Η νέα προγραμματική περίοδος 2021-2027 της ΕΕ και η Τοπική Αυτοδιοίκηση

Του Ράλλη Γκέκα Δρ. Οικονομικών ΤΑ

Ο σχεδιασμός της νέας προγραμματικής περιόδου, σε Ευρωπαϊκό τουλάχιστον επίπεδο, έχει προχωρήσει. Είναι πολύ σημαντικό η Τοπική Αυτοδιοίκηση να παρέμβει όχι μόνο στο επίπεδο του σχεδιασμού αλλά και να προετοιμαστεί για τα νέα δεδομένα.

Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο το C.E.M.R. (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Δήμων και Περιφερειών), εκτός από τις παρεμβάσεις που έχει πραγματοποιήσει για το σχεδιασμό και τη διαχείριση της νέας προγραμματικής περιόδου, έχει αρχίσει την επεξεργασία και τη διατύπωση οδηγών, για τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που θα τους καταστήσουν περισσότερο αποτελεσματικούς στη διατύπωση, διεκδίκηση, υλοποίηση και έλεγχο των έργων, μέτρων και δράσεων της νέας προγραμματικής περιόδου.

Η στρατηγική της νέας προγραμματικής περιόδου έχει αρκετές διαφορές, με την προηγούμενη στρατηγική του ΕΣΠΑ. Είναι πολύ σημαντικό ότι προσπαθεί να αξιοποιήσει τα συμπεράσματα από τις μέχρι τώρα εμπειρίες της. Ιδιαίτερα ο εκσυγχρονισμός της πολιτικής συνοχής, που καλύπτει το μεγαλύτερο ποσοστό των χρηματοδοτήσεων, περιλαμβάνεται ουσιαστικά στο τρίπτυχο: απλούστευση διαδικασιών, ευελιξία, αποτελεσματικότητα.

Το σημαντικότερο όμως στοιχείο, για την ΤΑ, από το νέο πλαίσιο στρατηγικής της προγραμματικής περιόδου 2021-2027, είναι ότι η ενσωμάτωση της πολυετούς εμπειρίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε συνδυασμό με τους τρεις παραπάνω στρατηγικούς στόχους, την οδήγησαν στο να είναι περισσότερο αποκεντρωμένη. Ο ρόλος δηλαδή των τοπικών και περιφερειακών αρχών εμφανίζεται αναβαθμισμένος.

Σχετικά με τον προϋπολογισμό και κυρίως την κατανομή του στα κράτη- μέλη της ΕΕ, τα πράγματα για τη χώρα μας είναι καλά. Εδώ ισχύει το «ουδέν κακόν αμιγές καλού». Τα στατιστικά στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη για την κατηγοριοποίηση των περιφερειών προέρχονται από τα έτη 2014-2015-2016 από το απόγειο της κρίσης δηλαδή, με αποτέλεσμα οι ελληνικές περιφέρειες να συμμετέχουν με μεγαλύτερα ποσοστά χρηματοδοτήσεων στη νέα προγραμματική περίοδο, από ότι στην προηγούμενη.

Απλούστευση, ευελιξία, αποκέντρωση, ενισχυμένοι πόροι για την χώρα μας, αυτό τι σημαίνει; Οι ελληνικοί δήμοι και περιφέρειες θα πρέπει να ετοιμάζουν τα ταμεία τους για τις Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις;

Προφανώς όχι. Όλοι γνωρίζουμε ότι η εξειδίκευση της ευρωπαϊκής πολιτικής σε Εθνικό επίπεδο εμπεριέχει πάρα πολλούς κινδύνους. Η ανάλογη εμπειρία από το προηγούμενο ΕΣΠΑ είναι πολύ αρνητική για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Άρα, για να μην βρεθούμε προ εκπλήξεων, θα πρέπει να προετοιμαστούμε για παρεμβάσεις, τόσο σε Εθνικό, όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο.

Το σημαντικότερο όμως, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι θα πρέπει να προετοιμαστούν οι δήμοι ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της νέας προγραμματικής περιόδου.

Για να υποστηριχθεί ο σχετικός διάλογος, στο άρθρο αυτό πραγματοποιείται μία πρώτη συνοπτική παρουσίαση: α) των στόχων, β) του προϋπολογισμού και γ) της σχέσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τη νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027.

 Οι νέοι στόχοι της πολιτικής συνοχής στην προγραμματική περίοδο 2021-2027

Η Ευρωπαϊκή οικονομία, παρά τους κλυδωνισμούς, φαίνεται να ανακάμπτει από την κρίση, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι απαιτούνται πρόσθετες επενδυτικές προσπάθειες για να αμβλυνθούν οι διαφορές μεταξύ και εντός των κρατών μελών της ΕΕ. Με προϋπολογισμό ύψους 331 δισ. ευρώ, για την επόμενη προγραμματική περίοδο 2021-2027, η ΕΕ αναμένει ότι η μελλοντική πολιτική συνοχής θα διαθέτει την επενδυτική ισχύ για να περιορίσει εάν όχι γεφυρώσει, τις δια- και ενδο- περιφερειακές ανισότητες.

Ο αντιπρόεδρος της ΕΕ και αρμόδιος για την Απασχόληση, την Ανάπτυξη, τις Επενδύσεις και την Ανταγωνιστικότητα, κ. Γίρκι Κάταϊνεν δήλωσε: «Κατά την επόμενη δεκαετία, η πολιτική συνοχής θα βοηθήσει όλες τις περιφέρειες να εκσυγχρονίσουν τη βιομηχανία τους και να επενδύσουν στην καινοτομία, καθώς και για τη μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Επιπλέον, η πρότασή μας θα συμβάλει περαιτέρω στη δημιουργία ενός φιλικού προς τις επιχειρήσεις περιβάλλοντος στην Ευρώπη, διαμορφώνοντας τις κατάλληλες συνθήκες για την οικονομική ανάπτυξη, τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τις επενδύσεις.»

Η νέα πολιτική συνοχής της ΕΕ επιδιώκει να προσαρμόσει τις παρεμβάσεις της στις περιφερειακές και τοπικές ανάγκες. Να κατευθύνει τους πόρους, όπου είναι περισσότερο αναγκαίοι και να στηρίξει αναπτυξιακές στρατηγικές που διαχειρίζονται οι τοπικές αρχές. Κεντρικός στόχος της είναι η νέα πολιτική συνοχής να υποστηρίζει μια Ευρώπη που προσεγγίζει περισσότερο τους πολίτες της. Για το λόγο αυτό η ΕΕ προτείνει τον εκσυγχρονισμό της πολιτικής συνοχής, ώστε να επιταχυνθεί η οικονομική και η κοινωνική σύγκλιση και παράλληλα, να υποβοηθηθούν οι περιφέρειες ώστε να αξιοποιήσουν πλήρως τα θετικά στοιχεία της παγκοσμιοποίησης και να εφοδιαστούν με τα κατάλληλα εργαλεία για την επίτευξη μίας εύρωστης και διαρκούς ανάπτυξης.

Οι στρατηγικοί στόχοι της ΕΕ για την προγραμματική περίοδο 2021-2027 συνοψίζονται στους τρεις παρακάτω άξονες:

• Σημαντική μείωση της περιττής διοικητικής επιβάρυνσης για τους δικαιούχους και τους φορείς διαχείρισης.
• Αύξηση της ευελιξίας για την προσαρμογή των στόχων και των πόρων των προγραμμάτων, λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές των περιστάσεων.
• Καλύτερη ευθυγράμμιση των προγραμμάτων με τις προτεραιότητες της ΕΕ και αύξηση της αποτελεσματικότητάς τους.

Η εξειδίκευση της παραπάνω στρατηγικής οδήγησε στη διατύπωση 5 θεματικών στόχων. Υπενθυμίζεται ότι την προγραμματική περίοδο 2014-2020 οι αντίστοιχοι θεματικοί στόχοι ήταν 11. Η πολιτική μείωσης, απλούστευσης και σαφήνειας οδήγησε στους παρακάτω στόχους πολιτικής:

1. Μια εξυπνότερη Ευρώπη — καινοτόμος και έξυπνος οικονομικός μετασχηματισμός.
2. Μια πιο «πράσινη» Ευρώπη, με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
3. Μια πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη — κινητικότητα και περιφερειακές διασυνδέσεις ΤΠΕ.
4. Μια πιο κοινωνική Ευρώπη — υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων.
5. Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες της — βιώσιμη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αστικών, αγροτικών και παράκτιων περιοχών, χάρη σε τοπικές πρωτοβουλίες.

Παρατηρούμε ότι σε όλους τους νέους θεματικούς στόχους υπάρχει ενδιαφέρον για την ΤΑ. Η εξειδίκευση τους μάλιστα, όσο έχει προχωρήσει αυτή την εποχή, δημιουργεί ή αναμένεται να δημιουργήσει μεγάλες ευκαιρίες για τους δήμους.

Προβλέπεται πχ η χρηματοδότηση δια-περιφερειακών επενδύσεων στην καινοτομία, που μπορεί να παράσχει δυνατότητες στους Ελληνικούς ΟΤΑ να συνεργαστούν και να περιορίσουν την απόσταση που τους χωρίζει, σε αυτό τον τομέα, από τους Ευρωπαίους ομολόγους τους, εντασσόμενοι οργανικά σε Διευρωπαϊκά δίκτυα και αξιακές αλυσίδες.

Ο δεύτερος θεματικός στόχος ούτως ή άλλως αποτελεί προτεραιότητα της ΤΑ και για τα νέα δεδομένα, στον τομέα αυτόν, έχουμε απασχοληθεί σε προηγούμενο άρθρο[1].

Επισημαίνεται ότι το νέο Interreg, θα χρηματοδοτηθεί, για την επόμενη προγραμματική περίοδο, με 9,5 δις € .

Η κοινωνική πολιτική αποτελεί προνομιακό χώρο της ΤΑ. Η ενίσχυση της ενεργούς συμμετοχής των Ελληνικών δήμων στον τομέα αυτόν ίσως αποτελέσει έμπρακτη απάντηση στις πολιτικές συγκεντρωτισμού, που αντιμετωπίζει τελευταία.

Στις θετικές αλλαγές, για την ΤΑ, στη νέα προγραμματική περίοδο καταγράφεται και το ότι δεν θα υπάρχουν πλέον ειδικοί κανόνες για τις επενδύσεις που παράγουν έσοδα.

Αυτός όμως, ο θεματικός στόχος, που αποτελεί το ξεκάθαρο «γήπεδο» της ΤΑ είναι ο στόχος πέντε.

Σύμφωνα με τον 5ο στόχο της νέας πολιτικής συνοχής, «μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες», η ΕΕ θα υποστηρίζει περαιτέρω στρατηγικές ανάπτυξης, υπό τοπική καθοδήγηση, στο επίπεδο που βρίσκεται πλησιέστερα στους πολίτες.

Πολλές από τις μεγάλες προκλήσεις της επόμενης δεκαετίας –καταπολέμηση του αποκλεισμού, κλιματική αλλαγή, ενσωμάτωση των μεταναστών– θα πρέπει να αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο των πόλεων και των μητροπολιτικών περιοχών της Ευρώπης. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή προτείνει να ενισχυθεί περαιτέρω η αστική διάσταση της πολιτικής συνοχής. Το 6 % του προϋπολογισμού του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης θα διατεθεί για επενδύσεις στη βιώσιμη αστική ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, την προγραμματική περίοδο 2021-2027 δημιουργείται η ευρωπαϊκή αστική πρωτοβουλία[2], ένα νέο «εργαλείο» συνεργασίας μεταξύ πόλων καινοτομίας και δημιουργίας ικανοτήτων σε όλο το φάσμα των θεματικών προτεραιοτήτων του αστικού θεματολογίου της ΕΕ (μεταξύ άλλων, ενσωμάτωση των μεταναστών, στέγαση, ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, αστική φτώχεια ή ενεργειακή μετάβαση).

Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι η αναπτυξιακή στρατηγική της ΚΕΔΕ και της Ελληνικής ΤΑ γενικότερα δικαιώνεται σε Ευρωπαϊκό θεσμικό και επιχειρησιακό επίπεδο. Υπενθυμίζεται ο σταθερός στόχος της ΚΕΔΕ για τη δημιουργία Ειδικού Επιχειρησιακού Προγράμματος, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, για τους δήμους. Ας ελπίσουμε ότι κάποιο μήνυμα θα φτάσει και στα αυτιά των εγχώριων υποστηρικτών του συγκεντρωτισμού.

Ο χρηματοδοτικός προϋπολογισμός της πολιτικής συνοχής 2021-2027

Είναι γεγονός ότι η σύνθεση του προϋπολογισμού της νέας προγραμματικής περιόδου αποτέλεσε μία δύσκολη εξίσωση ή καλύτερα ένα σύστημα εξισώσεων, με σημαντικό χαρακτηριστικό όχι μόνο τις επιπτώσεις της κρίσης και τα εγγενή προβλήματα της ΕΕ αλλά και το BREXIT.

Η πολιτική συνοχής θα χρηματοδοτηθεί την επόμενη προγραμματική περίοδο με 331 δις € περίπου, από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

Η συμμετοχή των διαφόρων ταμείων, στο «καλάθι» της νέας προγραμματικής περιόδου, αναλύεται στον παρακάτω πίνακα:

Χρηματοδοτικοί πόροι για το ΕΤΠΑ, το ΤΣ και το ΕΚΤ+ σε εκατ. κατά την περίοδο 2021-2027

Σύνολο πολιτικής για τη συνοχή	330 624
Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ)	200 629
·Επενδύσεις στην απασχόληση και την ανάπτυξη	190 752
·Ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία	8 430
·Εξόχως απόκεντρες περιφέρειες και αραιοκατοικημένες περιοχές	1 447
Ταμείο Συνοχής (ΤΣ)	41 349
·εκ των οποίων συνεισφορά στον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» Μεταφορές	10 000
Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο	88 646

Η πλειονότητα των επενδύσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ταμείου Συνοχής θα προσανατολίζονται στους δύο πρώτους στόχους: μια εξυπνότερη και μια πιο πράσινη Ευρώπη. Με βάση τη δέσμευση που έχει αναλάβει η ΕΕ στην πρότασή της για τον νέο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, οι επενδύσεις του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ταμείου Συνοχής θα πρέπει να συμβάλουν στην επίτευξη του στόχου που έχει καθοριστεί για το σύνολο του προϋπολογισμού, σύμφωνα με τον οποίο το 25 % των κοινοτικών δαπανών θα συνεισφέρουν στη δράση για το κλίμα.

Εκεί όμως που η ΕΕ απέδειξε την ικανότητα της για συμβιβασμούς ήταν στον τρόπο κατανομής των 331 δις €. Ποιο κράτος και με ποιο τρόπο θα έβγαινε κερδισμένο από το νέο τρόπο κατανομής. Για το λόγο αυτό δημιουργήθηκε μία «νέα» μεθοδολογία, όχι πολύ διαφορετική από την προηγούμενη (Φόρμουλα του Βερολίνου), για να κατασκευαστεί ο αλγόριθμος κατανομής των κονδυλίων, της νέας προγραμματικής περιόδου, στα κράτη μέλη της ΕΕ. Η μεθοδολογία αυτή λαμβάνει υπόψη τη διαφορά μεταξύ του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της περιφέρειας και του μέσου όρου της ΕΕ, ώστε να αντικατοπτρίζει την περιφερειακή ευημερία. Περιλαμβάνει επίσης κοινωνικές, οικονομικές και εδαφικές προκλήσεις, όπως η ανεργία, η χαμηλή πυκνότητα πληθυσμού και, για τις περισσότερο αναπτυγμένες περιφέρειες, το επίπεδο της εκπαίδευσης. Το νέο σύστημα κατανομής των κονδυλίων της πολιτικής συνοχής κατευθύνει περισσότερους πόρους στα λιγότερο αναπτυγμένα κράτη μέλη και δίνει μεγαλύτερη χρηματοδοτική στήριξη στις περιφέρειες που βρίσκονται σε βιομηχανική μετάβαση. Εξακολουθεί να βασίζεται, κατά κύριο λόγο, στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ένα «δίχτυ ασφάλειας», προς αποφυγή υπερβολικά απότομων μεταβολών στις κατανομές κονδυλίων που λαμβάνουν τα κράτη μέλη.

Όσον αφορά στο Ταμείο Συνοχής, η μέθοδος παραμένει η ίδια. Τα κράτη μέλη των οποίων το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι χαμηλότερο από το 90 % του μέσου όρου της ΕΕ, θα επωφελούνται από τη στήριξη του Ταμείου Συνοχής.

Όπως είναι αναμενόμενο στο νέο τρόπο κατανομής όλες οι περιφέρειες παραμένουν επιλέξιμες, για χρηματοδότηση, στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής στην Ευρώπη, η οποία εξακολουθεί να βασίζεται σε τρεις κατηγορίες: λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες, περιφέρειες μετάβασης και περισσότερο αναπτυγμένες περιφέρειες.

Η επίσημη εκδοχή είναι ότι η νέα μέθοδος κατανομής τροποποιήθηκε, ώστε να αντανακλά την εξέλιξη της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής στην Ευρώπη.

Το ενδιαφέρον για την Ελλάδα είναι ότι στο σχεδιασμό της νέας προγραμματικής περιόδου και στον τρόπο κατανομής των κονδυλίων λήφθηκαν υπόψη ο μέσος όρος των στατιστικών στοιχείων των ετών 2014-2015-2016. Από την καρδιά της κρίση δηλαδή. Για το λόγο αυτό, σε αντίθεση με την προηγούμενη προγραμματική περίοδο μας δίνεται η δυνατότητα, ως χώρα, της διευρυμένης συμμετοχής.

Ο νέος περιφερειακός χάρτης της ΕΕ είναι:

Κατά Κεφαλή Περιφερειακό ΑΕΠ

Μέσος όρος 2014- 2015- 2016

Στο παραπάνω χάρτη παρουσιάζεται το βασικό κριτήριο κατανομής. Το περιφερειακό κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Η ΕΕ ισχυρίζεται ότι οι στόχοι της νέας προγραμματικής περιόδου εκσυγχρονισμένοι και περισσότερο εστιασμένοι στα αποτελέσματα, κατευθύνουν τους πόρους σε περιοχές που έχουν να καλύψουν μεγαλύτερη απόσταση για να προσεγγίσουν την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε να διασφαλίσει σύγκλιση και δίκαιη μεταχείριση για όλους.

Όπως ήδη τονίστηκε η πολιτική συνοχής θα συνεχίσει να επενδύει σε όλες τις περιφέρειες βοηθώντας, αφενός, αυτές της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης που χαρακτηρίζονται από χαμηλή ανάπτυξη και χαμηλά εισοδήματα να καλύψουν την απόσταση από την υπόλοιπη Ευρώπη και, αφετέρου, τα πλουσιότερα κράτη μέλη να αντιμετωπίζουν τους θύλακες φτώχειας στην επικράτειά τους. Οι περιφέρειες υπό βιομηχανική μετάβαση, που βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη, θα εξακολουθήσουν να επωφελούνται από τη βοήθεια της ΕΕ.

Μετά από όλα αυτά, η κατανομή των 331 δις € στα κράτη μέλη της ΕΕ είναι: 

 

 Εθνικές πιστώσεις στο πλαίσιο της πολιτικής για τη συνοχή για την περίοδο 2021-2027

Υπογραμμίζεται ότι αρχικά θα προγραμματιστούν μόνο τα πρώτα 5 έτη. Τα κονδύλια για τα τελευταία 2 έτη θα αποφασιστούν με βάση ουσιαστική και διεξοδική ενδιάμεση επανεξέταση – αξιολόγηση που θα οδηγήσει στον αντίστοιχο αναπρογραμματισμό το 2025. Στο πλαίσιο αυτό θα εξεταστούν οι αρχικές προτεραιότητες και στόχοι των προγραμμάτων, λαμβάνοντας υπόψη την πρόοδο όσον αφορά στην επίτευξη των στόχων μέχρι τα τέλη του 2024, τις αλλαγές στην κοινωνικοοικονομική κατάσταση, τις νέες προκλήσεις.

Η Νέα Πολιτική Συνοχής και η Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Από το σχεδιασμό της νέας προγραμματικής περιόδου προκύπτει ένας «κοινός τόπος». Για να είναι αποτελεσματικότερη η χρηματοδότηση των έργων και δράσεων θα πρέπει να αποκεντρωθεί και να πλησιάσει όσο το δυνατόν περισσότερο τον πολίτη. Αυτή η αποκεντρωτική αντίληψη δεν αφορά μόνο στο στόχο 5. Διαπερνά το σύνολο του σχεδιασμού, της διαχείρισης αλλά και του τρόπου υλοποίησης και εφαρμογής της νέας προγραμματικής περιόδου.

Η ευρωπαϊκή εμπειρία οδηγεί στην αποκέντρωση. Για παράδειγμα η μεταναστευτική και προσφυγική κρίση του 2015, όπως και οι όλο και συχνότερες φυσικές καταστροφές, κατέδειξαν ότι οι κανόνες για την πολιτική συνοχής θα πρέπει να επιτρέπουν την ταχύτερη και πιο αποτελεσματική απόκριση σε απρόβλεπτα γεγονότα. Για το λόγο αυτό ανατίθεται ένας σημαντικός ρόλος στην πλησιέστερη στον πολίτη εξουσία.

Το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης, μαζί με τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής, μπορεί να χρηματοδοτεί τοπικές στρατηγικές για την ένταξη των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο. Το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης πιο συγκεκριμένα θα εστιάζεται στις βραχυπρόθεσμες ανάγκες κατά την άφιξη (για παράδειγμα, υποδοχή και υγειονομική περίθαλψη), ενώ τα κονδύλια της πολιτικής συνοχής θα στηρίζουν τη μακροπρόθεσμη κοινωνική και επαγγελματική ένταξη.

Σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΕ, COM(2018) 375 final 2018/0196(COD), οι τοπικές, αστικές και εδαφικές αρχές θα συμμετέχουν πιο ενεργά στη διαχείριση των κονδυλίων της ΕΕ και η αύξηση των ποσοστών συγχρηματοδότησης θα ενισχύσει το αίσθημα ευθύνης για τα έργα που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ στις περιφέρειες και τις πόλεις.

Στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής για το 2021-2027 ενισχύεται η τοπική διάσταση, στηρίζεται η εκπόνηση αναπτυξιακών στρατηγικών τοπικής εμβέλειας από αστικές, τοπικές ή άλλες περιφερειακές αρχές, οι οποίες πλέον θα πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη της επιλογής των έργων που χρηματοδοτεί η ΕΕ, ή να συμμετέχουν στη διαδικασία επιλογής.

Το νέο πλαίσιο στηρίζεται επίσης στη συνέχιση της προσέγγισης «Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων», δηλαδή το σχεδιασμό στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης από ομάδες στις οποίες συμμετέχουν οι τοπικές αρχές, η κοινωνία των πολιτών και επιχειρηματικοί εταίροι.

Στη νέα προγραμματική περίοδο οι πόλεις θεωρούνται ως μηχανές παραγωγής ανάπτυξης και καινοτομίας αλλά ταυτόχρονα γίνεται αντιληπτό ότι αντιμετωπίζουν πιεστικές προκλήσεις, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ανεργία, ο κοινωνικός αποκλεισμός κα.

Όλα τα παραπάνω μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το πλαίσιο της νέας προγραμματικής περιόδου παρέχει τη δυνατότητα περαιτέρω αξιοποίησης του, από την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η αξιοποίηση αυτή είναι προφανές ότι δεν θα γίνει αυτόματα. Χρειάζεται συγκεκριμένη προετοιμασία, σχεδιασμό και παρέμβαση από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, την ΚΕΔΕ, την ΕΝΠΕ και κάθε δήμο και περιφέρεια της χώρας ξεχωριστά.

Η εμπειρία από τα προβλήματα που δημιούργησε ο σχεδιασμός του τρέχοντος ΕΣΠΑ δεν είναι η μικρή. Μπορεί την ευθύνη του σχεδιασμού να μην την έχει η σημερινή κυβέρνηση, που ανέλαβε να διαχειριστεί το μεγαλύτερο μέρος των κονδυλίων, αλλά τα προβλήματα παραμένουν ισχυρά. Μεγαλύτερη απόδειξη από την αποτυχία της συγκεντρωτικής νοοτροπίας, που κυριάρχησε στο σχεδιασμό και τη διαχείριση του τρέχοντος ΕΣΠΑ, δεν υπάρχει από την θεσμοθέτηση στο ΦΙΛΟΔΗΜΟ χρηματοδότησης μέτρων και δράσεων που είναι επιλέξιμα και στο ΕΣΠΑ.

Είναι προφανές ότι η μάχη δεν θα δοθεί μόνο στο Ελληνικό, αλλά και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Μην υποτιμάμε τη δύναμη της αδράνειας και του συγκεντρωτισμού στη χώρα μας, που έχει ερείσματα όχι μόνο στο προσωπικό της κεντρικής πολιτικής σκηνής αλλά και στα στελέχη του κεντρικού κρατικού μηχανισμού. Όλοι οι «παροικούντες την Ιερουσαλήμ» γνωρίζουν ότι ένα φάντασμα πλανάται πάνω από την πλατεία Συντάγματος.

L’ etat c’est moi

Louis XIV

13/4/1655

Πηγές:

2018. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τον καθορισμό κοινών διατάξεων για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, και δημοσιονομικών κανόνων για τα εν λόγω Ταμεία και για το Ταμείο Ασύλου και Μετανάστευσης, το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας και το Μέσο για τη Διαχείριση των Συνόρων και των Θεωρήσεων. Στρασβούργο, 29.5.2018, COM(2018) 375 final 2018/0196(COD)
2019. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Προϋπολογισμός της ΕΕ: Περιφερειακή ανάπτυξη και πολιτική συνοχής μετά το 2020. Στρασβούργο, 29.5.2018
2020. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΕ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ. Περιφερειακή Ανάπτυξη και Συνοχή. ΜΙΑ ΠΡΟΣΈΓΓΙΣΗ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΟ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΈΝΗ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΈΣ ΑΝΆΓΚΕΣ
2021. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Directorate-General for Regional and Urban Policy. Η πολιτική για την περιφερειακή ανάπτυξη και τη συνοχή μετά το 2020: Ερωτήσεις και απαντήσεις. Στρασβούργο, 29.5.2018
2022. Ευρωπαϊκή Επιτροπή. SIMPLIFICATION HANDBOOK 80 simplification measures in cohesion policy 2021-2027
2023. Ράλλης Γκέκας. Κυκλική Οικονομία και Δήμοι: Μία επίκαιρη, ενδιαφέρουσα και δύσκολη λύση. Localit. https://www.localit.gr/site/archives/162493

[1] Γκέκας Ρ. Κυκλική Οικονομία και Δήμοι: Μία επίκαιρη, ενδιαφέρουσα και δύσκολη λύση

[2] Για την Ευρωπαϊκή Αστική Πρωτοβουλία θα ασχοληθούμε εκτενέστερα σε επόμενο άρθρο