Ο σχεδιασμός της νέας πολιτικής της EE και η Τοπική Αυτοδιοίκηση

Ο χρυσός δημοσιονομικός κανόνας: με δανεισμό χρηματοδοτούμε δημόσιες επενδύσεις και με φορολογία τις καταναλωτικές δαπάνες



Του Ράλλη Γκέκα

Στις 15 Σεπτεμβρίου 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την επιστολή με τίτλο: «Letter of intent with regard to the preparation of the Commission Work Programme 2018». Το έγγραφο αυτό σηματοδοτεί επισήμως την έναρξη του διαλόγου, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για την προετοιμασία του προγράμματος εργασίας της Επιτροπής του επόμενου έτους. Η επιστολή προθέσεων διαβιβάστηκε από τον Jean-Claude Juncker, στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Antonio Tajani και τον πρωθυπουργό της Εσθονίας, κ. Juri Rata, που ασκεί την Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Περιγράφει λεπτομερώς τις ενέργειες της Επιτροπής, κατά τους τελευταίους 16 μήνες της θητείας της. Το έγγραφο αυτό, κατά τη γνώμη μου είναι πολύ σημαντικό γιατί

α) αποτελεί ουσιαστικά το σχέδιο προγράμματος εργασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και

β) προβλέπει δράσεις που πρέπει να υποβληθούν ή / και να συμπληρωθούν έως τα τέλη του 2018, αλλά και δέσμη πρωτοβουλιών με τη φιλοδοξία να διαμορφωθεί η ατζέντα της ΕΕ μέχρι το 2025, με το πενταετές πρόγραμμα της Επιτροπής.

Ο αποκαλούμενος «Οδικός χάρτης για μια πιο ενωμένη, ισχυρότερη και πιο δημοκρατική Ένωση» περιλαμβάνει την προετοιμασία των εργασιών της Επιτροπής και θα κινηθεί στους παρακάτω δέκα άξονες:
Μια νέα ώθηση για θέσεις εργασίας, ανάπτυξη και επενδύσεις
Μια συνδεδεμένη ψηφιακή ενιαία αγορά
Μια ανθεκτική Ενεργειακή Ένωση, με μια πολιτική για την αλλαγή του κλίματος στραμμένη στο μέλλον
Μια βαθύτερη και δικαιότερη εσωτερική αγορά, με ενισχυμένη βιομηχανική βάση
Μια βαθύτερη και δικαιότερη Οικονομική και Νομισματική Ένωση
Μια ισορροπημένη και προοδευτική εμπορική πολιτική για την αξιοποίηση της παγκοσμιοποίησης
Ένα πεδίο Δικαιοσύνης και Θεμελιωδών Δικαιωμάτων με βάση την αμοιβαία εμπιστοσύνη
Μια νέα πολιτική μετανάστευσης
Ένας ισχυρότερος παγκόσμιος παίκτης
Μία Ένωση δημοκρατικών αλλαγών

Από τους παραπάνω άξονες αυτός που έχει ιδιαίτερη σημασία για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι ο άξονας 5: «Μια βαθύτερη και δικαιότερη Οικονομική και Νομισματική Ένωση». Στον άξονα αυτόν συμπεριλαμβάνονται προτάσεις για:
τη μετατροπή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο
μια ειδική γραμμή του προϋπολογισμού της ζώνης του ευρώ για τη βοήθεια διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
το μέσο σύγκλισης για την προενταξιακή βοήθεια για την ευρωζώνη και
την ενσωμάτωση της ουσίας της Συνθήκης για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην ΟΝΕ, στο δίκαιο της ΕΕ.

Το τελευταίο σημείο είναι σημαντικό και απασχολεί ιδιαίτερα την ΕΕ. Για το λόγο αυτό σε ομιλία του, στις 4 Οκτωβρίου 2017 ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής V. Dombrovskis μεταξύ άλλων δήλωσε: «Η ενσωμάτωση στο δίκαιο της Ένωσης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ευελιξία που ενσωματώνεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης».

Ποιο είναι το πρόβλημα

Σε μία συγκυρία ιδιαίτερα ευνοϊκή [η οικονομία (κυρίως στην Ευρώπη) είναι υποτονική, τα επιτόκια είναι ιστορικά χαμηλά, πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως οι κοινωνικές και εκσυγχρονιστικές ανάγκες των υποδομών μας για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων (ενέργεια, κινητικότητα, υγεία, εκπαίδευση, στέγαση, βιώσιμη ανάπτυξη κ.λπ.)], αντί να δημιουργείται θεσμικό πλαίσιο προώθησης των επενδύσεων εγείρονται γραφειοκρατικά εμπόδια και αγκυλώσεις.

Το πρόβλημα εντοπίζεται πρωτίστως στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Λογαριασμών, το οποίο θέτει σε κίνδυνο την υλοποίηση δημόσιων επενδυτικών σχεδίων.
Πράγματι, αυτά τα πρότυπα δεν καταφέρνουν να κάνουν διάκριση μεταξύ του «κακού» δημόσιου χρέους (που πηγάζει από τη χρηματοδότηση των τρεχουσών δαπανών) και του «καλού» δημόσιου χρέους (που αντιστοιχεί σε επενδύσεις, κυρίως σε υποδομές). Το εν λόγω κριτήριο προϋπολογισμού αγνοεί πλήρως την κατάσταση της υποδομής και των εγκαταστάσεων μιας χώρας και δεν λαμβάνει υπόψη του τη συνολική εκτίμηση της οικονομίας του ενδιαφερόμενου κράτους.

Ένα άλλο επιβαρυντικό στοιχείο είναι ότι οι επενδυτικές δαπάνες καταγράφονται σε μία πλήρη, για τη λογιστική περίοδο, βάση, επηρεάζοντας έτσι το αποτέλεσμα, ανεξαρτήτως της οικονομικής διάρκειας ζωής του περιουσιακού στοιχείου και ανεξάρτητα από τα οικονομικά αποθεματικά που δημιουργήθηκαν από τα πλεονάσματα των προηγούμενων οικονομικών ετών.

Οι ισχύοντες κανόνες του Συμφώνου οδηγούν σε έναν στόχο κοντά στους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, γεγονός που υποδηλώνει ότι σχεδόν όλες οι δημόσιες δαπάνες (συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων), πρέπει να χρηματοδοτούνται από τα τρέχοντα έσοδα.

Τι πρέπει να γίνει;

Ένας χρυσός κανόνας που διευκολύνει τη χρηματοδότηση επενδύσεων θα επέτρεπε τη διατήρηση, αυτού του είδους των δαπανών, ως βασικού άξονα μιας διαρθρωτικής πολιτικής.

Τρεις είναι οι λόγοι που επιβάλλουν την εφαρμογή του χρυσού κανόνα:
Οι δημόσιες επενδύσεις αποτελούν πηγή δυνητικής ανάπτυξης, η οποία, με τη σειρά της, είναι πηγή μελλοντικών φορολογικών εσόδων,
οι δημόσιες επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από τρέχοντα έσοδα κοστίζουν στη σημερινή γενιά και ωφελούν τις μελλοντικές γενιές,
οι επενδύσεις αποτελούν μια αξία που εξυπηρετεί σιωπηρά, τουλάχιστον εν μέρει, την αποπληρωμή του δανείου που τις χρηματοδότησε.

Είναι προφανές ότι η ένταξη του χρυσού κανόνα στη λογική του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα πρέπει να συνοδευτεί με ένα καθαρό ρυθμιστικό πλαίσιο, ώστε να αποφευχθούν κατά πρώτο λόγο «βαπτίσεις» καταναλωτικών δαπανών, σε επενδύσεις.

Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι κατά τη σύνταξη της Συνθήκης του Μάαστριχτ, που εισήγαγε το κοινό χρηματοδοτικό πλαίσιο της ΕΕ, η διαφοροποιημένη αντιμετώπιση του επενδυτικού χρέους είχε προβλεφθεί, αλλά τελικά απαλείφθηκε, εξαιτίας της έλλειψης συμφωνίας για το εύρος των επενδύσεων που πρέπει να ληφθούν υπόψη.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνειδητοποίησε, ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες, ότι το εν λόγω ρυθμιστικό πλαίσιο έθιξε το δικό της σχέδιο τόνωσης της αναπτυξιακής πολιτικής (σχέδιο Juncker, στρατηγική «Ευρώπη 2020» κ.λπ.). Έχουν τεθεί σε εφαρμογή ορισμένες περιορισμένες προσπάθειες, όπως η εισαγωγή στο δημοσιονομικό πλαίσιο «επενδυτικής ρήτρας», ενώ η Eurostat και η ΕΤΕπ ανέπτυξαν από κοινού οδηγό ΣΔΙΤ για να καταστήσουν σαφέστερους τους κανόνες ενοποίησης και διαφάνειας, στην περίπτωση έργων υποδομής που εφαρμόζονται Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα («ΣΔΙΤ»). Οι πρωτοβουλίες αυτές αποδείχθηκαν ανεπαρκείς.

Για να εξευρεθεί μια διέξοδος από το αδιέξοδο στις επενδύσεις και να αναζωογονηθεί η δημόσια επένδυση, η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει το δημοσιονομικό της πρότυπο και να δεχθεί διαφοροποιημένη μεταχείριση για το χρέος που σχετίζεται με επενδυτικά σχέδια, βασισμένο βεβαίως σε αυστηρά κριτήρια όσον αφορά στη σκοπιμότητα, στην προστιθέμενη αξία και την οικονομική βιωσιμότητα.

Ένας νέος κανόνας θα πρέπει να θεσπιστεί, που θα βασίζεται σε ένα κριτήριο βιωσιμότητας των καθαρών περιουσιακών στοιχείων (αξία του ενεργητικού μείον χρέος ή, αντιστρόφως, καθαρό χρέος) και θα πρέπει να θεωρεί το Πρόγραμμα Δημόσιων Επενδύσεων ως βασικό και διαρθρωτικό στοιχείο του προγράμματος σταθερότητας (που καλύπτει περίοδο τουλάχιστον 4 ετών).

Ο νέος κανόνας θα πρέπει να εφαρμόζεται σε ολόκληρη τη δημόσια διοίκηση και γι’ αυτό το λόγο απαιτεί κάποιο συντονισμό μεταξύ των επιπέδων εξουσίας: Κεντρική Κυβέρνηση, Κοινωνική Ασφάλιση, Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Η Ευρωπαϊκή ΤΑ διεκδικεί

Η θέση της Ευρωπαϊκής ΤΑ είναι σαφής

Το σιδερένιο χρηματοδοτικό κοστούμι, που επιβάλλεται από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, περιορίζει τις δημόσιες επενδύσεις.

Η Ευρωπαϊκή ΤΑ, μέσω του CEMR, απαιτεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αναγνωρίσουν πλήρως το πρόβλημα που προκύπτει από τον ανελαστικό καθορισμό του ελλείμματος και του χρέους. Οι διατάξεις αυτές απειλούν σοβαρά τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, οι οποίες επενδύουν στο μέλλον, προσανατολισμένες σε μέτρα, προκειμένου να αποφευχθούν προβλήματα και υψηλότερο κόστος, σε μεταγενέστερο στάδιο.

Το CEMR απευθύνει έκκληση για να εισαχθεί ο «χρυσός δημοσιονομικός κανόνας» στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, σύμφωνα με τον οποίο οι μακροπρόθεσμες δημόσιες επενδύσεις, που ευνοούν την ανάπτυξη, παραμένουν χωριστά από τις τρέχουσες δαπάνες.

Οι δημόσιες επενδύσεις δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται ως μεταβλητή προσαρμογής της δημοσιονομικής πολιτικής. Η πτώση των τοπικών επενδύσεων είναι σημαντικό κοινωνικοοικονομικό λάθος για την Ευρώπη. Ειδικά σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, θα πρέπει να διατηρηθεί η ικανότητα της ΤΑ να επενδύει σε υποδομές, να στηρίζει την τοπική οικονομία και τη διατήρηση της απασχόλησης, εξασφαλίζοντας παράλληλα τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Ευρώπης.

Το CEMR απαιτεί ο υπολογισμός των δημοσίων επενδύσεων ως προς τα κριτήρια του ελλείμματος και του χρέους, να τροποποιηθεί κατά τρόπο ώστε οι μακροπρόθεσμες δημόσιες επενδύσεις, που λογιστικοποιούνται, να καλύπτουν το συνολικό χρόνο λειτουργίας της επένδυσης και όχι μόνο κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους, στο οποίο εγγράφονται οι δαπάνες.

Συμπέρασμα

Εάν ο Χρυσός Κανόνας συμπεριληφθεί στη λογική του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και ενσωματωθεί στο δίκαιο της Ένωσης, αυτό θα το καθιστούσε περισσότερο προσανατολισμένο προς την ανάπτυξη, χωρίς παράλληλα να σήμαινε χαλαρότητα του προϋπολογισμού ή λιγότερο δύσκολες προσαρμογές.

Νομίζω ότι η εφαρμογή αυτής της πολιτικής θα προκαλέσει προφανή οφέλη στην οικονομία της χώρας μας και την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
θα δώσει καταρχήν τη δυνατότητα αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους,
θα ξεμπλοκάρει το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και θα το καταστήσει και θεσμικά, άξονα διαρθρωτικής και μεταρρυθμιστικής πολιτικής,
θα προσδώσει νέα ώθηση στη χρηματοδότηση των τοπικών δημόσιων επενδύσεων, με αποτέλεσμα οι δήμοι να μπορούν να διεκδικήσουν ΣΑΤΑ στα επίπεδα του 2009 και παράλληλα να συγκροτήσουν ένα Τοπικό Αναπτυξιακό Πρόγραμμα, το οποίο θα καλύψει τις ανάγκες στις υποδομές που έχουν δημιουργηθεί όλα αυτά τα χρόνια της ύφεσης.
Ράλλης Γκέκας, Δρ. Οικονομικών ΤΑ

Το άρθρο στηρίχθηκε:
2017. Jean-Claude Juncker. Letter of intent with regard to the preparation of the Commission Work Programme 2018. Council of the European Union
Arnaud Dessoy, Pierre-Emmanuel Noël. Boosting Public Investment Requires a New EU Rulebook! Stimulate the economy by boosting public investment! CEMR, Expert group on local finances.
Henri Bogaert, Élodie Lecuivre. Amélioration du Pacte de Stabilité et de Croissance en y intégrant la règle d’or : une nouvelle tentative. Congrès des économistes belges de langue française