του ΘΧΣ στο σύστημα του χερσαίου χωρικού σχεδιασμού με διακριτούς όρους καθώς και η διαχείριση των σχέσεων με άλλες τομεακές πολιτικές που έχουν επιπτώσεις στον χώρο (τουρισμός, ενέργεια, ναυτιλία, μεταφορές κλπ) αποτελεί ουσιαστική πρόκληση παρόλα τα σοβαρά οργανωτικά, διαχειριστικά και πολιτικά ζητήματα που αναμένεται ότι θα δημιουργήσει. Σε αυτό το πλαίσιο η παρούσα εργασία επιχειρεί αφενός, να αναδείξει την αναγκαιότητα υλοποίησης του εγχειρήματος παρά τις σημαντικές δυσκολίες που αυτό συνεπάγεται και αφετέρου, να προτείνει βασικούς άξονες μιας μεθοδολογίας σε αυτή την κατεύθυνση. Πιο συγκεκριμένα στην πρώτη ενότητα, (α) εξετάζεται το πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού όπως από τον ν. 2742/97 έχει προκύψει, (β) γίνεται αναφορά στα θεσμοθετημένα εργαλεία και (γ) προσδιορίζονται ακροθιγώς κάποιες βασικές αλλαγές που ο 4269/2014 προτείνει, στην δεύτερη ενότητα, αναφέρονται οι βασικές αρχές του ΘΧΣ όπως αυτές διατυπώνονται στα βασικά πολιτικά και θεσμικά κείμενα, συγκεκριμένα εξετάζεται ο προσδιορισμός τους (α) από τον Οδικό Χάρτη για τον ΘΧΣ (ΕΕΚ 2008), (β) από την Οδηγία 2014/89/ΕΕ για την θέσπιση πλαισίου για τον ΘΧΣ και (γ) από την Οδηγία-πλαίσιο 2008/56/ΕΚ για τη θαλάσσια στρατηγική. Καταλήγουμε τέλος, στην διαπίστωση κάποιων ζητημάτων που θεωρούνται προτεραιότητας για την σύνταξη ενός πλαισίου σχεδιασμού που να ενσωματώνει με διακριτούς όρους τόσο τον χερσαίο χώρο όσο και την θάλασσα.


2. Το πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα
2.1 Εθνικό Επίπεδο
Το πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού, όπως οργανώνεται στην Ελλάδα από τον N. 2742/99, τεκμηριώνει τον στρατηγικό του χαρακτήρα. Η λογική αυτή διατηρείται και στον N. 4269/2014 ο οποίος από τον Ιούλιο του 2014 αποτελεί το νέο πλαίσιο που αποσκοπεί στην Χωροταξική και Πολεοδομική Μεταρρύθμιση και στην Βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας. Στην συνέχεια αναφερόμαστε αδρομερώς στα βασικά εργαλεία του χωροταξικού σχεδιασμού όπως αυτά έχουν θεσμοθετηθεί. Δεν αποτελεί στόχο της εργασίας η λεπτομερής αναφορά και κριτική θεώρηση του πλαισίου του χωροταξικού σχεδιασμού, αλλά μόνον η αναφορά σε ζητήματα που κρίνουμε ότι θα συμβάλουν στον προσδιορισμό της σχέσης του Χερσαίου με τον ΘΧΣ.


Ο χωροταξικός σχεδιασμός σε εθνικό επίπεδο οργανώνεται με το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΓΠΧΣΑΑ) (ΦΕΚ 128 Α/03.07.2008) και τα Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΠΧΣΑΑ). Στο ΓΠΧΣΑΑ "....καταγράφονται και αξιολογούνται οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν την μακροπρόθεσμη χωρική ανάπτυξη και διάρθρωση του εθνικού χώρου, αποτιμώνται οι χωρικές επιπτώσεις των διεθνών, ευρωπαϊκών και εθνικών πολιτικών και προσδιορίζονται με προοπτική δεκαπέντε ετών οι βασικές προτεραιότητες και οι στρατηγικές κατευθύνσεις για την ολοκληρωμένη χωρική ανάπτυξη και την αειφόρο οργάνωση του εθνικού χώρου." (ΥΠΕΚΑ 2015 α.)


Η θεσμοθέτηση της Εθνικής Χωροταξικής Στρατηγικής (ΕΧΣ) με τον Ν. 4269/2014 αρ. 4 καταργεί το ΓΠΧΣΑΑ, το οποίο και αντικαθιστά από ένα γενικό, σημαντικά συρρικνωμένο, κείμενο πολιτικής. Η ΕΧΣ περιλαμβάνει τους βασικούς άξονες και τους μεσοπρόθεσμους στόχους χωρικής ανάπτυξης καθώς και τα προτεινόμενα μέτρα και τις δράσεις για την υλοποίηση της επιδιωκόμενης ανάπτυξης. Για τη σύνταξη της ΕΧΣ λαμβάνονται υπόψη η Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική της Χώρας για εκάστη προγραμματική περίοδο, το εκάστοτε ισχύον Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής και το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων καθώς και άλλα γενικά ή ειδικά προγράμματα εθνικής ή διαπεριφερειακής κλίμακας, που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη διάρθρωση και ανάπτυξη του εθνικού χώρου. Ο νόμος 4269/2014 θεσμοθετήθηκε πριν από 1 έτος περίπου (28 Ιουνίου 2014) και ως εκ τούτου δεν έχει ακόμα θεσμοθετηθεί η ΕΧΣ.


Σε εθνική κλίμακα, πέρα από το ΓΠΧΣΑΑ, προτείνονται από τον Ν. 2742/99 τα ΕΠΧΣΑΑ, τα οποία αποσκοπούν στην ειδίκευση και συμπλήρωση των κατευθύνσεων του ΓΠΧΣΑΑ.
Αφορούν στην ανάπτυξη και οργάνωση του εθνικού χώρου, πιο συγκεκριμένα: (α) στη χωρική διάρθρωση ορισμένων τομέων παραγωγικών δραστηριοτήτων εθνικής σημασίας,
(β) στη χωρική διάρθρωση των δικτύων και υπηρεσιών τεχνικής, κοινωνικής και διοικητικής υποδομής εθνικού ενδιαφέροντος,
(γ) σε ορισμένες ειδικές περιοχές του εθνικού χώρου και ιδίως στις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές, στις ορεινές και προβληματικές ζώνες, στις περιοχές που υπάγονται σε διεθνείς ή ευρωπαϊκές συμβάσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και σε άλλες ενότητες του εθνικού χώρου που παρουσιάζουν κρίσιμα περιβαλλοντικά, αναπτυξιακά και κοινωνικά προβλήματα (ΥΠΕΚΑ 2015 β.). Έχουν θεσμοθετηθεί μέχρι σήμερα 5 Ειδικά Πλαίσια με τομεακές κατευθύνσεις, πιο συγκεκριμένα: (α) Το ΕΠΧΣΑΑ για τις Υδατοκαλλιέργειες (ΦΕΚ 2505/Β/04.11.2011), το (β) ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό (ΦΕΚ 1138 Β/11.06.2009) το οποίο και αναθεωρήθηκε (ΦΕΚ 3155 Β/12.12.2013), (γ) το ΕΠΧΣΑΑ για την Βιομηχανία (ΦΕΚ 151 ΑΑΠ/13.04.2009), (δ) το ΕΠΧΣΑΑ για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) (ΦΕΚ 2464 Β/03.12.2008), και (ε) το ΕΠΧΣΑΑ των Καταστημάτων Κράτησης. (ΦΕΚ 1575 Β/28.11.2001).


Παρόλο που είναι σαφές ότι αντικείμενο του ΘΧΣ αποτελούν μόνον οι θαλάσσιες δραστηριότητες και οι δραστηριότητες στα παράκτια ύδατα (ΕΕΚ 2008 §5.9) οι επίγειες δραστηριότητες έχουν άμεσο αντίκτυπο στις θαλάσσιες περιοχές και πρέπει να ληφθούν υπόψιν. Οι παράκτιες ζώνες αποτελούν τον συνδετικό χώρο μεταξύ της θάλασσας και της ενδοχώρας, άρα η Ολοκληρωμένη Διαχείριση του Παράκτιου Χώρου (ΟΔΠΧ) έχει ιδιαίτερη σημασία σε αυτή την κατεύθυνση (Οδηγία 2014/89/ΕΕ αρ.7§1,2). Οι περιοχές αποστράγγισης, οι κοιλάδες απορροής, οι επιπτώσεις από δραστηριότητες, όπως η γεωργία και η αστική ανάπτυξη σε παράκτιες περιοχές κλπ αναγνωρίζονται ως ειδικής σημασίας που πρέπει να λαμβάνονται με διακριτούς όρους υπόψιν στο πλαίσιο του ΘΧΣ.


Η διαπίστωση αυτή είναι συμβατή και με την πρόβλεψη του Ν. 2742/99, όπου στο άρ. 7 προτείνεται, για ορισμένες ειδικές περιοχές του εθνικού χώρου και ιδίως τις παράκτιες και νησιωτικές περιοχές, που παρουσιάζουν κρίσιμα περιβαλλοντικά, αναπτυξιακά και κοινωνικά προβλήματα, η σύνταξη ΕΠΧΣΑΑ. Τα ΕΠΧΣΑΑ με χωρική αναφορά δεν θεσμοθετήθηκαν παρά τις προσπάθειες για την θεσμοθέτηση πλαισίων για τον παράκτιο και τον ορεινό χώρο σύμφωνα με τις προβλέψεις του νόμου.


Σε αναλογία με αυτό, ο νέος νόμος 4269/2014 προβλέπει στο άρθρο 5 §ε ότι οι κατευθύνσεις του στρατηγικού χωροταξικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο για περιοχές του εθνικού χώρου που έχουν ιδιαίτερη σημασία "...από χωροταξική, περιβαλλοντική, αναπτυξιακή ή κοινωνική άποψη,
όπως είναι ιδίως οι παράκτιες, θαλάσσιες και νησιωτικές περιοχές, " προέρχονται από τα Εθνικά Χωροταξικά Πλαίσια (ΕΧΠ). Αναγνωρίζοντας με αυτόν το τρόπο ρητά την ανάγκη εφαρμογής ενός ειδικού σχεδιασμού για αυτές τις περιοχές. Όπως και ανωτέρω αναφέρθηκε, λόγω της πρόσφατης θεσμοθέτησης του Ν. 4269/2014, δεν έχουν ακόμα θεσμοθετηθεί τα ΕΧΠ που προτείνει.


2.2 Περιφερειακό Επίπεδο
Ο στρατηγικός χαρακτήρας του χωροταξικού σχεδιασμού στην κλίμακα της περιφέρειας όπως υιοθετείται στον Ν.2742/99 αρ. 8 εφαρμόζεται μέσα από τα 12 θεσμοθετημένα ΠΠΧΣΑΑ πλαίσια. Τα βασικά ζητήματα που τίθενται, σε μέσο- μακροπρόθεσμο χρονικό οριζόντια σε αυτό το επίπεδο του σχεδιασμού αφορούν : (α) στην διερεύνηση και τον προσδιορισμό του διεθνούς ρόλου της υπό μελέτη περιφέρειας,
(β) στις βασικές επιλογές για την χωρική και αναπτυξιακή οργάνωση, όπου τονίζεται ο οριζόντιος, χωρικός χαρακτήρας της προσέγγισης,
(γ) σε τομεακά ζητήματα, όπου υιοθετούνται οι επιλογές του υπερκείμενου σχεδιασμού, (πχ οδηγίες, κατευθύνσεις, ειδικά πλαίσια χωροταξικού σχεδιασμού, κλπ). Κρίνεται ότι τα παραπάνω ζητήματα είναι απολύτως συμβατά με την κλίμακα εφαρμογής και τον χαρακτήρα του σχεδιασμού αλλά απαιτείται για την ολοκληρωμένη διαχείριση του χώρου στο επίπεδο της περιφέρειας η διασύνδεσή τους, με δεσμευτικούς όρους, με υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού στα οποία με κανονιστικά εργαλεία θα εξειδικευθούν οι κατευθύνσεις των περιφερειακών. Προφανώς ο σχεδιασμός αυτός θα πρέπει να αφορά στο σύνολο της επικράτειας.


Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι τα περιφερειακά πλαίσια τα τελευταία τρία χρόνια βρίσκονται υπό αναθεώρηση. Στο πλαίσιο του Προγράμματος εκπόνησης των μελετών για την «Αξιολόγηση, Αναθεώρηση και Εξειδίκευση των εγκεκριμένων Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης» για το σύνολο των Περιφερειών της Χώρας (εκτός της Αττικής), σε εφαρμογή του Ν. 2742/1999 και σύμφωνα με την Υ.Α. 51949/2010 για την «Παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής του Γενικού των Ειδικών και των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης»: έχουν ήδη συνταχθεί τα Πορίσματα των Εκθέσεων Αξιολόγησης των ισχυόντων Περιφερειακών Πλαισίων 11 Περιφερειών της Επικράτειας (ΥΠΕΚΑ 2015 γ.).


Ο νέος νόμος 4269/2014 άρ. 6 αναγνωρίζει επίσης την σημασία του χωροταξικού σχεδιασμού σε περιφερειακή κλίμακα. Τα περιφερειακά πλαίσια ενισχύουν τον ρόλο τους χωρίς να μετασχηματίζεται ουσιαστικά ο χαρακτήρας τους. Μετονομάζονται σε Περιφερειακές Χωροταξικές Στρατηγικές (ΠΕΧΩΣ) και προβλέπουν γενικές κατευθύνσεις σε επίπεδο περιφέρειας και εξειδικευμένες κατευθύνσεις ανά δήμο.
Οι γενικές κατευθύνσεις που από τις ΠΕΧΩΣ προβλέπονται αφορούν:
(α) στην οργάνωση του περιφερειακού οικιστικού δικτύου,
(β) στη χωρική οργάνωση των παραγωγικών τομέων,
(γ) στην προστασία της φύσης, του τοπίου και των χωρικών στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς,
(δ) στην προστασία του αστικού περιβάλλοντος καθώς και στην οικιστική ανάπτυξη και την εσωτερική οργάνωση και ανασυγκρότηση του αστικού χώρου, (ε) στη χωρική διάρθρωση των περιφερειακών δικτύων μεταφορών και λοιπής τεχνικής υποδομής περιφερειακού ενδιαφέροντος,
(ζ) στην αξιοποίηση των αναπτυξιακών χαρακτηριστικών της κάθε περιοχής, όπως είναι ο πρωτογενής τομέας, ο τουρισμός, ο ορυκτός πλούτος, κλπ.
(η) στον προσδιορισμό ενεργών παρεμβάσεων και προγραμμάτων χωροταξικού και αστικού χαρακτήρα, όπως ΠΕΧΠ, ΣΟΑΠ κλπ. Οι ΠΕΧΩΣ υποδεικνύουν εξειδικευμένες κατευθύνσεις, σε ειδικό παράρτημα, ανά Δήμο για βασικά χωροταξικά ζητήματα, που πρέπει να υιοθετηθούν σε υποκείμενο επίπεδο σχεδιασμού.


3. Αρχές του ΘΧΣ
Ακολούθως αναφερόμαστε στις αρχές του ΘΧΣ, ειδικεύοντας ουσιαστικά το πλαίσιο όπως αυτό ορίζεται από
(α) τον Οδικό Χάρτη για τον ΘΧΣ (ΕΕΚ 2008),
(β) την Οδηγία 2014/89/ΕΕ για την θέσπιση πλαισίου για τον ΘΧΣ και
(γ) την Οδηγία-πλαίσιο 2008/56/ΕΚ για τη θαλάσσια στρατηγική όπως αυτή ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο με τον Ν. 3983/2011


3.1 Αρχές που αφορούν σε ζητήματα ορισμών και εννοιολογικές διευκρινήσεις του ΘΧΣ.
(1) Για τον προσδιορισμό της περιοχής εφαρμογής ΘΧΣ δεν χρειάζεται να διασφαλίζεται τοπολογική συνέχεια, να καλύπτεται δηλαδή το σύνολο μιας περιοχής (π.χ. την ΑΟΖ ενός κράτους μέλους) αλλά μπορεί να ορίζεται ad-hoc σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες μιας περιοχής (π.χ. ένας κόλπος στον οποίο εμφανίζονται σημαντικές πιέσεις από συγκρούσεις χρήσεων). Στην περιοχή μελέτης θα πρέπει να εξετάζονται ταυτόχρονα οι τρεις διαστάσεις του θαλάσσιου χώρου (ο βυθός, η στήλη ύδατος και η επιφάνεια) αφού διαφορετικές χρήσεις, συμβατού χαρακτήρα, μπορεί να χωροθετούνται παράλληλα. Πρέπει επίσης, ο χρόνος να λαμβάνεται υπόψιν αφού είναι πιθανόν να μεταβάλλεται τόσο στην διάρκεια του ημερολογιακού έτους όσο και διαχρονικά η ανάγκη διαχείρισης, απαιτώντας μεταβολή στον χαρακτήρα του σχεδιασμού (ΕΕΚ 2008 §5.1).
(2) Ο προσδιορισμός του χαρακτήρα του ΘΧΣ, το αν δηλαδή οι προτάσεις του σχεδιασμού θα πρέπει να έχουν κατευθυντήριο ή κανονιστικό χαρακτήρα, προκύπτει από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης. Τα ζητήματα που θα πρέπει να αξιολογούνται για τον προσδιορισμό του χαρακτήρα του πλαισίου είναι τα εξής : (α) Το είδος των δραστηριοτήτων που στην θαλάσσια περιοχή χωροθετούνται (οχλούσες, μη οχλούσες, ρυπογόνες, μη ρυπογόνες κλπ), (β) η ένταση των δραστηριοτήτων (εντατικές, εκτατικές), (γ) οι σχέσεις των δραστηριοτήτων (συμπληρωματικές, ανταγωνιστικές), και τέλος (δ) έμφαση πρέπει να δίνεται στις επιπτώσεις των δραστηριοτήτων στο περιβάλλον, αν δηλαδή υπάρχει υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας του συστήματός ή όχι (ΕΕΚ 2008 §5.1, Ν. 3983/2011).
(3) Ο Προσδιορισμός των στόχων του ΘΧΣ αποσκοπεί στην διαχείριση των υπό εξέλιξη δραστηριοτήτων και στον προσανατολισμό της μελλοντικής ανάπτυξης μιας θαλάσσιας περιοχής (ΕΕΚ 2008 §5.2). Στις μεγάλες κλίμακες πρέπει να θέτει τις κατευθύνσεις για την συνολική διαχείριση του θαλάσσιου χώρου, διασφαλίζοντας την συμβατότητα των επιλογών του ΘΧΣ με : (α) τις εθνικές χωρικές πολιτικές, όπως αυτές προκύπτουν από τα αντίστοιχα χωροταξικά πλαίσια, (β) τις περιφερειακές χωρικές πολιτικές, όπως αυτές προκύπτουν στα αντίστοιχα περιφερειακά πλαίσια, (γ) τον αναπτυξιακό προγραμματισμό σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, (δ) τις τομεακές πολιτικές εθνικού επιπέδου (πολιτική μεταφορών, ενέργειας, βιομηχανίας κλπ) και τέλος, (ε) τις κυρωμένες Ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις. Στις μικρότερες κλίμακες, ως υποκείμενος σχεδιασμός, πρέπει : (α) να εξειδικεύει τις επιλογές που υιοθετούνται στα υπερκείμενα επίπεδα σχεδιασμού στην βάση των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, (β) να διευθετεί συγκρουόμενες, ανταγωνιστικές τομεακές προτεραιότητες, και (γ) να προωθηθεί συνέργειες μεταξύ των τομεακών προτεραιοτήτων.


3.2 Αρχές που αφορούν σε ζητήματα "σύνταξης" και προσδιορισμού των χαρακτηριστικών του ΘΧΣ
(4) Για την ευρεία αποδοχή και την διασφάλιση της εφαρμογής του ΘΧΣ, είναι απαραίτητη η ουσιαστική εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού με την εξασφάλιση συμμετοχικών διαδικασιών (ΕΕΚ 2008 §5.4). Οι τοπικές κοινωνίες αποτελούν τους φυσικούς χρήστες του χώρου, ως εκ τούτου η επιλογή των κατάλληλων διαύλων και μηχανισμών ενσωμάτωσής τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στη διαδικασία σύνταξης και υλοποίησης της όποιας πολιτικής αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση. Η συμμετοχική διαδικασία ως κοινωνική δράση συναντάται κυρίως στην μικρή και μεσαία κλίμακα του χωρικού σχεδιασμού και λιγότερο σε εθνικό επίπεδο, όπου εγείρονται σύνθετα οργανωτικά και διαχειριστικά προβλήματα. Στις μεγάλες κλίμακες απαιτείται η διασφάλιση ενός πλαισίου διαβούλευσης ανάμεσα στους πολιτικούς φορείς της κεντρικής (Υπουργεία, Γενικές Διευθύνσεις κλπ), και της αποκεντρωμένης διοίκησης (Περιφέρειες) ώστε να αποφευχθούν αντιφατικοί στόχοι ανάμεσα στις πολιτικές που προτείνονται και να διασφαλιστούν σχέσεις συνέργειας, όπου αυτό είναι δυνατόν.
(5) Ο ΘΧΣ αναπτύσσεται σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον με αποτέλεσμα τα δεδομένα και οι πληροφορίες στα οποία βασίζεται να αλλάζουν στον χρόνο. Σε αυτήν την λογική προκύπτει ότι ενδογενώς ο ΘΧΣ θα πρέπει να έχει ενσωματωμένους μηχανισμούς παρακολούθησης και αξιολόγησης (ΕΕΚ 2008 §5.8). Πιθανώς η σύσταση ενός παρατηρητηρίου για το ΘΧΣ θα αποτελούσε την πλέον ενδεδειγμένη λύση σε αυτήν την κατεύθυνση. Η διαδικασία του ΘΧΣ αποβλέπει στην υλοποίηση της επιλεγμένης θαλάσσιας πολιτικής (Ν.3983/2011).
(6) Κεντρικό ζήτημα στην διαχείριση του θαλάσσιου χώρου αποτελεί η επιλογή του κατάλληλου φορέα και του κατάλληλου επιπέδου διοίκησης, πράγμα το οποίο θα συμβάλει στην "ορθολογικοποίηση" της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Η διαφορετική οπτική γωνία, οι διαφορετικές προσδοκίες, τα διαφορετικά συμφέροντα που εξυπηρετούνται κλπ, αποτελούν παράγοντες που περιπλέκουν την διαδικασία λήψης αποφάσεων, προτείνοντας συχνά διαφορετικές, ανταγωνιστικές -αν όχι αντιφατικές λύσεις. Ο ΘΧΣ αποσκοπεί, στην διασφάλιση ενός πλαισίου επενδυτικής ασφάλειας μέσα από (α) την απλούστευση των διαδικασιών, (β) την διασαφήνιση των επιλογών στην διαδικασία λήψης αποφάσεων και (γ) την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδοτήσεων προς όφελος των θαλάσσιων χρηστών και των θαλάσσιων επενδύσεων. Για αυτόν το σκοπό απαιτείται η σύνταξη ενός πλαισίου με ενιαίες διαδικασίες, ικανό να αντικαταστήσει, την κατά περίπτωση αξιολόγηση που αποτελεί την συνήθη πρακτική για τέτοια ζητήματα.
(7) Ο ΘΧΣ πρέπει να βασίζεται σε ισχυρή βάση δεδομένων και γνώσεων, ικανή να παρέχει ακριβείς πληροφορίες και επιστημονική γνώση, διασφαλίζοντας ευέλικτους μηχανισμούς, ικανούς να ενσωματώσουν τα νέα δεδομένα σύμφωνα με την αρχή της προσαρμοστικής διαχείρισης (ΕΕΚ 2008 §5.10). Τα κράτη μέλη οφείλουν να οργανώνουν την χρήση των διαθέσιμων γεωχωρικών δεδομένων με τον βέλτιστο τρόπο και να προωθούν την ανταλλαγή πληροφοριών οπού απαιτείται για την κατάρτιση των θαλάσσιων χωροταξικών σχεδίων. (Οδηγία 2014/89/ΕΕ αρ.10§1)


3.3 Αρχές που αφορούν στην εφαρμογή της πολιτικής και στη θεσμική νομιμοποίηση του ΘΧΣ
(8) Η διασυνοριακή συνεργασία είναι αναγκαία για τη διασφάλιση της συνοχής του ΘΧΣ μέσα από όρους ανάπτυξης κοινών προτύπων και διαδικασιών (ΕΕΚ 2008 §5.7). Στα πλαίσια της διαδικασίας του σχεδιασμού και της διαχείρισης του χώρου, τα κράτη μέλη, που μοιράζονται θαλάσσια ύδατα, οφείλουν να συνεργάζονται με σκοπό να διασφαλιστεί ότι τα ΘΧΣ είναι συντονισμένα και έχουν συνοχή σε όλη τη σχετική θαλάσσια περιοχή. (Οδηγία 2014/89/ΕΕ αρ.11§1,2)
(9) Το κεντρικό ζητούμενο της εργασίας αφορά στους όρους διασφάλισης συνοχής μεταξύ χερσαίου και ΘΧΣ. Παρόλο που αντικείμενο του ΘΧΣ αποτελούν μόνον οι θαλάσσιες δραστηριότητες και οι δραστηριότητες στα παράκτια ύδατα (ΕΕΚ 2008 §5.9) οι επίγειες δραστηριότητες έχουν άμεσο αντίκτυπο στις θαλάσσιες περιοχές. Οι παράκτιες ζώνες αποτελούν τον συνδετικό χώρο μεταξύ της θάλασσας και της ενδοχώρας. H ΟΔΠΧ έχει ιδιαίτερη σημασία σε αυτή την κατεύθυνση (ΕΕΚ 2007, Οδηγία 2014/89/ΕΕ αρ.7§1,2).
(10) Η θεσμοθέτηση του ΘΧΣ αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή ενός πλαισίου ουσιαστικής διαχείρισης του θαλάσσιου χώρου. Για να διασφαλιστούν οι όροι που θα την καθιστούν αποτελεσματική απαιτείται, εκτός από ένα νομικά δεσμευτικό πλαίσιο, συμβατό με τις εθνικές χωρικές και τομεακές πολιτικές, όπως αυτές χαράσσονται από τους αντίστοιχους κεντρικούς και αποκεντρωμένους φορείς εξουσίας, καθώς και τις κυρωμένες συμβάσεις σε Ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο, και η διασφάλιση της αποδοχής από την τοπική κοινωνία καθώς και η πολιτική βούληση για την εφαρμογή του.


4. Συζήτηση
Ακολούθως αναφερόμαστε σε βασικά ζητήματα που προκύπτουν από την ανάλυση του πλαισίου του χωροταξικού σχεδιασμού όπως αυτό στην Ελλάδα διαμορφώνεται και των αρχών του ΘΧΣ. Υιοθετείται η άποψη ότι ο ΘΧΣ δεν πρέπει να αποτελέσει ένα ξεχωριστό σύστημα σχεδιασμού παράλληλο σε αυτό που αφορά στον χερσαίο χώρο, αλλά πρέπει να ενσωματωθεί με διακριτούς όρους στο υπάρχον πλαίσιο σχεδιασμού. Στόχο της εργασίας αποτελεί η πρόταση κάποιων μεθοδολογικών ζητημάτων για την ενσωμάτωση του ΘΧΣ στο πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού.


Το σύστημα του χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα εμφανίζει ικανό αριθμό εργαλείων για την στρατηγική διευθέτηση των χωροταξικών ζητημάτων που σε εθνικό και περιφερικό επίπεδο ανακύπτουν. Σε μεγάλο βαθμό η ίδια λογική φαίνεται ότι υιοθετείται και από τον νέο νόμο 4269/2014, παρά τις διαφοροποιήσεις που αδιαμφισβήτητα υπάρχουν. Είναι προφανές ότι η εφαρμογή του νόμου θα αποδείξει το αληθές του επιχειρήματος. Η θεσμοθέτηση ενός παράλληλου πλαισίου σχεδιασμού για την θάλασσα θα επιβάρυνε το όλο σύστημα χωρίς ουσιαστικά να εξυπηρετεί σε κάτι. Είναι σημαντικό επίσης να τονιστεί ότι ζητήματα που αφορούν στον θαλάσσιο χώρο αποτελούν αντικείμενο των ήδη θεσμοθετημένων ειδικών πλαισίων. Χαρακτηριστικά αναφέρονται το ΕΠΧΣΑΑ για τις Υδατοκαλλιέργειες, στο οποίο προσδιορίζονται οι κατευθύνσεις για την χωροθέτηση των υδατοκαλλιεργειών στον θαλάσσιο χώρο, το ΕΠΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ, στο οποίο προσδιορίζονται τα κριτήρια χωροθέτησης για την ανάπτυξη των θαλάσσιων αιολικών πάρκων, το ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό, το ΕΠΧΣΑΑ για την βιομηχανία. Ο νόμος (Ν. 2742/1999) προτείνει επίσης την εκπόνηση του ΕΠΧΣΑΑ για τον Παράκτιο και Νησιωτικό χώρο.


Το βασικό ζήτημα που ανακύπτει από την πρακτική εφαρμογή του πλαισίου του σχεδιασμού δεν προσδιορίζεται στην έλλειψη εργαλείων σχεδιασμού, αλλά στις ελλιπείς δεσμευτικές σχέσεις, όπως στην πράξη αποδεικνύεται, που αφορούν αφενός, μεταξύ των επιπέδων (Εθνικό-Περιφερειακά) και των κατηγοριών (Γενικό-Ειδικά) του σχεδιασμού, και αφετέρου μεταξύ των πλαισίων του χωροταξικού σχεδιασμού με εκείνα που συντάσσονται από τις τομεακές πολιτικές (μεταφορών, ενέργειας, τουρισμού κλπ). Η σύνθετη πολιτική, κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα, που την τελευταία περίοδο στην χώρα μας παγιώνεται, δημιουργεί σημαντικές δυσλειτουργίες στην σύνταξη ενός συνεκτικού και συνεπούς στον χρόνο συστήματος σχεδιασμού ακόμα και στις περιπτώσεις που σε θεσμικό επίπεδο διατυπώνονται δεσμευτικές σχέσεις μεταξύ των πλαισίων σχεδιασμού. Αποτέλεσμα αυτού είναι η επιλογή συχνά ανταγωνιστικών (έως και αντιφατικών) στόχων και η αδυναμία με συστηματικό τρόπο διασφάλισης συνεργειών μεταξύ των πολιτικών που υιοθετούνται και των προγραμμάτων όπως εφαρμόζονται.


Στο πλαίσιο αυτό, και λαμβάνοντας υπόψιν τον επιτακτικό χαρακτήρα για την μεταφορά της οδηγίας για τον ΘΧΣ στην εθνική νομοθεσία, έως το 2016 και την σύνταξη και θεσμοθέτηση πλαισίων ΘΧΣ, ως το 2021 (Οδηγία 2014/89/ΕΕ αρ.15§2,3) κρίνουμε ότι απαιτείται η συνολική επαναδιατύπωση του συστήματος χωροταξικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, έτσι ώστε να ενσωματώσει με ουσιαστικούς, διακριτούς όρους τον σχεδιασμό της θάλασσας. Αν και είναι σαφές ότι ο ΘΧΣ διαφοροποιείται από τον χερσαίο χωροταξικό σχεδιασμό σε πολλά ζητήματα, (ενδεικτικά αναφέρονται : ο τρισδιάστατος χαρακτήρας του, που συνεπάγεται την δυνατότητα χωροθέτησης ταυτόχρονα διαφορετικών, συμβατών χρήσεων στον βυθό, στην στήλη ύδατος και στην επιφάνεια, το διαφορετικό ιδιοκτησιακό καθεστώς, η μη απαίτηση για τοπολογική συνέχεια στον σχεδιασμό, ο μη προσδιορισμός της ΑΟΖ κλπ), ως συντεταγμένη όμως κεντρικά ελεγχόμενη διαδικασία ρύθμισης χωρικών ζητημάτων παρουσιάζει και σημαντικές ομοιότητες, οι οποίες και υπερτερούν και πρέπει να αντιμετωπιστεί σε ένα ενιαίο πλαίσιο.
Η έμφαση πρέπει να δοθεί, σύμφωνα με την αρχή της ενεργού επικουρικότητας, στην λειτουργική συνάρθρωση των αρμοδιοτήτων των φορέων του σχεδιασμού. Μέσα από αυτή την οργανωτική θεώρηση εξασφαλίζεται η συνέργεια στην πολιτική λογική και γνώση, όπως αυτή διαμορφώνεται από τους διάφορους φορείς άσκησης πολιτικής. Η αναπροσαρμογή βέβαια του συστήματος σχεδιασμού, και η υιοθέτηση πρακτικών λειτουργικής συνάρθρωσης για την αντιμετώπιση των χωροταξικών ζητημάτων, είτε αφορούν στον χερσαίο είτε στον θαλάσσιο χώρο, προϋποθέτει αφενός οργάνωση και εξασφάλιση μηχανισμών υψηλού επιπέδου διοίκησης και αφετέρου, την ενεργό συμμετοχή, μέσα από συγκεκριμένους διαύλους, της κοινωνίας των πολιτών.


Βιβλιογραφία
1. Ministry of the Environment, Physical Planning and Public Works, (2006) «Report of Greece on coastal zone management)), Athens.
2. Spilanis I., Kizos T., Paraskevi P., 2012. Accessibility of Peripheral Regions: Evidence from Aegean Islands (Greece). Island Studies Journal, Vol. 7, No. 2, 2012, pp. 199-214
3. Spilanis I., Kizos T., Koulouri M., Vakoufaris H., Gatsis I., 2009. Monitoring sustainability in insular areas. Ecol Indic. 9;1:179—187.
4. Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. (2000) «Ανακοίνωση της επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των παράκτιων Ζωνών: Μια στρατηγική για την Ευρώπη». 27.09.2000 COM(2000) 547.
5. Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. (2007) «Ανακοίνωση της επιτροπής. Έκθεση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο: αξιολόγηση της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των παράκτιων Ζωνών της Ευρώπης». 07.06.2007 COM(2007) 307.
6. Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 2008, "Ένας οδικός χάρτης για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό επίτευξη κοινών αρχών στην ΕΕ", COM(2008) 791. Ανακτήθηκε 20150122 [http://eur4ex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?qid=1396432777228&uri=CELEX:52008DC0791 ]
7. Ν. 2742/1999 «Χωροταξικός Σχεδιασμός και Αειφόρος Ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α 207). Ανακτήθηκε 0141104rhttp://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=S%2Fiw8LI060s%3D&tabid=323]
8. Ν. 3983/2011 «Εθνική στρατηγική για την προστασία και διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος - Εναρμόνιση με την οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Ιουνίου 2008 και άλλες διατάξεις» .Ανακτήθηκε 20150122
rhttp://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=ipzoMfylkWU%3D&...1
9. Ν. 4269/2014 Νόμος με τίτλο «Χωροταξική και Πολεοδομική Μεταρρύθμιση - Βιώσιμη ανάπτυξη».(ΦΕΚ 142 Α/ 2014). Ανακτήθηκε 20141104 [http://www.nomika-nea.gr/post/?id=10131
10. Οδηγία 2013/133 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12 ης Μαρτίου 2013 (Πρόταση) "για τη θέσπιση πλαισίου για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Παράκτιων Ζωνών". Ανακτήθηκε 20150122 [
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0133:FIN:EL:PDFl
11. Οδηγία 2014/89/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Ιουλίου 2014 "περί θεσπίσεως πλαισίου για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό".Ανακτήθηκε 20150122 [http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32014L0089&from=ENl
12. Οδηγία πλαίσιο 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17 ης Ιουνίου 2008 "περί πλαισίου κοινοτικής δράσης στο πεδίο της πολιτικής για το Θαλάσσιο Περιβάλλον (οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική)" . Ανακτήθηκε 20150122
rhttp://www.ypeka.gr/LinkClick.aspx?fileticket=zhQu4iR%2BPek%3D&tabid=254l
13. ΥΠΕΚΑ 2015 α, "Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης" http://ypeka.gr/Default.aspx?tabid=513&language=el-GR [ανακτήθηκε ανακτήθηκε 2014.12.18]
14. ΥΠΕΚΑ 2015 β, "Ειδικά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης" http://ypeka.gr/Default.aspx?tabid=513&language=el-GR [ανακτήθηκε ανακτήθηκε 2014.12.18])
15. ΥΠΕΚΑ 2015 γ, "Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης" http://ypeka.gr/Default.aspx?tabid=514&language=el-GR [ανακτήθηκε ανακτήθηκε 2014.12.18]