Τι πρέπει να κάνουν οι μεσαίες πόλεις για να προσελκύσουν Start Up εταιρείες;

Του Ράλλη Γκέκα, Δρ. Οικονομικών ΟΤΑ
Είναι αλήθεια ότι οι αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν κατά κύριο λόγο σχέση με την καθημερινότητα. Όμως, σύμφωνα με το άρθρο 102 του Συντάγματος «Υπέρ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης συντρέχει τεκμήριο αρμοδιότητας για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων». Άρα, εντός των αρμοδιοτήτων της, περιλαμβάνεται και η τοπική ανάπτυξη. Τοπική ανάπτυξη σημαίνει αύξηση των τοπικών εισοδημάτων και της απασχόλησης, αλλά επιπλέον κοινωνική συνοχή και περιβαλλοντική ισορροπία. Αυτοί είναι και οι λόγοι που, κατά τη γνώμη μου, θα πρέπει η «τοπική ανάπτυξη» να μην αντιμετωπίζεται ως «υψηλή» πολιτική, αλλά αντίθετα να ενταχθεί στην ατζέντα του επερχόμενου προεκλογικού αγώνα.


Η τοπική ανάπτυξη είναι ένα πολυπαραγοντικό σύστημα. Η ύπαρξη startup εταιρειών και η δυναμική τους, αποτελούν έναν μόνο παράγοντα που επηρεάζει την επιχειρηματικότητα και την τοπική ανάπτυξη. Στη διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία έχει εντοπιστεί η θετική συσχέτιση των startup εταιρειών με την τοπική ανάπτυξη. Ορισμένα από τα ερωτήματα που τίθενται είναι:

Πώς μπορούμε, ως ΤΑ, να προσελκύσουμε startup εταιρείες;
Πρέπει να σταθούμε μόνο σε αυτό το είδος καινοτόμων και υψηλής τεχνολογίας εταιρειών για να προκαλέσουμε τοπική ανάπτυξη;
Ποια είναι η ηλικία, το μέγεθος και τα χαρακτηριστικά αυτών των εταιρειών;
Ποιες είναι οι ανάγκες υποστήριξης τους;
Πως μπορεί να διευκολυνθεί η πρόσβασή τους στις χρηματοδοτικές πηγές;
Τι θα πρέπει να προσέξουμε στο σχεδιασμό του υποστηρικτικού επιχειρησιακού προγράμματος για την ελκυστικότητα μιας περιοχής;
Τι προβλήματα και τι πλεονεκτήματα μπορεί να δημιουργήσει στην μακροοικονομική ισορροπία και την παραγωγική δομή της χώρας, η προσέλκυση καινοτόμων και υψηλής τεχνολογίας εταιρειών από την Τοπική Αυτοδιοίκηση;
Το άρθρο που ακολουθεί, φιλοδοξεί να συμβάλει στο σχετικό διάλογο, με στόχο μία αποτελεσματική, ισόρροπη και βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.

Start up και scale up εταιρείες

Οι startup (νεοφυείς) εταιρείες παρουσιάζουν μία μεγάλη δυναμική εμπεριέχοντας όμως και πολλούς κινδύνους, που έχουν να κάνουν κυρίως με το χρονικό τους ορίζοντα και τη βιωσιμότητα τους. Για να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι αυτοί και παράλληλα να διατηρηθεί η πρόσβαση σε καινοτόμα προϊόντα και η αναπτυξιακή δυναμική, τα τελευταία χρόνια γίνεται μία προσπάθεια προσέλκυσης scale up εταιρειών. Εάν επιχειρούσαμε, αποκλειστικά για να βοηθήσουμε τον αναγνώστη, να δώσουμε έναν αδόκιμο ορισμό της σχέσης startup και scale up εταιρειών, θα λέγαμε ότι οι scale up, είναι ώριμες startup εταιρείες.

Τα κριτήρια για την αξιολόγηση μιας εταιρείας υψηλής τεχνολογίας, ως scale up, είναι ο ετήσιος τζίρος, (πάνω από 1 εκ. €), το ποσοστό κέρδους (20% τα τελευταία τρία χρόνια), η τοποθέτηση του προϊόντος στην αγορά και οι απασχολούμενοι στην εταιρεία (πάνω από 10).

Τις βασικές διαφορές μεταξύ startup και scale up εταιρειών θα μπορούσαμε να τις διακρίνουμε σε πέντε σημεία:

Ωρίμανση προϊόντος. Ενώ οι startup εταιρείες πειραματίζονται ακόμα ως προς τη μορφή και τη θέση του προϊόντος στην αγορά, οι scale up έχουν μία κατασταλαγμένη και ώριμη εικόνα της θέσης και των προοπτικών του προϊόντος τους σε αυτή.
Χρηματοδότηση. Επειδή οι startup εταιρείες βρίσκονται σε διαφορετικό στάδιο ανάπτυξης από ότι οι scale up, οι όροι πρόσβασής τους σε χρηματοδοτικούς πόρους είναι διαφορετική.
Καταμερισμός εργασίας. Είναι γεγονός ότι στις startup εταιρείες όλοι κάνουν σχεδόν τα πάντα ή εν πάση περιπτώσει, το κάθε μέλος της εταιρείας έχει πολλαπλούς ρόλους. Στις scale up εταιρείες η περιγραφή των θέσεων εργασίας είναι περισσότερο εξειδικευμένη.
Κίνδυνοι. Σύμφωνα με δημοσιευμένα διεθνή στατιστικά στοιχεία ένα πολύ μεγάλο ποσοστό (50%) startup εταιρειών δεν κατορθώνει να επιβιώσει μετά την πρώτη πενταετία της λειτουργίας τους και τελικά το 90% αποτυγχάνει. Αντίθετα, οι κίνδυνοι για τη βιωσιμότητα μιας scale up εταιρείας είναι κατά πολύ περιορισμένοι.
Παραγωγικές διαδικασίες. Στις startup εταιρείες οι παραγωγικές διαδικασίες είναι αρκετά χαλαρές και παρέχεται η δυνατότητα στα μέλη τους να πειραματιστούν. Οι scale up εταιρείες λειτουργούν με βάση ολοκληρωμένα συστήματα οργάνωσης και διοίκησης, ποιοτικού ελέγχου, αξιολόγησης και ανάδρασης.
Τα τελευταία χρόνια, η Ευρώπη έχει σημειώσει μεγάλη πρόοδο στην παραγωγή startup επιχειρήσεων, αλλά ο αριθμός των scale up παραμένει πολύ μικρός. Για την επιτάχυνση της ανάπτυξης, οι scale up χρειάζονται:

Ποιότητα επιχειρηματικών ευκαιριών
Πρόσβαση σε χρηματοδότηση
Πρόσβαση σε διεθνείς επενδυτές.
Η scale up εταιρείες σε τρία κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Είναι σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, να παρατηρήσουμε έστω και συνοπτικά τη διάρθρωση, την ηλικία, το μέγεθος, τις επιλογές, τη χρηματοδότηση, τις προοπτικές και τους κινδύνους που προκαλούν οι πολιτικές παρεμβάσεις στην προσέλκυση scale up εταιρειών, σε δύο μεσογειακά κράτη και ένα κράτος της Βόρειας Ευρώπης. Η διεθνής αυτή εμπειρία θα εμπλουτίσει την επιχειρηματολογική μας φαρέτρα.

Ισπανία

Αν και το ισπανικό «οικοσύστημα» scale up εταιρειών παρουσιάζει ένα αναπτυσσόμενο πρότυπο, αυξάνεται πιο αργά σε σχέση με τους άμεσους «ανταγωνιστές» του. Η Ισπανία παρουσιάζει έναν «συντελεστή πυκνότητας” scale up ίσο με 0,6, ο οποίος είναι μικρότερος από το μέσο ευρωπαϊκό όρο (ίσο με 1) και τον αντίστοιχο συντελεστή της Πορτογαλίας (0,7), ενώ είναι λίγο υψηλότερα από της Ιταλίας (0,5).


Πηγή: Tech Scale up Europe 2018

Το 60% των ισπανικών scale up είναι ηλικίας μεταξύ 4 και 8 ετών. Το 27% από αυτές δημιουργήθηκαν πριν από το 2010 και μόνο το 13% το 2015 και μετά.

Η χρηματοδότηση των scale up προέρχεται κυρίως από Venture Capital (Κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών). Το 84% των κεφαλαίων, που αντλήθηκαν από ισπανικές scale up, εισπράχθηκε μέσω Venture Capital.

Στην Ισπανία, η πρώτη πηγή χρηματοδότησης προέρχεται από επενδυτές με έδρα τις ΗΠΑ, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 35% των συνολικών επενδυμένων Venture Capital. Το 31% ήταν εγχώρια κεφάλαια, τα οποία επικεντρώνονται κυρίως στην πρώιμη φάση. Οι επενδυτές με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο καλύπτουν το 8%, και κεφάλαια από άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπολογίζεται ότι καλύπτουν το 6-7%.

Στην Ισπανία το 2018 υπήρχαν 31 scale up εταιρείες που μετέφεραν την έδρα τους στο εξωτερικό, διατηρώντας μια ισχυρή επιχειρησιακή παρουσία στη χώρα. 23 από τις 31 προτίμησαν να μεταβούν στις ΗΠΑ (14 στη Silicon Valley), 2 στο Μεξικό, ενώ οι υπόλοιπες κατανέμονται στους κορυφαίους ευρωπαϊκούς κόμβους.

Στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου παρουσιάζονται οι περισσότερες scale up εταιρείες, που καλύπτουν το 13% του συνολικού διαθέσιμου κεφαλαίου. Ακολουθεί ο τουρισμός, το επιχειρησιακό λογισμικό και η διαφήμιση.

Ιταλία

Το ιταλικό «οικοσύστημα» scale up κατέχει την 11η θέση στην Ευρώπη, πίσω από την Ολλανδία, την Φινλανδία και την Δανία. Το χάσμα με τα πρωτοπόρα ευρωπαϊκά «οικοσυστήματα» θεωρείται υπερβολικά ευρύ και απαιτούνται επειγόντως παρεμβάσεις, κυρίως μέσω σημαντικών επενδύσεων στην καινοτομία.

Οι επενδύσεις σε Ιταλικές scale up προέρχονται κατά κύριο λόγο από Venture Capital και τα αντληθέντα κεφάλαια οφείλονται κυρίως σε ξένες επενδύσεις και όχι σε εγχώριες. Λιγότερο από μία στις δύο επενδύσεις Venture Capital (43%) σε ιταλικές scale up προέρχονται από εγχώριους επενδυτές. Οι ΗΠΑ είναι οι κύριοι επενδυτές εκτός Ευρώπης (20%), ακολουθούμενες από την Μεγάλη Βρετανία (11%) και άλλες ευρωπαϊκές χώρες (2%). Το 17% προέρχεται από τον υπόλοιπο κόσμο.

Στην Ιταλία, το 67% των scale up εταιρειών δημιουργήθηκε μεταξύ του 2010 και του 2014 και το 13% μετά το 2015. Μόνο το 20% έχει δημιουργηθεί πριν από το 2010. Αυτό σημαίνει ότι το ιταλικό «οικοσύστημα» είναι νεότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Το 60% των Ιταλικών scale up ολοκλήρωσε τον τελευταίο γύρο χρηματοδότησής τους την τελευταία τριετία. Η απόκλιση μεταξύ του έτους ίδρυσης και του έτους της τελευταίας χρηματοδότησης υποδηλώνει ότι οι ιταλικές scale up χρειάζονται αρκετό χρόνο για να αποκτήσουν πρόσβαση σε σημαντική χρηματοδότηση.

Στην Ιταλία υπολογίζεται ότι το 14% του συνόλου των scale up έχει την έδρα τους στο εξωτερικό, διατηρώντας μια ισχυρή επιχειρησιακή παρουσία στη χώρα. Οι εταιρείες αυτές συγκεντρώνουν συνολικά το 19% του συνόλου των επενδυμένων κεφαλαίων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο απόλυτος αγαπημένος προορισμός (72% ή 18 scale up, 13 εκ των οποίων στο Silicon Valley). Το Λονδίνο ακολουθεί, και αποτελεί τον αγαπημένο προορισμό στην Ευρώπη (25% ή 6 scale up).

Στην Ιταλία κυριαρχούν οι μικρομεσαίες scale up. Το 86% των scale up έχουν συλλέξει λιγότερο από 10 εκατομμύρια δολάρια η κάθε μία, εξασφαλίζοντας το 33% του συνολικού κεφαλαίου που διατίθεται στις ιταλικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας.

Στις Ιταλικές scale up κυριαρχούν οι εταιρείες μόδας (Fashiontech), που ελέγχονται όμως από μία μεγάλη Ιταλική πολυεθνική και ακολουθούν οι εταιρείες ηλεκτρονικού εμπορίου (27%, 15% του συνόλου, αντίστοιχα).

Νορβηγία

Παρά το γεγονός ότι η Νορβηγία έχει ένα από τα πιο ώριμα ευρωπαϊκά «οικοσυστήματα» scale up εταιρειών, η νορβηγική τεχνολογική σκηνή εξακολουθεί να είναι πολύ μικρή και φαίνεται ότι δεν καλύπτει ακόμη τις δυνατότητές της. Εντούτοις, τα τελευταία δύο έτη παρουσιάζει μία αξιόλογη δυναμική.

Το 38% των Νορβηγικών scale up έχει δημιουργηθεί πριν από το 2010, το 44% μεταξύ 2010 και 2014 και το υπόλοιπο 18% μετά το 2015.

Στη Νορβηγία, όπως και σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, οι scale up βασίζονται, για τις αναπτυξιακές / χρηματοδοτικές τους ανάγκες, σε Venture Capital.

Το 64% των συνολικών επενδύσεων πραγματοποιήθηκαν από επενδυτές με έδρα την Νορβηγία. Οι Αμερικανοί επενδυτές αντιπροσωπεύουν μόνο το 15% των συνολικών επενδύσεων. Ένα άλλο 7% της χρηματοδότησης καλύπτεται από επενδυτές με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο και ένα 7% από Σκανδιναβούς επενδυτές.

Δεν είναι προνόμιο του ευρωπαϊκού νότου οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Το νορβηγικό «οικοσύστημα» scale up αποτελείται κυρίως από πολλές μικρές scale up. Το 76% αυτών κινείται από 1 έως 10 εκατομμύρια δολάρια και εξασφάλισε μόνο το 21% του συνόλου των διαθέσιμων κεφαλαίων.

Στην Νορβηγία το 2018 καταγράφηκαν 19 scale up εταιρείες, που μετέφεραν την έδρα τους στο εξωτερικό, ικανές να αντλήσουν το 31% του συνόλου των κεφαλαίων που αντλήθηκαν από το σύνολο των νορβηγικών scale up. 13 από αυτές προτιμούσαν τις ΗΠΑ (10 στην Silicon Valley, 2 στη Νέα Υόρκη και 1 στην Πενσυλβανία), 5 μετακόμισαν στο Λονδίνο και 1 στο Βερολίνο. Ο λόγος της μετανάστευσης των Νορβηγικών scale up; Η αναζήτηση νέων ευκαιριών χρηματοδότησης.

Δεν υπάρχει επικρατούσα βιομηχανική εξειδίκευση στην Νορβηγία. Οι τρεις, κάθετα οργανωμένοι τομείς που προσελκύουν περισσότερες scale up είναι το επιχειρησιακό λογισμικό (με 12% της συνολικής κλίμακας), καθαρής- πράσινης τεχνολογίας, (cleantech 11%) και χρηματοδοτικής τεχνολογίας (fintech 9%).

Παρατηρούμε ότι το παγκόσμιο σύστημα παραγωγής καινοτομίας τρέχει με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Δεν αρκεί να γίνουν κάποια βήματα. Για να μπορέσει να κλείσει η ψαλίδα της ανισότητας, από τις προηγμένες στον τομέα αυτό χώρες, θα πρέπει οι ρυθμοί ανάπτυξης να είναι ταχύτεροι. Γεγονός, που οι περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως προκύπτει και από τα παραπάνω, το έχουν αντιληφθεί και υλοποιούν μέτρα και δράσεις για τη βελτίωση της απόδοσής τους.

Η βαρυτική έλξη των μεγάλων πληθυσμιακά πόλεων


Με βάση τα στατιστικά δεδομένα, οι startup και scale up εταιρείες στην Ευρώπη προσελκύονται έντονα από τις μεγάλες, πληθυσμιακά, πόλεις. Το 67% των scale up ευρωπαϊκών εταιριών βρίσκονται σε 48 μόνο πόλεις, ενώ το υπόλοιπο 33% διαχέεται σε 428 πόλεις. Σημαντικό στοιχείο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι κατά κύριο λόγο οι πόλεις, οι οποίες φαίνεται να είναι περισσότερο ελκυστικές στις startup και scale up εταιρείες είναι οι πρωτεύουσες των χωρών. Σε μόνο τέσσερις Ευρωπαϊκές χώρες: Ιταλία (Μιλάνο), Ισπανία (Βαρκελώνη), Ελβετία (Ζυρίχη) και Κύπρο (Λεμεσός), η πρωτεύουσα της χώρας δεν είναι ο βασικός κόμβος των startup και scale up εταιρειών.

Πηγή: Start Up City hubs in Europe. 2018 report

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο 31% των ευρωπαϊκών χωρών όλες οι scale up εταιρείες βρίσκονται σε μία πόλη, ενώ στο 64% των χωρών οι scale up παρουσιάζουν συγκέντρωση μεγαλύτερη του 70% στη βασική πόλη – πόλο έλξης. Τέλος, από τις 42 Ευρωπαϊκές χώρες, που έχουν δημιουργήσει scale up εταιρείες, στο 81% από αυτές, πάνω από το 50% των scale up συγκεντρώνεται σε μια πόλη.

Αν λάβουμε υπόψη τα κεφάλαια που αντλήθηκαν, από τις scale up εταιρείες, το
φαινόμενο συγκέντρωσης γύρω από μια πόλη (ή δύο κατ’ ανώτατο όριο), φαίνεται ακόμη ισχυρότερο. Σε 37 χώρες (88%) μια πόλη αντιπροσωπεύει πάνω από το 50% του επενδυμένου κεφαλαίου και στις 31 από αυτές, πάνω από 70%.

Παρατηρούμε ότι παρουσιάζεται ένας πολύ μεγάλος συγκεντρωτισμός, όσον αφορά στη χωροθέτηση των startup και scale up εταιρειών. Ο συγκεντρωτισμός αυτός μπορεί να οδηγήσει σε ανισορροπία το ευρωπαϊκό παραγωγικό σύστημα της καινοτομίας.

Παράλληλα, είναι σημαντικό ότι το 1/3 των startup και scale up εταιρειών βρίσκεται έξω από τις μεγάλες πόλεις. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι, παρά την κυρίαρχη τάση συγκέντρωσης σε μεγάλες πόλεις, υπάρχουν μελέτες (H. Westlund κ.α. 2011), που ισχυρίζονται ότι η χωροθέτηση μιας startup ή scale up εταιρείας σε μικρότερη πόλη, έχει μεγαλύτερες δυνατότητες δυναμικής εξέλιξης και ισχυρότερη συμβολή στην τοπική ανάπτυξη.

Εάν δεν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα και δεν εφαρμοστούν συγκεκριμένα επιχειρησιακά προγράμματα υποστήριξης των μεσαίων πόλεων, ώστε να γίνουν ελκυστικές στις εταιρείες αυτές, οι βαρυτικές δυνάμεις των κεντρικών πόλεων είναι ικανές, τα επόμενα χρόνια, να προσελκύσουν μεγαλύτερο ποσοστό startup και scale up εταιρειών, δημιουργώντας ιδιαίτερα προβλήματα. Σε χώρες δε όπως η Ελλάδα, υπάρχει ο κίνδυνος η παραγωγική της δομή, να λάβει χαρακτηριστικά τριτοκοσμικής χώρας.

Τι πρέπει να προσέξουν οι μεσαίες πόλεις

Τέσσερα είναι, κατά τη γνώμη μου, τα σημεία που θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι μεσαίες πόλεις, ώστε να γίνουν ελκυστικές σε startup και scale up επιχειρήσεις:

Εξειδίκευση. Οι μεσαίες πληθυσμιακά πόλεις δεν έχουν την πολυτέλεια να κατευθύνουν σε πάρα πολλούς τομείς την αναπτυξιακή τους πολιτική. Θα πρέπει να ιεραρχήσουν τις παρεμβάσεις τους, κυρίως σε τομείς που υπάρχει τοπική παραγωγική εξειδίκευση. Στην Ελλάδα, εκτός από την εξειδίκευση που υπάρχει σε γνωστές τουριστικές περιοχές, μπορούμε να επενδύσουμε και σε άλλους τομείς τοπικής εξειδίκευσης. Για παράδειγμα μπορούμε να αναφέρουμε την εξειδίκευση της περιοχής των Ιωαννίνων και της Ηπείρου γενικότερα, στην αργυροχρυσοχοΐα, του νομού Έβρου και κυρίως στο Σουφλί, στο μετάξι, περιοχών όπως η Μαντινεία, το Αμύνταιο, η Σαντορίνη και άλλες, στην οινοπαραγωγή.
Clustering. Η παραγωγική εξειδίκευση μιας περιοχής δεν αρκεί από μόνη της ώστε να προσελκύσει startup και scale up εταιρείες. Χρειάζεται να υπάρχουν ενεργά και δυναμικά επιχειρησιακά clusters (επιχειρηματικές συστάδες), τα οποία θα βοηθήσουν την πρόσβαση σε τεχνογνωσία, την προώθηση της έρευνας και καινοτομίας, τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας, αλλά και την πρόσβαση σε νέες αγορές. Τα επιχειρησιακά αυτά clusters θα πρέπει να υποστηρίζονται τόσο διοικητικά, από τις τοπικές αρχές, όσο και επιστημονικά, από τοπικά Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Δεν είναι τυχαίο ότι η ύπαρξη πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων, όσο και το ποσοστό των φοιτητών στο συνολικό πληθυσμό μιας περιοχής, θεωρούνται κριτήρια για την αξιολόγηση της ελκυστικότητας μιας περιοχής, σε startup και scale up εταιρείες.
Συνεργασίες. Οι μέσες πληθυσμιακά πόλεις δεν έχουν, κατά τεκμήριο, την κρίσιμη εκείνη μάζα, ώστε να μπορέσουν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά clusters, αλλά και να δημιουργήσουν κάθετες παραγωγικές δομές. Η προσέλκυση startup και scale up εταιρειών απαιτεί μία καθετοποίηση της παραγωγής και οργανική συνεργασία πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς παραγωγικού τομέα. Κλασικό παράδειγμα, σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι οι οινοπαραγωγικές περιοχές της χώρας. Για να μπορέσει μία μεσαία πληθυσμιακή πόλη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον ανταγωνισμό των μεγάλων πόλεων, θα πρέπει να ακολουθήσει ευρεία πολιτική συμμαχιών. Πολιτική συμμαχιών, η οποία θα περιλαμβάνει δύο άξονες: Ο πρώτος συνεργασία με όμορες ή κοντινές περιοχές, με την ίδια παραγωγική εξειδίκευση και στόχο την ανταλλαγή εμπειριών, πληροφοριών και τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Στη διεθνή βιβλιογραφία σχετικές καλές πρακτικές θεωρούνται η συμμαχία που έχει συναφθεί μεταξύ της Σεβίλλης και της Μάλαγας ή του Μάντσεστερ, Λίβερπουλ, Λίντς, Σεφιλντ και Νιούκαστλ. Ο δεύτερος άξονας, πολιτικής συμμαχιών, αποσκοπεί σε διεθνείς συνεργασίες, με κύριο αντικείμενο τη μεταφορά τεχνογνωσίας και την πρόσβαση σε νέες αγορές.
Κοινωνικό κεφάλαιο. Η ανάπτυξη και βελτίωση του κοινωνικού κεφαλαίου μιας περιοχής βοηθάει στην αποτελεσματικότητα του επιχειρείν. Από αυτή την άποψη, είναι πολύ σημαντικό να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να βελτιωθεί και να αναπτυχθεί το κοινωνικό περιβάλλον και να δημιουργηθεί το κατάλληλο κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο, που θα λειτουργήσει ως αναπτυξιακό εφαλτήριο.
Συμπεράσματα

Η ανάπτυξη είναι σαν να κινείσαι σε κυλιόμενο διάδρομο. Εάν περπατάς ενώ η ταχύτητα του διαδρόμου είναι μεγαλύτερη, θα γκρεμοτσακιστείς. Για να παραμένεις στο ίδιο σημείο θα πρέπει να τρέχεις τόσο όσο και ο διάδρομος. Δεν είναι τυχαίο ότι χώρες όπως η Νορβηγία, πού βρίσκονται στην πρωτοπορία της Ευρώπης, λαμβάνουν μέτρα για να επιταχύνουν τους ρυθμούς ανάπτυξής τους. Αναλογιζόμαστε τι θα πρέπει να κάνει η χώρα μας, η οποία όχι μόνο επιθυμεί να παρακολουθήσει τους ρυθμούς ανάπτυξης της Ευρώπης, αλλά καλείται να καλύψει και το χαμένο έδαφος των 10 ετών, της κρίσης.

Η τοπική ανάπτυξη επηρεάζεται θετικά από τη βελτίωση της επιχειρηματικότητας και σε μεγάλο βαθμό από την προσέλκυση startup και scale up εταιρειών. Οι πολιτικές για τη βελτίωση της ελκυστικότητας μιας περιοχής, σε καινοτομίας και υψηλής τεχνολογίας επιχειρήσεις, δεν είναι ουδέτερες. Εμπεριέχουν πολλά στοιχεία τα οποία θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας κατά το σχεδιασμό αυτών των παρεμβάσεων.

Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι «νεοφυείς» και «ανερχόμενες» εταιρείες ακολουθούν το χρήμα και τις αγορές. Αυτό δημιουργεί προβλήματα συγκεντρωτισμού στην παραγωγική δομή της Ευρώπης. Μπορεί όμως να δημιουργήσει πολύ μεγαλύτερα προβλήματα σε μία οικονομία, όπως η Ελληνική, που ο παραγωγικός της ιστός ήδη χαρακτηρίζεται από υψηλό συγκεντρωτισμό. Για το λόγο, αυτό θα πρέπει, στο σχεδιασμό των παρεμβάσεων για την ελκυστικότητα startup και scale up εταιρειών, να ληφθεί σοβαρά υπόψη η δυνατότητα και προϋπόθεση της αποκεντρωμένης στρατηγικής.

Όπως είδαμε startup και scale up εταιρείες προσελκύουν ξένες επενδύσεις. Αυτό είναι ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον συμπέρασμα, που θα πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψιν και στο πλαίσιο της άσκησης μακροοικονομικής πολιτικής της χώρας. Παράλληλα βέβαια, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το παράδειγμα της Νορβηγίας, όπου το μεγαλύτερο ποσοστό των επενδεδυμένων κεφαλαίων, σε startup και scale up εταιρείες, προέρχεται από εθνικά κεφάλαια. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει τα εθνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και κυρίως οι χρηματοδοτικοί εκείνοι οργανισμοί, που υποστηρίζουν την Τοπική Αυτοδιοίκηση, να προσαρμόσουν τα προϊόντα τους προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι αλήθεια ότι το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων έχει λάβει, τα τελευταία χρόνια, πολλά ενδιαφέροντα εκσυγχρονιστικά μέτρα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι πρέπει να τρέξει με τους ίδιους ρυθμούς που τρέχουν τα αντίστοιχα ιδρύματα στην Ευρώπη. Πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να ενταχθεί στη λογική των venture capital, προσανατολισμένων στις ανάγκες της τοπικής ανάπτυξης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που αποτελεί το βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο των startup και scale up και σε τελευταία ανάλυση, θα επιβεβαιώσει τον αναπτυξιακό ρόλο του Ταμείου.

Τα Ευρωπαϊκά κονδύλια, για την προώθηση αυτών των πολιτικών, δεν είναι αμελητέα και δεν θα πρέπει να τα υποτιμήσουμε ή να μην τα αξιοποιήσουμε. Καλή ευρωπαϊκή πρακτική θεωρείται το πρόγραμμα για τις scale up εταιρείες που εφαρμόζεται στην Δανία και χρηματοδοτείται, την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής. Σε προηγούμενο άρθρο[1] έχουμε αναφερθεί στις πολιτικές που χρηματοδοτούνται στη νέα προγραμματική περίοδο 2021- 2027, όσον αφορά στην ανάπτυξη και προσέλκυση καινοτόμων και υψηλής τεχνολογίας εταιρειών. Επίσης πολύ σημαντική προς αυτή την κατεύθυνση είναι η δυνατότητα που παρέχεται στη νέα προγραμματική περίοδο, για συνεργασίες και μεταφορά τεχνογνωσίας σε διεθνές και εθνικό επίπεδο.

Στην προσέλκυση startup και scale up εταιρειών, η χώρα μας έχει ορισμένα συγκριτικά πλεονεκτήματα. Διαθέτει ένα αρκετά πλούσιο προσωπικό με ανώτατη εκπαίδευση και μία παραγωγική δομή που στηρίζεται στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Επίσης, η γεωγραφική θέση της χώρας και οι ιστορικοί της δεσμοί με αγορές που είναι δύσκολα προσεγγίσιμες από τη Δύση, της προσδίδουν μία προστιθέμενη αξία. Αυτό που θα χρειαστεί είναι πολιτική βούληση για αποκέντρωση και ένα επιχειρησιακό πρόγραμμα που θα υποστηρίζει και θα χρηματοδοτεί τις τοπικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες. Στην υλοποίηση αυτών των πολιτικών σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν οι μεσαίες πόλεις, ιδιαίτερα εκείνες που έχουν πανεπιστημιακά τμήματα, σχετικά με την παραγωγή καινοτομικών και υψηλής τεχνολογίας προϊόντων.

Για περισσότερα:

2011. Hans Westlund, Amy Rader Olsson, and Johan P. Larsson. Economic Entrepreneurship, Startups and Their Effects on Local Development: The Case of Sweden.
2018. StartupCity Hubs in Europe. 2018 Report
Startup Europe Partnership (SEP) https://startupeuropepartnership.eu
2018. Scaleup Spain. Good, But Not Good Enough. https://startupeuropepartnership.eu/scaleup-spain
2018. Scaleup Norway: Now or Never. https://startupeuropepartnership.eu/scaleup-norway
2018. Tech Scaleup Italy: Final Call. https://startupeuropepartnership.eu/tech-scaleup-italy
2018. Tech Scaleup Europe – SEP Monitor, https://mindthebridge.com/tech-scaleup-europe-sep-monitor-2018
2019. Ράλλης Γκέκας. Η νέα πογραμματική περίοδος 2021-2027 της ΕΕ και η Τοπική Αυτοδιοίκηση