Η επανάσταση του 21 στην Εύβοια . Οι κάτοικοι τής Λίμνης ήταν οι πρώτοι στό Γριπονήσι πού πήραν τά όπλα.

Στις 11 Απριλίου 1821 έφτασε στην Χαλκίδα, ο διαβόητος Ομέρ μπέης της Καρύστου, ο ικανότερος όλων των Τούρκων διοικητών της Εύβοιας και ο πλέον αδίστακτος, γνωστοποιώντας στους εκεί Οθωμανούς αξιωματούχους τις εξακριβωμένες πληροφορίες του για την εξέλιξη της επανάστασης των ραγιάδων στον Ελληνικό χώρο.

Επακολούθησε συμβούλιο με την συμμετοχή Ελλήνων προκρίτων, με την συμμετοχή του μητροπολίτη Ευρίπου Γρηγόριου εξ’ Αργυροκάστρου και του κρατούμενου προεστού Δημήτριου Αποστολίδη, ο οποίος ασκούσε μεγάλη επιρροή στους Ευβοείς. Στην σύσκεψη αποφασίστηκε ο καταρτισμός τριών μεικτών επιτροπών από Τούρκους και Έλληνες, που θα αποστέλλονταν σε βόρεια, κεντρική και νότια Εύβοια αντίστοιχα, προκειμένου να προβούν στον αφοπλισμό του γηγενούς υπόδουλου πληθυσμού. Για τον σκοπό αυτό μετέβηκε για περιοδεία στο κεντρικό τμήμα της νήσου ο πρωτοσύγκελος Βαρλαάμ από την Σκύρο, συνοδευόμενος από τον Αμούς αγά και άλλο ένα Τούρκο. Στο μεταξύ, είχε ξεκινήσει ήδη ο επαναστατικός αναβρασμός με επίκεντρο τη Λίμνη, όπου συγκροτήθηκε ένας μικρός στολίσκος αποτελούμενος από τέσσερις Λιμνιώτικες σκούνες και δύο εξοπλισμένα μπρίκια, σταλμένα από το Τρικκέρι Μαγνησίας. Στο παραθαλάσσιο κεφαλοχώρι συγκεντρώθηκαν και αρκετοί Χαλκιδαίοι, ξεφεύγοντας από την στενή επιτήρηση των Μωαμεθανών δυναστών. Ο δε πρωτοσύγκελος Βαρλαάμ φτάνοντας στο χωριό Κοντοδεσπότι, κατόρθωσε να απαλλαγεί από τους δύο Τούρκους συνοδούς του, με την βοήθεια ένοπλων βοσκών και μαζί τους κατευθύνθηκε στην τοποθεσία του Άγιου, καταφεύγοντας στο κάστρο της Κλεισούρας. Εκεί είχαν αρχίσει να συναθροίζονται πολλοί αναστατωμένοι αγρότες των γύρω περιοχών, αναζητώντας ένα ασφαλές καταφύγιο στην δυσπρόσιτη τοποθεσία. Μάλιστα, θεωρώ πολύ πιθανό να εξουδετέρωσαν πρώτα τους Τουρκαλβανούς του Αλή πασά, που φυλούσαν την διάβαση του Δερβενίου, αν αυτοί βρίσκονταν ακόμα στη θέση τους.

Παράλληλα, στην Λίμνη οι ένθερμοι αγωνιστές Νικόλαος Τομαράς και Γεώργιος Βαλτινός Ιατρούπροχώρησαν στην στρατολόγηση ανδρών από τον τοπικό πληθυσμό και στις 25 Μαΐου 1821 αφίχθηκαν στην Κλεισούρα, όπου συνάντησαν τον πρωτοσύγκελο Βαρλαάμ και τους χωρικούς.

Με αυτούς είχε ενωθεί και ένας αριθμός Χαλκιδαίων, που έφευγαν κρυφά από την πόλη για να γλιτώσουν από τα βίαια κατασταλτικά μέτρα των Οθωμανών. Έτσι λοιπόν, στο μεσαιωνικό κάστρο σχηματίστηκε το πρώτο επαναστατικό στρατόπεδο στην Εύβοια. Από εδώ εκδόθηκαν οι προκαταρτικές αυτονομιστικές προκηρύξεις προς τους Έλληνες της νήσου με τις υπογραφές των Τομαρά, Ιατρού και Βαρλαάμ. Στις 27 Μαΐου, έφτασε στο φρούριο προερχόμενος από Τρικκέρι, ο οπλαρχηγός Βερούσης Μουτσανάς, πρώτος εξάδελφος του Οδυσσέα Ανδρούτσου, που είχε ορισθεί να αναλάβει την αρχηγία των επαναστατικών όπλων στην Εύβοια. Ήταν επικεφαλής ενός σώματος ενόπλων, στο οποίο συγκαταλέγονταν ο Γιαννιός Χαλκιάς, ο Τουρκοστάθης και τρεις ιερείς από το Ξηροχώρι (Ιστιαία). Αμέσως ο ενθουσιώδης επαναστατικός στρατός ξεκίνησε για να επιτεθεί στην Χαλκίδα, σε συνεννόηση με τον στολίσκο των Λιμναίων που αγκυροβόλησε στον όρμο των Πολιτικών. Η δύναμη του Βερούση ανέρχονταν σε 2.000 άνδρες, αλλά ανεπαρκέστατα οπλισμένους, καθώς μόνο οι 500 από αυτούς έφεραν τυφέκια με λιγοστά πυρομαχικά. Η βιαστική ενέργεια εναντίον της Χαλκίδας στις 28 Μαίου 1821 κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία, λόγω ελλιπούς σχεδιασμού, αφελέστατων διοικητικών σφαλμάτων και απειθαρχίας πολλών αγωνιστών. Μετά από λίγες ημέρες, ο Βερούσης κατόρθωσε να αναδιοργανώσει το στρατό του στο κάστρο της Κλεισούρας και προσπάθησε να εκστρατεύσει εκ νέου στην πρωτεύουσα της νήσου, γνωρίζοντας ξανά συντριπτική ήττα στο πεδινό μέρος του οικισμού Δοκός. Οι Τούρκοι διέλυσαν το επαναστατικό σώμα, κατασφάζοντας πάρα πολλούς άνδρες και κατόπιν προέβηκαν σε ωμότητες κατά του τοπικού πληθυσμού. Ύστερα από την νέα αποτυχία, οι Ευβοείς αφαίρεσαν από τον Βερούση την ηγεσία και την ανέθεσαν προσωρινά στο Νικόλαο Τομαρά.


Ο Αγγελής Γοβιός επικεφαλής της επαναστάσεως.

Εντός του Ιουνίου 1821, πραγματοποιήθηκε συμβούλιο των Ελλήνων προκρίτων και στρατιωτικών στην Λίμνη, για την εξεύρεση ικανού επικεφαλή της επανάστασης στην Εύβοια.

Άπαντες οι συμμετέχοντες ψήφισαν ομόφωνα ως αρχηγό τον φημισμένο Λιμναίο οπλαρχηγό Αγγελή Γοβγίνα ή Γοβιό, ο οποίος είχε λάβει μέρος στην θρυλική μάχη στο χάνι της Γραβιάς στο πλευρό του φίλου του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Το όνομα του αναφέρονταν με θαυμασμό στη νήσο, τόσο για την προηγούμενη δράση του ως αρματολός, όσο και για την ακεραιότητα του χαρακτήρα του. Μάλιστα ορισμένοι τον αποκαλούσαν «Αετό της Εύβοιας». Μόλις ανακοινώθηκε η απόφαση, ο Γοβγίνας έσπευσε να μεταβεί στην Λίμνη, γνωρίζοντας θερμή υποδοχή και κατόπιν κατευθύνθηκε στην τοποθεσία «Βρυσάκια» Ψαχνών. Εκεί είχε μεταφερθεί το επαναστατικό στρατόπεδο από το κάστρο της Κλεισούρας, το οποίο όμως εξακολουθούσε να επανδρώνεται, αποτελώντας ανάχωμα στις διαρκείς επιδρομές των Τούρκων, που δεν τολμούσαν να περάσουν από την διάβαση του Δερβενίου, εξαιτίας της οχυρής θέσης του. Με την εμπνευσμένη καθοδήγηση του Γοβγίνα, ανασυντάχθηκαν γρήγορα οι αποδιοργανωμένοι Έλληνες αγωνιστές και ξεκίνησαν με επιτυχία τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Τούρκων, οι οποίοι κλείστηκαν πίσω από τα μεσαιωνικά τείχη της Χαλκίδας. Αυτή η έντονη επαναστατική δραστηριότητα δεν θα περνούσε απαρατήρητη από τον Ομέρ Βρυώνη και τον Κιοσσέ Μεχμέτ, που κατέρχονταν για να καταπνίξουν την εξέγερση των ραγιάδων στον χερσαίο Ελληνικό χώρο. Οι δύο Τούρκοι στρατηγοί βρίσκονταν τότε στην Βοιωτία και δεν σκόπευαν να αφήσουν εκτεθειμένα τα πλευρά τους στους στασιαστές της Εύβοιας.
 





Η μάχη στα Βρυσάκια

Στις 15 Ιουλίου 1821, ο Ομέρ Βρυώνης επικεφαλής μίας δύναμης 2.000 επίλεκτων ανδρών κατέφθασε στην Χαλκίδα και αμέσως κινήθηκε για να διασκορπίσει το στρατόπεδο των επαναστατών στα «Βρυσάκια».
Ακολούθησε μία επική μάχη διαρκείας επτά ωρών, κατά την οποία ο Αγγελής Γοβγίνας διεύθυνε με αριστουργηματικό τρόπο το μικρό σώμα των 400 απειροπόλεμων αγωνιστών που διέθετε και κατόρθωσε να αναχαιτίσει τις τρεις λυσσαλέες εφόδους των Τούρκων και να τους τρέψει σε φυγή. Η νίκη των Ελληνικών όπλων στα «Βρυσάκια» είχε εξαιρετική σημασία, επειδή επέδρασε αρνητικά επί του ηθικού του αντίπαλου, με δεδομένο ότι ήταν η πρώτη ήττα του Ομέρ Βρυώνη σε μάχη εκ παρατάξεως. Ο εξοργισμένος πασάς με την επιστροφή του στην Χαλκίδα, ειδοποίησε τον διοικητή της Καρύστου Ομέρ μπέη, να σπεύσει προς συνάντηση του. Ο τελευταίος μόλις είχε λεηλατήσει και πυρπολήσει την Κύμη, η οποία είχε σηκώσει μεμονωμένα την σημαία της ελευθερίας και στρατοπέδευε στο χωριό Όριον. Οι δύο Οθωμανοί αξιωματούχοι αποφάσισαν από κοινού να εκτελέσουν νέα επίθεση κατά των αυθαδέστατων ραγιάδων και διενέργησαν γενική στρατολογία στην Χαλκίδα. Περί την 18 Ιουλίου, με αυξημένες δυνάμεις προέλασαν προς τα «Βρυσάκια», αλλά ο Γοβγίνας έχοντας εξαντλήσει το μεγαλύτερο μέρος των πολεμοφοδίων του, έκρινε ότι δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει τον εχθρό σε ανοιχτό πεδίο και αποσύρθηκε στο κάστρο της Κλεισούρας, αποκλείοντας το πέρασμα του Δερβενίου. Οι Τούρκοι προχώρησαν ανενόχλητοι κατακαίγοντας τις καλύβες των Ελληνικών χωριών στο διάβα τους, φτάνοντας στην περιοχή του Άγιου. Όμως, μόλις ο Ομέρ Βρυώνης διαπίστωσε πως ήταν σχεδόν αδύνατο να επιτεθεί σε εκείνη την αετοφωλιά του δυσπόρθητου φρουρίου, εκτιμώντας ότι οι άνδρες του θα αποδεκατίζονταν μέσα στο άγριο φαράγγι, εγκατέλειψε κάθε προσπάθεια και επέστρεψε πίσω στην Χαλκίδα.

Έπειτα από αυτή την εξέλιξη, ο Ομέρ Βρυώνης αποφάσισε να φύγει από την Εύβοια με προορισμό την Αθήνα, όπου οι Τούρκοι είχαν οχυρωθεί στην Ακρόπολη και πολιορκούνταν ασφυκτικά από τους εκεί επαναστάτες.

Μάταια οι μπέηδες και οι αγάδες της Χαλκίδας τον παρακαλούσαν να μείνει και να προελάσει μέχρι το Δερβένι για να τους απαλλάξει από τους ενοχλητικούς ραγιάδες στασιαστές. Ο αρχιμανδρίτης Ναθαναήλ Ιωάννου αφηγείται στα «Ευβοϊκά» του, ότι ο πασάς απάντησε στις απεγνωσμένες εκκλήσεις τους ως εξής:
«Σεις με λέγατε ότι είναι μερικοί χωριάτες και κλέφτες. Εγώ επέρασα όλην την Ρούμελην με πόλεμον, μα τέτοιο τουφέκι δεν είδα πουθενά. Έχασα το καλύτερο μου στράτευμα εις τα Βρυσάκια και δεν ημπόρεσα να τους χαλάσω. Πως θα μπορέσω να τους βγάλω από το Δερβένι; Αυτοί είναι όλο κλέφτικο τουφέκι διαλεγμένο και όχι χωριάτες, καθώς με λέτε σεις. Καθήσατε, φυλάξατε το κάστρο (της Χαλκίδας) και μη βγαίνετε έξω έως να σας έρθει άλλο ιμνάτι».

Αν και από αρκετούς αμφισβητείται κατά πόσο ο Ομέρ Βρυώνης είπε αυτά τα λόγια, εντούτοις και μόνο το γεγονός πως αυτή φήμη κυκλοφορούσε ανά την Εύβοια, αρκεί για να καταδείξει την δημιουργία πολεμικού φρονήματος στους τοπικούς αγωνιστές μετά τις νίκες τους στα «Βρυσάκια» και στην διάβαση του Δερβενίου. Ο Αγγελής Γοβγίνας συνέχισε να χρησιμοποιεί το κάστρο της Κλεισούρας ως ορμητήριο, αλλά δυστυχώς δολοφονήθηκε στις 28 Μαρτίου του 1822 λίγο μακρύτερα από τα «Βρυσάκια», στην τοποθεσία «Δύο Βουνά», λίγο έξω από τη σημερινή Αρτάκη προς Ψαχνά, σε μία καλοστημένη ενέδρα των Τούρκων μετά από μία σειρά ατυχών συγκυριών. Ο θάνατος του έμπειρου οπλαρχηγού αποτέλεσε την βασικότερη αιτία της αποτυχίας της επανάστασης στην Εύβοια, η οποία τελικά καταπνίγηκε ολοσχερώς γύρω στο 1825, με επιμύθιο την αποτυχημένη εκστρατεία του Κάρολου Φαβιέρου κατά της Καρύστου τον Μάρτιο του 1826.



πηγή:square.gr




___________________
Οι Τούρκοι κατακτητές είχαν αποδώσει εξαιρετική σημασία στήν Εύβοια λόγω τής γεωγραφικής της θέσης. Διατηρούσαν πανίσχυρη στρατιωτική δύναμη καί μέ τά οχυρά τής Χαλκίδος καί τού Καραμπαμπά, είχαν αποκτήσει τόν έλεγχο τής Ανατολικής Στερεάς. Η οθωμανική εξουσία στήν Εύβοια ήταν ιδιαιτέρως σκληρή, η γή ανήκε εξ ολοκλήρου στούς Τούρκους καί οι Ρωμιοί δούλευαν στά κτήματα σάν σκλάβοι. Οι Χριστιανοί τής Καρυστίας υπόφεραν τά πάνδεινα καί δέν τολμούσαν ούτε κάν νά έχουν ιερείς γιά νά λειτουργούν τίς εκκλησίες τους. Η σφαγή ενός ραγιά από μουσουλμάνο δέν θεωρείτο αδίκημα. Ο Διονύσιος Κόκκινος στό έργο του, αναφέρει περιστατικά στά οποία οι μουσουλμάνοι τής Χαλκίδας σκότωναν Χριστιανούς είτε γιατί τό πεπόνι πού τούς πούλησαν δέν ήταν νόστιμο, είτε γιατί δέν τούς άρεσε τό ρακί κτλ. Κλέφτικα καπετανάτα δέν υπήρχαν καί ο Τούρκος πασάς είχε σίγουρο τό πασαλίκι του. Ποτέ του δεν πίστευε ότι οι σκλάβοι πού τόν προσκυνούσαν στό διάβα του θά σήκωναν ποτέ κεφάλι.

Τήν εποχή αυτή διοικούσε τήν Εύβοια ο μουσελίμης Αχμέτ Μπέης αντί τού Γιουσούφ πασά, πού υπηρετούσε στό στρατόπεδο τού Χουρσίτ πασά στήν Ήπειρο. Τή Δευτέρα τού Πάσχα (11 Απριλίου 1821), οι αγάδες έχοντας γνώση γιά τά επαναστατικά κινήματα τών γκιαούρηδων, έκαναν σύσκεψη περί τού πρακτέου. Στό συμβούλιο πήρε μέρος καί ο διοικητής τής Καρυστίας Ομέρ Μπέης. Άλλοι πρότειναν γενική σφαγή καί δήμευσητών περιουσιών τών Χριστιανών, άλλοι πρότειναν νά εκτελεστούν μόνο οι πρόκριτοι καί κάποιοι ζήτησαν νά μή γίνει τίποτα. Τελικά οι αγάδες αποφάσισαν νά συλλάβουν όλους τούς πρόκριτους, τούς οποίους αργότερα τούς κατέσφαξαν μέχρι ενός.

_______________________
«Η επανάστασις τής Ευβοίας εκρίνετο προβληματική, ως επεχούσης τά δευτερεία, άν ουχί τά ίσα, τής Κρήτης κατά τήν τυραννίαν τών Τούρκων, ών ένεκα οι Χριστιανοί κάτοικοι κατήντησαν κατά μέγα μέρος φέροντες μορφήν μόνην ανθρώπου.

Ως τοιούτοι οι Ευβοείς ανεπίδεκτοι εθεωρούντο οργανώσεως επαναστατικής, μή φέροντες πρόσωπα οπωσδήποτε διακεκριμένα. Σποράδην τό μυστήριον εγνωρίζετο παρά τισι διά τών εν Αθήναις καί Λεβαδεία εταίρων, εκ τού ανωτέρου δέ ιερατικού κλήρου τής νήσου ο μέν εν Χαλκίδι εδρεύων αρχιεπίσκοπος Γρηγόριος.

Επί τής εποχής αυτής εδιοίκει τήν Εύβοιαν επιτροπικώς, αντί τού πρσφάτως διορισθέντος Ιουσούφ πασσά, μουτεσελίμης τις εκ Βιτωλίων Αχμέτ βεγής. Ούτος, ως καί οι λοιποί τών βέγιδων καί αγάδων τής Χαλκίδος, ανησυχούντες επί τοίς διαφόροις ακούσμασι, συνεσκέπτοντο ιδία περί τού ποιητέου ως πρός τούς ραγιάδας τής Ευβοίας. Άλλων δέ άλλα προτεινόντων, τών μέν σφαγήν γενικήν καί δήμευσιν, τών δέ σφαγήν μερικήν τών προκριτέρων, τών δέ περιφρόνησιν καί τά τοιαύτα.

Απεφασίσθη ούτως, όπως ομηρεύσωσιν εν τώ φρουρίω οι δημογέροντες τής νήσου, εφαρμοσθέντος δέ τού μέτρου αυτού, οι όμηροι ούτοι, τή μέν νυκτί εφυλακίζεντο, τή δέ ημέρα ηγγαρεύοντο εν τή χειρομύλη, οι πλείστοι δ' αλληλοδιαδόχως, ως ο Δημήτριος Αποστολίδης, Ιωάννης Αστέρης, Ιωάννης τής Ζαχαρούς, Σταμάτιος Νικολάκης καί άλλοι, εσφάγησαν υπό τών Τούρκων, ο μέν διά ταύτην, ο δέ δι' εκείνην τήν πρόφασιν.» 
Ιωάννης Φιλήμων, Δοκίμιον ιστορικόν περί τής ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήναι 1859








 __________________________________

Από τό 1205 μέχρι τό 1470 η Εύβοια ήταν υπό ενετική κατοχή, ενώ τό 1470 κατελήφθη από τούς Οθωμανούς. Γιά έξι αιώνες λοιπόν η Εύβοια δέν ήταν ελληνική. Άν οι Ρωμιοί τού 1821, σκέφτονταν όπως οι σημερινοί (2011), "προοδευτικοί", "δημοκράτες", πολιτικοί, δημοσιογράφοι, καθηγητές πανεπιστημίων, συνδικαλιστές καί όλο τό κακό συναπάντημα πού μάς έχει φορτωθεί, δέν θά έκαναν επανάσταση. Θά έλεγαν ότι έγινε έγινε, ας τά ξεχάσουμε, καί ότι είναι εθνικισμός νά θέλουμε εδάφη πού τά έχουμε χάσει εδώ καί εξακόσια χρόνια καί θά πήγαινε καί ο Νταλάρας πού χαρίζει τό Αιγαίο στά ψάρια του, νά δώσει συναυλία στή Χαλκίδα η οποία θά παρέμενε οθωμανική καί πολυπολιτισμική.
Παρόλη τήν τρομοκρατία τών μπέηδων καί τίς συλλήψεις, οι Ευβοείς σήκωσαν τό λάβαρο τής επαναστάσεως.
 
Κατά τά μέσα τού Μαϊου τού 1821 οι κάτοικοι τής Λίμνης, γενέτειρας τού Αγγελή Γοβγίνα, ήταν οι πρώτοι στό Γριπονήσι πού πήραν τά όπλα. Απέναντι στή Λαμία βρισκόταν παλουκωμένος ο Διάκος καί τούς καλούσε νά κτυπήσουν τούς τυράννους. Οι Λιμναίοι σέ συνεννόηση μέ τούς Τρικκεριώτες αρμάτωσαν τέσσερεις σκούνες καί μέσα σέ μικρό χρονικό διάστημα οργάνωσαν στολίσκο. Ο Τομαράς σχημάτισε τό πρώτο επαναστατικό στρατόπεδο στήν οχυρή θέση Άγιος, έξι ώρες μακρυά από τό Νεγρεπόντε (Χαλκίδα) καί οι Λιμνιώτες ανέλαβαν τήν τροφοδοσία τού στρατοπέδου παρέχοντας ψωμί, κρέας, κρασί, μπαρούτι καί βόλια.

Αποφασίστηκε νά κτυπηθούν πρώτα οι Τουρκαλβανοί τού Αλή Πασά στό Ξηροχώρι. Στό μεταξύ, ο Τομαράς καί ο Βαλτινός ή Κλωτσοτύρης, οχύρωσαν τό Ντερβένι, πού είναι ένα στενό πέρασμα σέ μία ορεινή θέση, έξη ώρες μακρυά από τή Χαλκίδα. Στό χωριό Άγιος, εκείνες τίς ημέρες έφτασε ο πρωτοσύγκελος Μακάριος Βαρλαάμ Σκυριανός. Αυτός είχε σταλεί από τούς Τούρκους τής Χαλκίδας μέ συνοδό του τόν Αμούς Αγά νά αφοπλίσει καί νά μαζέψει τά όπλα τών επαναστατών. Αλλά στό χωριό Κοντοδεσπότι, μερικοί τσοπάνηδες σκότωσαν όλους τούς Τούρκους συνοδούς. Κατόπιν μέ τούς τσοπάνηδες εκείνους ο Βαρλαάμ κατευθύνθηκε πρός τόν Άγιο, όπου ενώθηκε μέ τούς Κλέφτες τού Τομαρά. Γιά αρχηγό τους, οι επαναστάτες τής Εύβοιας καθότι δέν ήταν εμπειροπόλεμοι, κάλεσαν τόν πρώτο ξάδελφο τού Οδυσσέα Ανδρούτσου, Βερούση Μουτσανά, πού καταγόταν από τίς Λιβανάτες τής Λοκρίδας.

____________________________
«Υπερμεσούντος δέ τού Μαΐου, πρώτοι τών Ευβοέων οι Λίμνιοι ησπάσθησαν τόν υπέρ τής Πατρίδος τόν ιερόν αγώνα, συννενοηθέντες καί μετά τών Τρικεριωτών, οίτινες εξώπλισαν εκείθεν δύο ιμπρίκια, ών τό μέν επλοιαρχείτο υπό τού Ευσταθίου Κουτμάνη, τό δέ υπό τού καπετάν Κωνσταντίνου, αλλά καί οι Λίμνιοι εξώπλισαν ωσαύτως τέσσαρας σκούνας, μή έχοντες μεγαλείτερα τούτων, πρός θαλάσσιον αποκλεισμόν.

Τά δέ Τρικεριώτικα παρέλαβον από τά αντίπερα μέρη τόν καπετάν Βερούση, συγγενή τού Οδυσσέως, έχοντα μεθ' αυτού καί τινας στρατιώτας, ήγαγον αυτόν καί απεβίβασαν επί τής γής τού Ξηροχωρίου, όςτις ηνώθη μετά τών εκεί Νικολάου Τομαρά, Γεωργίου Βαλτινού Ιατρού (Κλωτσοτύρην ύστερον) καί Γιαννιώ Χαλκιά Ξηροχωρίτου.

Καί πρώτον μέν έπεσον κατά τών ολίγων Τούρκων τού Ξηροχωρίου, καί τούς μέν εφόνευσαν, τούς δέ εδίωξαν εκείθεν φεύγοντες δέ εσώθησαν εις Χαλκίδα. 
Τούτου δέ γενομένου, ο Νικόλαος Τομαράς καί Γεώργιος Ιατρός στρατολογήσαντες παραχρήμα τούς εγχωρίους καί ως εμπροσθοφυλακή ώδευσαν εις τόν Άϊον καί κατέλαβαν τήν θέσιν αυτήν αναμένοντες εν αυτή τόν καπετάν Βερούση.

Μετά δύο δέ ημέρας (27 Μαΐου Παρασκευή) έφθασε καί ο καπετάν Βερούσης έχων τόν Χαλκιάν, τόν Τουρκοστάθην καί τρείς ιερείς, ο εις τούτων ήτο Ξηρομερίτης. Τούτου αφιχθέντος εξεκίνησαν πρός τά Πολιτικά, εν οίς καί τήν εσπέραν εκείνην κατέλυσεν.

Κατ' εκείνην τήν στιγμήν λαθραίως εκφυγών τις από Χαλκίδος έφθασεν εν Πολιτικοίς, όπου καί ο στρατός διέμενεν εισέτι, απαγγέλων τάδε:

"Οι Τούρκοι είναι πολύ εξηγριωμένοι, αλλά καί πανικός φόβος κατέχει αυτούς, όθεν καλόν είναι νά γράψητε εις τούς μπέηδας καί τόν μουτεσελίμην νά μή πειράξουν τούς εν Χαλκίδι Χριστιανούς."

Η γνώμη αύτη ήρεσε τώ καπετάν Βερούση καί τοίς άλλοις καί παραχρήμα έγραψαν ως εφεξής:

"Γνωρίζετε αγάδες, από τά κιτάπια σας, ότι ο από Θεού ωρισμένος καιρός τής εξουσίας σας επέρασε, δέν θέλει νά μάς έχετε ραγιάδες πλέον, νά προσκυνήσετε καί νά πάρητε, όσα πράγματα σηκώνετε καί νά πάτε, όπου θέλετε. Σάς υποσχόμεθα νά φυλάξωμεν τήν ζωήν καί τήν τιμήν σας, αφού αφήσετε τά άρματά σας, εμείς τήν γή πού μάς πήρατε, ζητούμεν νά πάρωμεν πίσω."

Τού γράμματος δέ προσταλέντος, κόψαντες σημαίας περίπου τεσσαράκοντα, καί γευματίσαντες άπαντες οι εν τώ στρατώ, περί μεσημβρίαν εξεκίνησαν πρός τήν Χαλκίδα μετά τυμπάνων καί άλλων οργάνων. Αλλά καί τά πλοία τά τε Τρικεριώτικα καί τά Λιμναϊκά άραντα τάς άγκυρας των τάς έρριψαν παρά τήν Λιανήν άμμον. Άμα δέ ο στρατός εν τή πεδιάδι τής Καστέλας ήρξατο οδεύειν, ηρίθμησεν ο αρχικαπετάνιος καί εύρε τουφέκια πεντακόσια πεντήκοντα μόνον, οι δέ άλλοι, οι μέν είχον ρόπαλα, οι δέ άλλα.» 

Ευβοϊκά ή Ιστορία τής νήσου Ευβοίας συντεθείσα υπό τού Αρχιμανδρίτου Ναθαναήλ Ιωάννου, Εν Ερμουπόλει 1858



Οι επαναστάτες ήταν απειροπόλεμοι καί απείθαρχοι ενώ μόνο οι μισοί διέθεταν όπλα καί φυσέκια. Οι υπόλοιποι ήταν οπλισμένοι μέ γεωργικά εργαλεία ή ρόπαλα. Ο ναύαρχος Αλέξανδρος Κριεζής αρμάτωσε δύο τρεχαντήρια από τό Τρίκερι γιά νά μεταφέρουν τόν Βερούση Μουτσανά στό Γριπονήσι, αλλά ο Βερούσης θά αποδεικνυόταν τελείως ανίκανος νά ηγηθεί τών Ελλήνων στήν επαναστατημένη Εύβοια.

__________________________

«Ήρχισε νά αλλάζη ο καιρός μπάτης καί εις τάς 3 Μαϊου 1821 εφθάσαμεν εις Σκίαθον, εις τάς 4 εις Τρίκερι αγκυροβολήσαμε. Εβγήκα έξω μέ τήν μεγάλην λέμβον μέ 70 ναύτας μου. Ήλθον οι προύχοντες τού τόπου μέ τούς εμποροπλοιάρχους καί μέ υποδέχθησαν μέ εσυντρόφευσαν εις τήν Κατζελαρίαν τους, τούς ωμίλησα πολλά διά τήν ανεξαρτησίαν καί δεν ηθέλησαν νά μέ ακούσουν, εις τό ύστερον ήρχισα καί μέ φοβέραις καί άλλα. Ευθύς τούς υποχρέωσα καί έρραψαν καί σημαίας μέ σταυρούς καί ύψωσαν εις τήν Κατζελαρίαν τους καί τά πλοία των καί μέ κανονιοβολισμούς καθώς εγώ τούς έρριψα. Τούς ώρκισα.

Εκεί όπου είμαστε βλέπω καί παρουσιάζεται εμπρός αρχηγός μέ 15 οπλοφόρους, μέ φωνάζει άν έχη τήν άδειαν νά έμβη νά μέ ιδή. Εσηκώθην μόνος μου καί τόν έπιασα από τό χέρι καί τόν εκάθησα σιμά μου, τόν ερωτώ τίς είναι καί τί ζητεί, μέ λέγει άν έχη τό ελεύθερον νά ομιλήση, τού έδωσα τήν άδεια, μέ λέγει:

- "Κύριε αρχηγέ Κριεζή, εγώ έχω δέκα ημέραις, όπου ζητώ ν' αναχωρίσω διά τό πέρα μέρος τού Ευρίπου, εις τό Ξηροχώρι διά νά βαρέσωμε τούς εχθρούς κι' οι κύριοι ούτοι μέ έχουν έως σήμερον εμποδισμένον καί μήτε καΐκι μου δίδουν ν' αναχωρήσω."

Καί οι κύριοι Τρικεριώτες μέ είπον τό εναντίον, καί εκατάλαβα ότι είχε δίκαιον ο στρατιώτης, τόν ηρώτησα από τί μέρος ήτον, καί μέ είπεν ότι:

- "Είμαι εξάδελφος τού Οδυσσέως, ονομάζομαι Βερούσης Μουτσανάς." .

Ευθύς τού έδωσα τήν άδειαν νά τζουρμάρη, είπον καί μέ έφεραν καί τόν πρωτόγερόν τους, τόν επρόσταξα καί εφώναξεν:

- "Όποιος θέλη νά γραφθή στρατιώτης, ελευθέρως! " .

Καί σέ μίαν ώραν εγράφησαν 30. Τούς έπιασα δύο τρεχαντήρια συμφωνώντας καί τόν ναύλον από 40 γρόσια τόν καθένα καί τούς τά επλήρωσα εξ ιδίων μου, τούς έδωσα καί τάς ζωοτροφίας καί διακοσίους ντεστέδες φυσέκια υπό τήν οδηγίαν τού Βερούση Μουτσανά. Τούς έβγαλα εμπρός, τούς επροβόδωσα εως τό ιμβάρκον τους, τούς έρριψα καί πέντε κανοβιοβολισμούς διά νά τούς ενθαρρύνω καί ανεχώρησαν πρός τό βράδυ διά τούς Ωρεούς καί Ξηροχώρι.»  
Αλέξανδρος Δ. Κριεζής - Γκιορνάλε διά τήν ανεξαρτησίαν τού Έθνους

Οι Ευβοείς ηττήθηκαν εύκολα από τούς Τούρκους, τόσο στή θέση Τροχός, όσο καί στή θέση Βρωμούσες. Μόνο μέ τήν εμφάνισή του τό τουρκικό ιππικό τούς έτρεψε σέ φυγή. Τά τουρκικά σπαθιά έκοψαν δεκάδες κεφάλια καί μόνο όσοι έτρεξαν πρός τή θάλασσα σώθηκαν από τούς κανονιοβολισμούς τών καραβιών τού Κριεζή. Μετά από αυτές τίς ήττες οι τουρκόφρονες άρχισαν νά προδίδουν τούς συμπατριώτες τους στόν Ομέρ μπέη τής Καρύστου ο οποίος τούς έκαψε τά σπίτια. Ο Κριεζής μπροστά στό αδιέξοδο, αποφάσισε νά καλέσει στό νησί έναν εμπειροπόλεμο συμπατριώτη τους, τόν Αγγελή Γοβιό ή Γοβγίνα.
πηγή



Διαβάστε επίσης

Η Επανάσταση του 1821 στην Εύβοια. 1ο Μέρος


H επανάσταση του 1821 στην Εύβοια. 2ο Μέρος
Ο Γωβιός φθάνει στην Λίμνη και οργανώνει τους επαναστάτες.