Αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων : Προς ένταξη στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς

#ΕΛΕΝΗ Ν. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, Αρχιτέκτων-Μηχανικός ΕΜΠ, M.Sc. Περιφερειακής Ανάπτυξης, Δρ Πολεοδομίας (PhD, PPhD), τ. Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Ελλήνων Περιφερειολόγων


Σύνοδος της UNESCO συνέρχεται στην Κωνσταντινούπολη, το διάστημα 10- 20 Ιουλίου 2016 και το ελληνικό αίτημα συζητείται στις 15 Ιουλίου. Η ένταξη του τόπου στον κατάλογο της UNESCO είναι μεγάλης και πολυποίκιλης σημασίας.
Ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων, δυτικά του Δημοτικού Διαμερίσματος Κρηνίδων και προσεγγίσιμος μέσω της οδού Καβάλας-Δράμας περιλαμβάνει σημαντικότατα μνημεία και αρχαιολογικά σύνολα του αρχαιολογικού χώρου, όπως τα τείχη και η ακρόπολη, το θέατρο, η αγορά, η ''βασιλική Α'', η ''βασιλική Β'' και ένας οκταγωνικός ναός.Αποτελεί τόπο εξέχουσας ιστορικής και πολιτιστικής σημασίας, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για τον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο.


Στην πλειονότητα των μνημείων του αρχαιολογικού χώρου των Φιλίππων έχουν από ετών πραγματοποιηθεί αναστηλωτικές εργασίες, ενώ πρόγραμμα στερέωσης, αναστήλωσης και ανάπλασης του αρχαίου θεάτρου είναι σε εξέλιξη στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος 1994 «Ιστορικά Κτίρια και Χώροι Θεαμάτων».


Για την υποβολή της υποψηφιότητας καταρτίσθηκε διαχειριστικό σχέδιο, προαπαιτούμενο για την ένταξη μνημείου στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, βασισμένο σε παλαιότερο διαχειριστικό σχέδιο του Δήμου Καβάλας. Εστιάζει σε δράσεις προτεραιότητας, αναγκαίες για τη διάσωση, αναβάθμιση και ανάδειξη του χώρου.



Η εν λόγω υποψηφιότητα θεωρείται ισχυρή διότι προηγήθηκε θετική εισήγηση από το αρμόδιο συμβουλευτικό όργανο που προέβη στην αξιολόγηση, το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ICOMOS), κατόπιν απαιτητικής, χρονοβόρου και πολύπλοκης διαδικασίας.


Συγκεκριμένα, ικανοποιεί το κριτήριο της οικουμενικότητας της αξίας του, αλλά και εκείνο της αρχιτεκτονικής, ιστορικής και πολιτιστικής αξίας των μνημείων , τα οποία και εκπροσωπούν συγκεκριμένες περιόδους.


Ειδικότερα αποτελεί εξαιρετική μαρτυρία για την εμφάνιση του Χριστιανισμού στην Ευρώπη και αφετηρία της διάδοσης του (ίδρυση από Απ. Παύλο του πρώτου χριστιανικού ναού επί ελληνικού εδάφους, πρώτο επί ευρωπαϊκού εδάφους κήρυγμα, βάπτιση της πρώτης χρισιανής στην Ευρώπη, της Λυδίας, κ.ά.). Επίσης περιλαμβάνει σημαντικότατα αρχιτεκτονήματα, κυρίως παλαιοχριστιανικά μνημεία με επιρροές από και σε άλλα αξιολογότατα μνημεία, προσκυνηματικού χαρακτήρα, όπως και το γνωστό ως Οκτάγωνο, ιδαίτερης αρχιτεκτονικής ρυθμολογίας, πρώτο μεγάλο ναό αφιερωμένο στον Απ.Παύλο.
Οι Φίλιπποι, αποτελούν σημαντικό πολιτιστικού και ιστορικού ενδιαφέροντος τόπο στη Βορειοανατολική Ελλάδα και επί της -κορυφαίας στρατιωτικής - εμπορικής σημασίας- αρχαίας Εγνατίας Οδού, στην οποία οφείλουν μέρος της ανάπτυξής τους, όπως κυρίως στη διορατικότητα του Φίλιππου να αναγνωρίσει τη στρατηγική τους αξία, να προβεί στην ίδρυση και να τιμήσει την πόλη με το όνομά του.


Η καθοριστική για το μέλλον της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μάχη των Φιλίππων συνιστά άλλον έναν παράγοντα διάκρισης, γιατί κατόπιν αυτής (όπως και της Ναυμαχίας του Ακτίου) ο Αύγουστος κατέστη μονοκράτορας.Η πόλη δημιουργήθηκε ως αντίγραφο ρωμαϊκής πόλης και με τα στοιχεία ισχυρής αποικίας να συμβολίζονται στα αρχιτεκτονήματα και στη δομή της (forum,κ.ά.) με εμφανή και σήμερα τα ίχνη της Εγνατίας Οδού.


Ο αρχαιολογικός χώρος των Φιλίππων, συνδέει ιστορικά πολλά σημεία αιχμής του ελληνικού, ευρωπαϊκού και παγκόσμιου πολιτισμού και διακρίνεται για την αυθεντικότητά του.Δεν έχει εποικοδομήσεις, μετά την εγκατάλειψή της λειτουργίας του ως πόλης.
Περαιτέρω, το Υπουργείο Πολιτισμού, με την αρωγή της Περιφέρειας, έχει καταργήσει την οδό που παλαιότερα έτεμνε τους Φιλίππους και αποτελούσε μεγάλο κώλυμα ως προς την προώθηση της υποψηφιότητας.


Σύμφωνα με την UNESCO, κρίσιμης σημασίας, επίσης, είναι η λειτουργικότητα και η χρήση του χώρου στις μέρες μας και η ευρύτερη ύπαρξη ενδιαφέροντος για την ανάδειξη και αναγνώριση του αρχαιολογικού χώρου. Στους Φιλίππους, μεταξύ άλλων, δραστηριοποιείται περιβαλλοντικός σύλλογος, ενώ κατ’ έτος πραγματοποιείται ο Διεθνής Διαγωνισμός Εικονικής Δίκης Ρωμαϊκού Δικαίου.


Η ένταξη του μνημείου -σημείου αναφοράς- στους καταλόγους της UNESCO αναμένεται να έχει θετικές επιδράσεις και ποικίλα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στις δραστηριότητες της τοπικής κοινωνίας και στην αστική και περιφερειακή ανάπτυξη της περιοχής, μέσω κυρίως του τουρισμού και της ορθολογικής αξιοποίησής του.


Έως σήμερα, στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, έχουν ενταχθεί 17 ελληνικά μνημεία, μεταξύ των οποίων οι αρχαιολογικοί χώροι της Ακρόπολης Αθηνών, της Δήλου και του Μυστρά. Η πρώτη ένταξη ήταν ο Ναός του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες (στο ορεινό πεδίο μεταξύ Ηλείας, Αρκαδίας και Μεσσηνίας) το 1986, και η πιο πρόσφατη, το 2007, η Παλαιά Πόλη της Κέρκυρας.


Επισημαίνεται ότι η Ελλάδα έχει συνυπογράψει από το 1981 τη Συνθήκη της UNESCO για την προστασία των μνημείων και χώρων παγκόσμιας κληρονομιάς. Στόχος του φορέα του ΟΗΕ είναι η προστασία από κάθε είδους φθορά και καταστροφή, προκειμένου τα προστατευόμενα μνημεία να κληροδοτηθούν και αποδοθούν στις γενιές του μέλλοντος.


Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η συνάντηση της UNESCO στην Κωνσταντινούπολη, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί εποικοδομητικά με σκοπό την ανάδειξη και επίλυση και του μείζονος ζητήματος της διαχείρισης του ναού της Αγίας Σοφίας, από τα αρμόδια όργανα της γείτονος χώρας.


Βιβλιογραφία
1. Καθημερινή εφημ.(1997), Πλήθος αρχαίων σε όλη τη χώρα, Ιστορικό Λεύκωμα 1962: 149.
2. Μαρμαράς Εμμ., Ράπτη Σταυρ., Σταματίου Ελένη (2002), Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
3. Σαμσάρης Δ. Κ. (1976), Ιστορική γεωγραφία της Ανατολικής Μακεδονίας κατά την αρχαιότητα, Έκδοση Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Θεσσαλονίκη : 78-84, 146-148
4. Σαμσάρης Δ. Κ., Ιστορική γεωγραφία της Ανατολικής Μακεδονίας:45-51
5. Pilhofer P. (1995), Philippi, I. Die erste christliche Gemeinde Europas, Tübingen.
6. Υπουργείο Πολιτισμού, Οδυσσεύς, Αρχαιολογικοί χώροι, Φίλιπποι, http://odysseus.culture.gr/h/3/gh352.jsp?obj_id=2387